Jak leczyć zapalenie oskrzeli u dziecka i dorosłych? Poznaj przyczyny choroby

Zapalenie oskrzeli to jeden z najczęstszych stanów zapalnych dróg oddechowych, z którym zmaga się wielu pacjentów, szczególnie w okresie jesienno-zimowym. Właściwe rozpoznanie przyczyny i wdrożenie odpowiedniego leczenia ma kluczowe znaczenie dla szybkiego powrotu do zdrowia i uniknięcia potencjalnych powikłań.

Czym jest zapalenie oskrzeli?

Zapalenie oskrzeli to powszechna choroba układu oddechowego, charakteryzująca się stanem zapalnym błony śluzowej oskrzeli. Oskrzela, odpowiadające za doprowadzanie powietrza do płuc, w przebiegu choroby ulegają obrzękowi, co prowadzi do zwężenia ich światła i utrudnionego przepływu powietrza. Zapaleniem oskrzeli można się zarazić, szczególnie gdy wywołują je wirusy lub bakterie. Choroba ta może mieć przebieg ostry lub przewlekły, a jej rozwój zależy od wielu czynników.

Rodzaje zapalenia oskrzeli

W praktyce klinicznej wyróżniamy dwie główne formy choroby. Pierwsza to ostre zapalenie oskrzeli, które trwa do 3 tygodni i zwykle ustępuje samoistnie przy odpowiednim leczeniu objawowym. Charakteryzuje się nagłym początkiem i wyraźnymi objawami ogólnoustrojowymi.

Rozpoznanie przewlekłego zapalenia oskrzeli stawia się, gdy kaszel z odkrztuszaniem utrzymuje się przez co najmniej 3 miesiące w roku w ciągu 2 kolejnych lat. Ta postać często jest składową przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP) i wymaga systematycznego, długotrwałego leczenia oraz stałej kontroli lekarskiej.

Niekiedy wyróżnia się jeszcze podostre zapalenie oskrzeli. To stan pośredni między ostrym a przewlekłym przebiegiem choroby, gdzie objawy utrzymują się od 3 do 8 tygodni.

Reklama

Przyczyny zapalenia oskrzeli

Rozwój zapalenia oskrzeli często wiąże się z osłabieniem układu odpornościowego, do którego może dojść na skutek przemęczenia, stresu czy niedoborów witamin. Szczególnie narażone są osoby pracujące w dużych skupiskach ludzi, rodzice małych dzieci oraz osoby z przewlekłymi chorobami układu oddechowego. Istotną rolę odgrywają również warunki atmosferyczne - gwałtowne zmiany temperatury i wilgotności powietrza mogą sprzyjać rozwojowi infekcji.

Bezpośrednią przyczyną zapalenia oskrzeli są patogeny, wśród których wyróżniamy:

• wirusy (najczęstsza przyczyna): rinowirusy, koronawirusy, wirusy grypy i paragrypy, RSV, adenowirusy,
• bakterie: Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae, Moraxella catarrhalis.

Do czynników zwiększających ryzyko zachorowania warto z kolei wymienić:

• czynniki drażniące: dym tytoniowy, zanieczyszczenia powietrza, opary chemiczne,
• alergie,
• reakcje autoimmunologiczne,
• przewlekłe choroby płuc.

Czy zapalenie oskrzeli jest zaraźliwe?

Zapalenie oskrzeli jest zaraźliwe, gdy jego przyczyną są patogeny - wirusy lub bakterie. Zakażenie szerzy się drogą kropelkową lub przez bezpośredni kontakt z wydzieliną osoby chorej. Zakaźność utrzymuje się zwykle przez pierwsze dni choroby, szczególnie gdy występuje gorączka. Natomiast przewlekłe zapalenie oskrzeli nie jest zaraźliwe, gdyż wynika z długotrwałego działania czynników drażniących.

Reklama

Jak rozwija się zapalenie oskrzeli?

W ostrym zapaleniu oskrzeli dochodzi do uszkodzenia komórek nabłonka dróg oddechowych przez czynniki infekcyjne lub drażniące. Prowadzi to do stanu zapalnego, zwiększonego wydzielania śluzu i zaburzenia naturalnych mechanizmów oczyszczania dróg oddechowych. Przewlekłe zapalenie oskrzeli rozwija się natomiast stopniowo, najczęściej w wyniku długotrwałego narażenia na substancje drażniące, takie jak dym tytoniowy. Towarzyszące chorobie bóle mięśni często są pierwszym sygnałem rozwijającej się infekcji i mogą utrzymywać się przez kilka dni.

Reklama

Charakterystyczne objawy zapalenia oskrzeli

Zapalenie oskrzeli to jedna z najczęstszych infekcji dróg oddechowych, która daje podobne symptomy zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Charakterystyczny dla tej choroby jest postępujący rozwój objawów - początkowo przypominają one przeziębienie, by stopniowo przekształcić się w bardziej uciążliwe dolegliwości. Rozwój stanów zapalnych dróg oddechowych prowadzi do zwiększonej produkcji śluzu, co skutkuje zmianą charakteru kaszlu. O ile na początku choroby dominuje kaszel suchy, męczący, z czasem pojawia się kaszel mokry, któremu towarzyszy odkrztuszanie wydzieliny. Ten etap choroby, mimo że może być uciążliwy dla pacjenta, świadczy o prawidłowym przebiegu procesu zdrowienia. Szczególną uwagę należy zwrócić na charakter odkrztuszanej wydzieliny - jej kolor i konsystencja mogą sugerować rodzaj infekcji oraz potencjalną potrzebę modyfikacji leczenia.

W przebiegu zapalenia oskrzeli możemy zaobserwować następujące objawy:

• kaszel (początkowo uporczywy kaszel suchy, później mokry z odkrztuszaniem wydzieliny),
• osłabienie i zmęczenie,
• gorączka lub stan podgorączkowy,
• bóle mięśniowe,
• duszność,
• świszczący oddech,
• ucisk w klatce piersiowej,
• problemy ze snem,
• brak apetytu,
• ogólne złe samopoczucie.

Reklama

Kiedy do lekarza?

Stan pacjenta wymaga pilnej konsultacji lekarskiej w przypadku wystąpienia duszności lub problemów z oddychaniem, uporczywej gorączki czy odkrztuszania krwistej wydzieliny. Niepokojący jest również silny ból w klatce piersiowej oraz brak poprawy po tygodniu leczenia. Szczególną uwagę należy zwrócić na dzieci, osoby starsze i pacjentów z chorobami przewlekłymi, u których przebieg choroby może być cięższy. W przypadku silnych dolegliwości oraz złego stanu ogólnego pacjenta lekarz może zlecić RTG klatki piersiowej, aby wykluczyć zapalenie płuc.

Diagnostyka

Prawidłowa diagnostyka zapalenia oskrzeli opiera się na dokładnym wywiadzie medycznym i badaniu fizykalnym. Lekarz ocenia charakter kaszlu, osłuchuje płuca oraz sprawdza podstawowe parametry życiowe. W przypadkach wątpliwych zleca się badania dodatkowe: morfologię krwi, oznaczenie CRP, a czasem RTG klatki piersiowej. W przewlekłym zapaleniu oskrzeli wykonuje się również spirometrię.

Reklama

Metody leczenia zapalenia oskrzeli

Podstawową formą terapii jest leczenie objawowe, obejmujące odpoczynek, odpowiednie nawodnienie oraz leki przeciwgorączkowe i przeciwzapalne. Badania naukowe potwierdzają, że w około 90% przypadków zapalenie oskrzeli wywołują wirusy, dlatego rutynowe stosowanie antybiotyków nie jest zalecane. Ważną rolę odgrywają środki wykrztuśne ułatwiające odkrztuszanie wydzieliny oraz inhalacje z soli fizjologicznej. W przypadku bakteryjnego zapalenia oskrzeli konieczne może być zastosowanie antybiotyków, których wybór zależy od wielu czynników, w tym wieku pacjenta i chorób współistniejących.

Reklama

Profilaktyka zapalenia oskrzeli

Skuteczna profilaktyka zapalenia oskrzeli obejmuje unikanie kontaktu z osobami chorymi i regularne mycie rąk. Kluczowe znaczenie ma rzucenie palenia oraz unikanie biernego palenia i zanieczyszczonego powietrza. Zaleca się coroczne szczepienia przeciw grypie oraz dbanie o ogólną odporność organizmu poprzez zdrową dietę, regularną aktywność fizyczną i odpowiednią ilość snu.

Powikłania zapalenia oskrzeli

Najpoważniejszym powikłaniem jest odoskrzelowe zapalenie płuc, które może wymagać hospitalizacji. U niektórych pacjentów rozwijają się nawracające infekcje prowadzące do przewlekłego stanu zapalnego. Szczególnie niebezpieczne jest zaostrzenie istniejących chorób przewlekłych oraz możliwość rozwoju astmy oskrzelowej, zwłaszcza u dzieci z predyspozycjami genetycznymi.