Co to jest zatoka Douglasa?
Zatoka Douglasa (inna nazwa: zagłębienie odbytniczo-maciczne) to przestrzeń ulokowana u kobiet między tylną ścianą macicy, a przednią odbytnicy. U mężczyzn nie występuje, choć ma odpowiednik w postaci zagłębienia odbytniczo-pęcherzowego.
Struktura ta, choć wyraźnie wyodrębniona w żeńskiej anatomii, nie pełni w istocie żadnej funkcji. Jej stan może jednak świadczyć o rozwoju groźnych schorzeń. Jama zatoki Douglasa u osoby zdrowej nie powinna być wypełniona żadnym płynem, ewentualnie może się tam znajdować śladowa jego ilość.
Jeśli badania wykażą, iż płyn w tym miejscu zbiera się w większej objętości, stanowi to wskazanie do wykonania pogłębionej diagnostyki pod kątem kilku chorób i zaburzeń.
Reklama
Płyn w zatoce Douglasa
Płyn w zatoce Douglasa może się zbierać u osoby zdrowej. Dzieje się tak na przykład po owulacji, czyli jednej z faz cyklu menstruacyjnego. Nie powinno być go jednak zbyt wiele. Ile dokładnie?
Trudno znaleźć w literaturze naukowej klarowną normę dla płynu w zatoce Douglasa. Niekiedy podawana jest wartość 150 ml, która jest uznawana za graniczną. Jest to jednak kwestia relatywna, którą należy interpretować w zderzeniu z charakterem innych ewentualnych objawów, podejrzeń konkretnego schorzenia etc.
Tak czy inaczej, stwierdzenie nadmiaru cieczy świadczyć może o rozwoju takich chorób i zaburzeń, jak:
- zapalenie przydatków,
- wodniak jajnika,
- pęknięcie torbieli jajnika,
- marskość wątroby,
- zapalenie otrzewnej,
- ciąża pozamaciczna,
- rak jajnika,
- inne nowotwory w obrębie jamy brzusznej i miednicy mniejszej.
Reklama
Wolna zatoka Douglasa
Stanem pożądanym w badaniach diagnostycznych jest zatoka Douglasa wolna. Co to znaczy? Jak należy interpretować takie wyrażenie w opisie otrzymanym z laboratorium bądź od lekarza?
To nic innego, jak stwierdzenie, że w jamie nie wykazuje się obecności płynu, ani jakichkolwiek mas tkankowych. Relatywnie dobrym wynikiem jest też ślad płynu w zatoce Douglasa, co oznacza że jego ilość jest niewielka.
W przypadku występowania innych objawów może to jednak stanowić symptom jednej z wyżej wymienionych chorób, na przykład w początkowym stadium. Tylko zatoka Douglasa bez płynu jest wskazaniem jednoznacznym.
Reklama
Anatomia zatoki Douglasa
Jeśli chodzi o szczegółową anatomię, zatoka Douglasa ulokowana jest w obrębie miednicy mniejszej, czyli kości ograniczającej jamę brzuszną od dołu. Jest to najniżej położona część otrzewnej, dlatego jeśli w organizmie dochodzi do wycieku płynów, często zbierają się one właśnie tam.
Tak jak zostało powiedziane wyżej, z przodu ogranicza ją ściana macicy a także część nadpochwowa szyjki macicy. Z tyłu znajduje się kanał odbytnicy, czyli ostatni odcinek jelita grubego.
Od dołu ogranicza ją sklepienie pochwy. Na podobnej wysokości, lecz bardziej z przodu, znajduje się pęcherz moczowy, względnie blisko są też jajniki. Zatoka Douglasa ma kształt zagiętego worka, wcinającego się między macicę, a odbytnicę, zwężającego nieco ku dołowi.
Reklama
Zatoka Douglasa a endometrioza
Chorobą, która może się ujawnić w zatoce Douglasa jest endometrioza. Pod pojęciem tym kryje się groźne zaburzenie dotykające około 5-10 procent populacji kobiet, stanowiące jedną z głównych przyczyn żeńskiej niepłodności.
Jego istotę stanowi rozrost endometrium, czyli śluzówki macicy poza obrębem tego narządu. Komórki typowe dla macicy pojawiają się wówczas między innymi w zagłębieniu odbytniczo-macicznym, a także w jajnikach, jajowodach, jelitach, płucach i wielu innych miejscach.
Do typowych objawów endometriozy należą dolegliwości bólowe oraz obfite miesiączki i krwawienia wstępujące pomiędzy nimi. Przyczyny endometriozy w zatoce Douglasa i w innych miejscach nie są znane. Naukowcy poruszają się w obszarze kilku równorzędnych hipotez, m.in. transplantacji komórek, ale też przekształcania się tkanek innych narządów samoistnie, bądź pod wpływem czynników zewnętrznych.
Reklama
Guz w zatoce Douglasa
Guz w zatoce Douglasa może być zmianą nowotworową jajnika, która uwypukliła się w tym miejscu, tudzież przerzutem do otrzewnej, bezpośrednio umiejscowionym w strukturach okalających zagłębienie odbytniczo-maciczne.
Także i w tego typu sytuacjach, oprócz pojawienia się zauważalnej wypukłości, możliwe jest stwierdzenie znacznych ilości płynu w zatoce Douglasa. Rak nie musi mieć charakteru złośliwego i może być zmianą niegroźną.
Nie mniej ze względu na istniejące ryzyko należy możliwie szybko wykonać pełną diagnostykę, z pobraniem wycinka do badania histopatologicznego na czele.
W przypadku nowotworów tej części ciała, czas postawienia diagnozy ma ogromne znaczenie dla dalszych rokowań.
Reklama
Torbiel w zatoce Douglasa
Rzadkim schorzeniem jest torbiel w zatoce Douglasa, nazwana enterogenną. Stanowi ona rzadki przypadek wady rozwojowej (około 0,2 proc. żywych urodzeń). Powstaje prawdopodobnie już w 3 tygodniu życia płodowego z nieznanych do końca przyczyn (także i w tej kwestii istnieje mnogość równorzędnych teorii).
Jeden z nielicznych przypadków opisanych w literaturze naukowej dotyczący kilkumiesięcznej dziewczynki. Nie miała jednak ona w związku z tym żadnych objawów, torbiel zaś samoistnie się zmniejszała, dlatego chirurg nie widziała wskazań do operacji.
Częściej spotykanym przypadkiem jest torbiel jajnika, który umiejscowił się w zatoce Douglasa. Zmiana ta ma charakter endometrialny, co znaczy, że jest związana z rozrostem komórek typowych dla śluzówki macicy.
Torbiel taka może pęknąć, czego konsekwencją jest wyciek płynu do zagłębienia odbytniczo-macicznego. Należy też pamiętać, że guzek ten może teoretycznie wykazywać tendencję do złośliwienia, powinien być więc usunięty metodą laparoskopową.
