Reklama
Przyczyny zakażenia układu moczowego
Zakażenie układu moczowego najczęściej rozwija się na skutek przedostania się bakterii do dróg moczowych. Głównym patogenem odpowiedzialnym za infekcję jest bakteria Escherichia coli, która w przypadku niepowikłanych zakażeń odpowiada za 75-95% przypadków.
Do najważniejszych czynników zwiększających ryzyko rozwoju ZUM należą:
- anatomia układu moczowego (u kobiet krótsza cewka moczowa, co znacząco zwiększa ryzyko zakażenia dróg moczowych),
- ciąża,
- cukrzyca,
- kamica moczowa,
- przerost prostaty u mężczyzn,
- obniżenie odporności,
- cewnikowanie pęcherza moczowego.
Reklama
Objawy zakażenia układu moczowego
Objawy zakażenia układu moczowego różnią się w zależności od wieku pacjenta oraz lokalizacji infekcji. Według wytycznych Narodowego Programu Ochrony Antybiotyków, rozpoznanie pierwszych symptomów ma kluczowe znaczenie dla skuteczności leczenia.
Objawy ZUM u dzieci i niemowląt
Zakażenie układu moczowego u dzieci występuje u około 10% populacji pediatrycznej. U niemowląt i małych dzieci objawy bywają nietypowe i obejmują przede wszystkim gorączkę bez wyraźnej przyczyny, rozdrażnienie oraz brak apetytu. W ciężkich przypadkach mogą wystąpić drgawki lub sinica. U starszych dzieci charakterystyczne jest moczenie nocne i zahamowanie wzrostu.
Objawy ZUM u dorosłych
U osób dorosłych występują zarówno objawy miejscowe, jak i ogólne. Do najczęstszych należą:
- bolesne i utrudnione oddawanie moczu,
- częstomocz,
- uczucie parcia na pęcherz,
- problemy z oddawaniem moczu,
- ból w okolicy lędźwiowej,
- gorączka i dreszcze,
- ogólne osłabienie organizmu.
Objawy ZUM u osób starszych
Zakażenie układu moczowego u osób starszych może przebiegać nietypowo. Często dominują objawy ogólne, takie jak dezorientacja, pogorszenie stanu ogólnego czy problemy z utrzymaniem równowagi. U tej grupy pacjentów szczególnie ważna jest szybka diagnostyka i wdrożenie odpowiedniego leczenia.
Reklama
Diagnostyka zakażenia układu moczowego
Rozpoznanie zakażenia układu moczowego wyłącznie na podstawie objawów klinicznych jest obarczone 33% ryzykiem błędu. Dlatego kluczowe znaczenie ma właściwa diagnostyka laboratoryjna.
W diagnostyce ZUM wykonuje się przede wszystkim:
- ogólne badanie moczu, które pozwala ocenić stan pęcherza moczowego i całego układu. Badanie to obejmuje ocenę obecności leukocytów, bakterii, poziomu azotynów oraz obecności krwi w moczu.
- posiew moczu - wykonywany zgodnie z zasadami aseptyki. Wymaga pobrania próbki do jałowego pojemnika, z zachowaniem techniki "środkowego strumienia" oraz szybkiego transportu do laboratorium.
W szczególnych przypadkach lekarz może zlecić:
- USG układu moczowego,
- badania krwi,
- urografię,
- cystoskopię.
Bakteriomocz znamienny (obecność ponad 10⁵ CFU bakterii/ml w moczu) jest kluczowym kryterium rozpoznania zakażenia dróg moczowych. Natomiast bezobjawowe zakażenie układu moczowego charakteryzuje się bakteriomoczem znamiennym bez objawów klinicznych. Leczenie jest konieczne u kobiet w ciąży i przed zabiegami urologicznymi.
Zapalenie pęcherza moczowego i odmiedniczkowe zapalenie nerek to najczęstsze postacie zapalenia układu moczowego. Każda z tych form wymaga odpowiedniego podejścia terapeutycznego.
ZUM a CRP i wysokie OB
Badanie CRP (białka C-reaktywnego) pomaga ocenić stopień zaawansowania infekcji. Przy zapaleniu pęcherza moczowego CRP często pozostaje w normie lub jest lekko podwyższone. Znacznie wyższe poziomy mogą wskazywać na odmiedniczkowe zapalenie nerek lub powikłania.Podwyższone OB może wskazywać na zaawansowaną infekcję. Warto monitorować OB i CRP, szczególnie przy powikłaniach.
Zakażenie układu moczowego ICD-10
W klasyfikacji ICD-10 zakażenia układu moczowego są kodowane jako:
- N30.0 – ostre zapalenie pęcherza moczowego,
- N39.0 – bliżej nieokreślone ZUM,
- N10 – ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek.
Reklama
Leczenie zakażenia układu moczowego
Leczenie zakażenia układu moczowego opiera się głównie na antybiotykoterapii. Wybór leku zależy od typu zakażenia, jego lokalizacji oraz występowania ewentualnych powikłań.
Antybiotykoterapia
W niepowikłanym zapaleniu pęcherza moczowego stosuje się:
Leki pierwszego wyboru:
- kotrimoksazol,
- furazydyna,
- fosfomycyna.
Leki drugiego wyboru:
- amoksycylina z kwasem klawulanowym
- cefalosporyny
- fluorochinolony (w uzasadnionych przypadkach)
Leczenie wspomagające
Oprócz antybiotykoterapii, w leczeniu zakażenia układu moczowego istotne znaczenie mają działania wspomagające:
- picie dużej ilości płynów (6-8 szklanek dziennie);
- odpoczynek i unikanie przechłodzenia;
- stosowanie środków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych;
- preparaty z żurawiną, które utrudniają przyleganie bakterii do ścian pęcherza;
- probiotyki wspomagające odbudowę naturalnej flory bakteryjnej.
Reklama
Zakażenie układu moczowego w różnych grupach pacjentów
Zakażenie układu moczowego (ZUM) może przyjmować różne formy w zależności od grupy pacjentów, których dotyczy. Kobiety w ciąży, dzieci oraz mężczyźni są szczególnie narażeni na powikłania i wymagają indywidualnego podejścia do diagnostyki i leczenia. W tej części omówimy specyfikę ZUM w tych grupach oraz najważniejsze zasady postępowania.
Zakażenie układu moczowego w ciąży
Zakażenie układu moczowego w ciąży wymaga szczególnej uwagi ze względu na możliwe powikłania. U kobiet ciężarnych:
- bezobjawowy bakteriomocz występuje u 2-13% pacjentek;
- konieczne są regularne badania kontrolne;
- stosuje się bezpieczne dla płodu antybiotyki (amoksycylina, cefaleksyna);
- niezbędne jest szybkie reagowanie na pierwsze objawy infekcji.
ZUM u dzieci
Zakażenia układu moczowego u dzieci wymagają szczególnej diagnostyki i leczenia. Istotne jest:
- wykonanie dokładnych badań w kierunku wad wrodzonych układu moczowego;
- waściwy dobór antybiotyku dostosowany do wieku dziecka;
- regularna kontrola skuteczności leczenia;
- wdrożenie odpowiedniej profilaktyki.
ZUM u mężczyzn
Zakażenie układu moczowego u mężczyzn zawsze traktuje się jako powikłane. Najczęstsze przyczyny to:
- przerost gruczołu krokowego,
- kamica moczowa,
- zabiegi urologiczne,
- długotrwałe cewnikowanie.
Każde zakażenie układu moczowego u mężczyzn wymaga szczegółowej diagnostyki urologicznej.
Reklama
Profilaktyka zakażeń układu moczowego
Zapobieganie zakażeniom układu moczowego jest kluczowym elementem ochrony przed nawrotami choroby. Właściwe działania profilaktyczne mogą znacząco zmniejszyć ryzyko wystąpienia infekcji. W zapobieganiu ZUM najważniejsze są odpowiednia higiena oraz prawidłowe nawyki:
- Odpowiednia higiena obejmuje dokładne podmywanie się po mikcji i defekacji, u kobiet podcieranie się od przodu do tyłu oraz unikanie drażniących środków do higieny intymnej.
- Prawidłowe nawyki to przede wszystkim regularne oddawanie moczu (co 2-3 godziny), opróżnianie pęcherza po stosunku płciowym, unikanie przytrzymywania moczu oraz odpowiednie nawodnienie organizmu.
Natomiast w zapobieganiu nawrotom ZUM skuteczne są:
- Żurawina, zawierająca proantocyjanidyny, skutecznie utrudnia przyleganie bakterii do ścian pęcherza. Można ją stosować zarówno w postaci soku, jak i suplementów, przy czym najlepsze efekty daje jej regularne przyjmowanie.
- Probiotyki natomiast wspomagają utrzymanie prawidłowej flory bakteryjnej. Są szczególnie istotne po zakończonej antybiotykoterapii i znacząco pomagają w zapobieganiu nawrotom infekcji.
Reklama
Szczególne zalecenia profilaktyczne
Należy pamiętać, że osoby z grupy podwyższonego ryzyka wymagają specjalnego podejścia do profilaktyki. Kobiety w ciąży powinny regularnie wykonywać badania kontrolne moczu, dbać o odpowiednią higienę intymną oraz szybko reagować na wszelkie niepokojące objawy. U osób z cewnikiem kluczowe jest ścisłe przestrzeganie zasad aseptyki, regularna wymiana cewnika oraz jego właściwa pielęgnacja. Pacjenci z nawrotami ZUM potrzebują indywidualnie dobranej profilaktyki, regularnych kontroli urologicznych oraz identyfikacji i eliminacji wszystkich czynników ryzyka.
