Przyczyny zatrucia pokarmowego u dziecka
Zatrucie pokarmowe jest dolegliwością przewodu pokarmowego, która ma związek ze spożyciem pokarmu, który został skażony szkodliwymi drobnoustrojami albo z przyjęciem toksycznego środka chemicznego lub szkodliwej rośliny.
Jak piszą specjaliści Andrzej Gładysz, Monika Pazgan-Simon, Katarzyna Fleischer na łamach „Przewodnika Lekarza”, w najmłodszej grupie pacjentów, do 4. roku życia, zatrucia wynikają z ich zakaźnego charakteru.
Innymi słowy, dzieci w żłobku czy przedszkolu zarażają się nawzajem określonym patogenem, który wywołuje u nich zatrucie pokarmowe.
W tym kontekście wskazać można na działanie szkodliwych:
- bakterii,
- grzybów,
- wirusów,
- toksyn bakteryjnych.
Natomiast starsze dzieci, m.in. poprzez swoją naturalną ciekawość świata, mogą przypadkowo lub umyślnie spożyć na przykład leki lub środki chemiczne wykorzystywane w domu.
Co jakiś czas media obiega wiadomość o zatruciu dzieci grzybami albo popularnymi środkami do czyszczenia. Takie sytuacje mają jednak bardziej charakter jednostkowy i zwykle wynikają albo z niewystarczającej wiedzy przygotowującego posiłek o tym, które grzyby są jadalne, albo z nieodpowiedniego zabezpieczenia środków chemicznych.
Zatrucia pokarmowe u dziecka często mają związek ze zjedzeniem pozornie bezpiecznego jedzenia, jednak zakażonego np. bakteriami.
Jakie patogeny odpowiadają bezpośrednio za zatrucia? W przypadku zjedzenia:
- wołowiny, kurczaka, gotowanego i smażonego ryżu - bakteria Bacillus cereus;
- sałatki, mleka, niedogotowanej wołowiny - Escherichia coli;
- mleka, produktów mlecznych, małży, sałatki - Shigella;
- jajek, mięsa, przetworów mleka, karpia - Salmonella;
- ryb wędzonych, puszkowanej żywności - Clostridium botulinum;
- zbyt długo gotowanego kurczaka - Campylobacter jejuni.
Jak podają przywołani specjaliści, Andrzej Gładysz, Monika Pazgan-Simon, Katarzyna Fleischer, najczęstsze przyczyny zatruć pokarmowych to zjedzenie jajek albo lodów.
Zatrucia pokarmowe dzieci nierzadko wywołane są przez takie czynniki, jak:
- niewystarczająca higiena,
- przeterminowane jedzenie,
- sposób przygotowania żywności, np. nierzadko przyczyną zatrucia pokarmowego u dziecka jest przygotowanie na kolonii jedzenia przez osobę będącą nosicielem np. Salmonelli,
- zakażenia od zwierząt domowych, psów lub kotów, z uwagi np. na zanieczyszczenie wody,
- podawanie dzieciom produktów regionalnych przyrządzonych według miejscowych zwyczajów, np. podczas wycieczek.
Poza tym do wystąpienia zakażeń pokarmowych u niemowlaka, ale też starszego dziecka przyczyniają się:
- rotawirusy,
- enterowirusy,
- wirus Norwalk.
Infekcje wirusowe odpowiadają za około 25-40 proc. zatruć pokarmowych. Znacznie rzadziej notowane są natomiast zakażenia: gronkowcem złocistym, pałeczką czerwonki czy jadem kiełbasianym.
Reklama
Objawy zatrucia pokarmowego u dziecka
Po jakim czasie od zjedzenia posiłku u dziecka pojawia się zatrucie pokarmowe? Moment wystąpienia pierwszych symptomów zależy przede wszystkim od bezpośredniej przyczyny zakażenia, ale też od ogólnej odporności organizmu.
Zazwyczaj czas wylęgania waha się od kilku godzin do nawet kilkuset dni, np. Shigella może ujawnić się po upływie 168 dni od zakażenia, a Campylobacter jejuni po 240 dniach.
Jakie są objawy zatrucia pokarmowego u dziecka i co powinno zwrócić uwagę dorosłych?
Wśród dolegliwości, które mogą mieć związek z zatruciem wymienić można:
- wymioty - jeżeli wystąpią po kilku godzinach od posiłku, mogą być konsekwencją zatrucia gronkowcami, Bacillus cereus albo rotawirusami. Natomiast wymioty, które pojawiają się po kilku dniach od zatrucia są nierzadko wywołane przez Salmonellę, Shigellę albo Compylobacter;
- biegunkę - tu znaczenie ma konsystencja i charakter stolca. Zielonkawy kał, który ma formę tryskającą w trakcie wypróżnienia to częsty objaw zakażenia Salmonellą. Z kolei wodniste stolce mogą mieć związek z zakażeniem rotawirusami;
- bóle głowy - to konsekwencja odwodnienia organizmu;
- objawy skórne - w przebiegu wielu zakażeń pojawiają się dolegliwości skórne. Zatrucie pokarmowe np. Salmonellą prowadzi do opryszczki wargowej. Z kolei adenowirusy wywołują drobną wysypkę;
- dolegliwości neurologiczne - dziecko skarży się na mrowienia skóry i bóle mięśniowe. Ma także obniżone ciśnienie krwi. U niektórych osób z zatruciem dochodzi nawet do braku reakcji na światło, zaburzeń mowy czy oddychania, jednak zdarza się to rzadko;
- problemy endokrynne - u pacjentów, którzy zatruli się histaminą, np. po zjedzeniu ryb morskich, obserwuje się świąd, pokrzywkę, ból głowy zaczerwienienie twarzy;
- gorączkę przy zatruciu pokarmowym u dziecka wskazującą na zatrucie gronkowcami, Salmonellą albo Shigellą.
Zatrucie pokarmowe u dziecka może przebiegać bez biegunki czy wymiotów, za to z szeregiem wielu innych dolegliwości przedstawionych powyżej.
Reklama
Ile trwa zatrucie pokarmowe u dziecka?
Opiekunowie lub rodzice bardzo często zastanawiają się, jak długo ich pociecha będzie jeszcze borykać się z wieloma nieprzyjemnymi objawami. Tak naprawdę to, ile trwa zatrucie pokarmowe u dziecka, zależy przede wszystkim od czynnika, który wywołał taką reakcję organizmu.
Zwykle symptomy powinny minąć po kilku dniach. Dzieje się tak m.in. w zatruciach wywołanych przez (dane na podstawie „Przewodnika Lekarza”):
- Salmonellę - objawy mogą ustąpić już po upływie 0,5 dnia, ale też trwać 7 dni;
- Escherichia coli - symptomy trwają od 1 do 10 dni;
- Schigelli - czas trwania waha się od 0,5 dnia do 7 dni.
Tym samym, po kilku dniach chorowania dziecko powinno poczuć się lepiej. Jednak niektóre zatrucia mogą wydłużyć się np. do 21 dni, jak w przypadku działania Campylobacter jejuni.
Reklama
Domowe sposoby na zatrucie pokarmowe u dziecka
Jeżeli objawy zatrucia pokarmowego u dziecka nie są poważne, można zacząć od wdrożenia domowych metod. Gdy dolegliwości dotyczą dziecka bardzo małego albo wcześniaka, koniecznie udaj się do lekarza. Taki maluch jest znacznie bardziej narażony na niebezpieczne konsekwencje zdrowotne niż kilkulatek.
Wśród domowych sposobów na zatrucie pokarmowe u dziecka wymienić można:
- wdrożenie lekkostrawnej diety,
- dbałość o nawadnianie dziecka - można sięgnąć po gotowe płyny nawadniające,
- troska o odpoczynek malucha,
- realimentacja - czyli powrót do żywienia doustnego. U dzieci należy rozpocząć je już po około 4 godzinach od wystąpienia objawów zatrucia. Dla porównania, u dorosłych jedzenie poleca się podawać dopiero po 12 godzinach. Niemowlęta karmi się tak jak przed wystąpieniem zatrucia, tj. np. mlekiem matki. Natomiast starszym dzieciom należy stopniowo rozszerzać dietę, począwszy od podawania sucharów, krakersów czy kasz, które wpływają korzystnie na wchłanianie i przyśpieszają pozbywanie się biegunki. Gdy stolec zgęstnieje, można zacząć podawać dziecku potrawy gotowane, np. zupy, a także banany czy jogurty. Zrezygnuj z produktów tłuszczowych, stymulujących perystaltykę jelit;
- stałe monitorowanie jego stanu i w razie pogorszenia, np. wystąpienia gorączki, zgłoszenie się do lekarza.
W przypadku zatrucia wirusowego lub bakteryjnego warto też podawać dziecku probiotyki. Z kolei, gdy podejrzewasz zatrucie toksynami, np. toksyną biotulinową, konieczne staje się płukanie żołądka.
Reklama
Co na zatrucie pokarmowe u dziecka? Leczenie
Gdy objawy zatrucia się nie zmniejszają lub są poważne, bardzo istotne jest skorzystanie z pomocy lekarza, który ustali, co wywołało te dolegliwości. Specjalista dysponuje całym wachlarzem badań, które pomogą w ustaleniu źródła problemów zdrowotnych.
Leczenie zatrucia pokarmowego u dziecka rozpoczyna się od diagnostyki, czyli:
- wywiadu z opiekunem i/lub pacjentem - specjalista dowiaduje się, co mogło wywołać określone objawy. W tym celu pyta o to, co w ostatnim czasie było jedzone. Ustala też okres, jaki upłynął od konsumpcji do pojawienia się konkretnych symptomów. Istotne jest też wskazanie, kiedy wystąpiły pierwsze objawy (najszybciej - zakażenie gronkowcami, toksynami ryb morskich, towarzyszy mu gorączka, dreszcze, bóle mięśni);
- badania laboratoryjnego krwi - lekarz zleca wykonanie morfologii krwi z rozmazem, stężenia mocznika i kreatyniny w surowicy, stężenia elektrolitów i gazometrię. Jeżeli badania wskazują na niedokrwistość, może mieć ona związek z Salmonellą. Z kolei eozynofilia pojawia się we wszystkich zakażeniach pasożytniczych;
- badania mikrobiologicznego kału - wskazaniem do takiego testu jest obecność krwi w stolcu;
- oceny stanu odwodnienia.
Specjalista próbuje również ustalić, co było źródłem zakażenia i czy inne osoby są również narażone na działanie niebezpiecznych substancji. Włącza również leczenie farmakologiczne. Jakie leki i inne substancje można stosować na zatrucie pokarmowe u dziecka?
Oto kilka propozycji:
- węgiel aktywowany - polecany w zatruciach bakteryjnych i mikotoksynami. Substancja powoduje absorpcję toksyn w przewodzie pokarmowym i ich szybszą eliminację z krwi;
- smektan dwuoktanościenny - można stosować go już u bardzo małych dzieci. Skraca długość trwania biegunki;
- cynk - aby skrócić czas trwania biegunki nawet o ¼ i złagodzić objawy w grupie jeszcze przed 12 miesiącem życia, warto sięgnąć po taką substancję;
- antybiotyki - wskazania do wdrożenia antybiotykoterapii to utrzymująca się gorączka oraz krwista biegunka. Leczenie w taki sposób należy podjąć niezależnie od objawów również u pacjentów poniżej 3 miesiąca życia.
Sposobem na to, by zniwelować objawy zatrucia pokarmowego jest podanie dziecku probiotyków. Szczególnie korzystny efekt przynoszą w przypadku pacjentów z biegunką wywołaną wirusem, o łagodnym lub umiarkowanym przebiegu.
Co ciekawe, zdaniem Andrzeja Gładysza, Moniki Pazgan-Simon, Katarzyny Fleischer, autorów publikacji na łamach „Przewodnika Lekarza”, czas choroby ulega skróceniu o około 1 dobę, gdy probiotyk zostanie podany w ciągu 72 godzin od wystąpienia pierwszych objawów.
Probiotyki warto też podawać dziecku profilaktycznie, w ramach urozmaicenia lub odbudowania mikrobiomu jelitowego. To wzmocni odporność układu pokarmowego pociechy.
Wskazaniem do leczenia szpitalnego u niemowląt do 6 miesiąca życia są:
- liczba wymiotów wyższa niż 4 w ciągu doby,
- liczba stolców wyższa niż 8 w ciągu doby.
Zatrucie pokarmowe u dziecka to istotny problem zdrowotny, który nawet w przypadku łagodnych objawów, nie powinien być bagatelizowany.
