Normy żelaza w ciąży
Pożądany poziom żelaza w ciąży jest znacznie wyższy, aniżeli przed zapłodnieniem. Ma to związek między innymi z rozrzedzeniem krwi, wzrostem masy mięśniowej kobiety oraz z intensywnym zużywaniem Fe do budowy łożyska, a następnie na potrzeby dojrzewającego płodu.
Wedle norm ustalonych dla populacji Polski przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego i Państwowy Zakład Higieny, średnie zapotrzebowanie (EAR) na ten pierwiastek wynosi:
- 8 mg u kobiet w wieku 19-50 lat;
- 23 mg u kobiet w ciąży;
- 7 mg u kobiet karmiących piersią;
Żelazo w organizmie ludzkim magazynowane jest w białkach – między innymi ferrytynie i hemoglobinie, i to ich poziom w najbardziej miarodajny sposób oddaje ewentualny niedobór Fe.
Normy ferrytyny różnią się nieco w zależności od ustalającego je ośrodka badawczego, orientacyjnie jednak przyjmuje się, że poziom tego białka powinien się mieścić u kobiet w przedziale 10-200 μg/l. W przypadku natomiast hemoglobiny, minimalna wartość, ustalona przez Światową Organizację Zdrowia, to 11 g/dl (nieco mniej, bo około 10-10,5 g/dl w III trymestrze).
Jeśli parametry te są niższe, można z dużą dozą prawdopodobieństwa podejrzewać wystąpienie niedokrwistości (anemii) z niedoboru żelaza.
Reklama
Niedobór żelaza w ciąży
Z uwagi na rosnące potrzeby oraz niedostateczną podaż w pożywieniu, niskie żelazo w ciąży jest przypadłością powszechną, występującą u około 30-50 procent kobiet żyjących na terenach uprzemysłowionych (dane: R. Dębski i inni, Stanowisko Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w sprawie profilaktyki niedoboru żelaza...).
Typową zaś konsekwencją tego deficytu jest niedokrwistość. Ryzyko wystąpienia tego zaburzenia wynosi:
- w I trymestrze – 1,8 procent
- w II trymestrze – 8,2 procent
- pod koniec ciąży – 27,4 procent.
Co ważne, problem ten w szczególności dotyczy wieloródek – w przypadku trzeciego bądź czwartego dziecka prawdopodobieństwo pojawienia się anemii jest kilkukrotnie wyższe, niż w pierwszej ciąży.
Niedokrwistość z powodu braku żelaza w ciąży bezpośrednio wpływa na stan zdrowia ciężarnej i płodu, a także na przebieg porodu, ma też negatywne konsekwencje dla dziecka już po narodzinach.
Niski poziom żelaza w ciąży i związana z nim anemia mogą być przyczyną takich problemów, jak:
- przedwczesne oddzielenie łożyska;
- łożysko przodujące;
- niegłówkowe położenie płodu;
- przedwczesny poród i związane z nim wcześniactwo;
- niska masa urodzeniowa dziecka;
- przewlekłe niedotlenienie, którego konsekwencją jest stres oksydacyjny u matki i dziecka;
Reklama
Nadmiar żelaza w ciąży
Wysoki poziom żelaza w ciąży stanowi rzadkość i zazwyczaj związany jest z przedawkowaniem suplementów zawierających ten pierwiastek lub substancje zwiększające jego biodostępność (przede wszystkim witamina C).
Należy pamiętać, że przyswajalność żelaza w ostatnich tygodniach ciąży rośnie, co jest wykształconą w toku ewolucji zdolnością adaptacyjną organizmu, stanowiącą odpowiedź na zwiększone zapotrzebowanie. Oznacza to, że poziom żelaza (hemoglobiny i ferrytyny) należy stale kontrolować, a dawki przyjmowanych suplementów na bieżąco ustalać z lekarzem. Silnie podwyższone żelazo w ciąży paradoksalnie rodzi skutki zbliżone do niedoboru tego pierwiastka.
Wymienić w tym kontekście można nie tylko zatrucie organizmu matki, ale przede wszystkim:
- ryzyko przedwczesnego porodu;
- małą masę urodzeniową dziecka;
Dodatkowo wykazuje się związek między podniesionymi parametrami żelaza, a ryzykiem wystąpienia cukrzycy ciążowej.
Reklama
Żelazo dla kobiet w ciąży
Z uwagi na występujące powszechnie niedobory, suplementacja żelaza w ciąży bardzo często okazuje się wskazana i dużej mierze ma charakter profilaktyczny.
Polskie Towarzystwo Ginekologiczne (PTG) zaleca, by preparaty tego typu przyjmowały kobiety:
- ze stwierdzoną niedokrwistością w okresie poprzedzającym zapłodnienie;
- ze stwierdzonym ryzykiem niedokrwistości w czasie ciąży, od 9 tygodnia aż do porodu;
- ze stwierdzoną niedokrwistością w ciąży, w sytuacji gdy wskaźnik hemoglobiny jest niższy, niż 11 g/dl;
Są to wskazania bardzo konkretne. Mimo więc, że preparaty z żelazem dostępne są bez recepty, nie należy ich przyjmować na własną rękę, bez uprzedniego wykonania badań z krwi oraz konsultacji lekarskiej.
Jakie żelazo w ciąży należy stosować? Fe występuje w dwóch postaciach – hemowej (pochodzenia zwierzęcego) oraz niehemowej. Zdecydowanie lepiej przyswajalne jest to pierwsze. Skuteczność suplementacji zwiększa też dodatkowe przyjmowanie witaminy C.
Co ważne, w przypadku stwierdzonej niedokrwistości, suplementacja Fe może okresowo wynosić 60 do 120 mg na dobę (rekomendacja PTG), a więc kilkukrotnie więcej, aniżeli wynosi dzienne zapotrzebowanie.
Reklama
Żelazo w ciąży - co jeść?
Brak żelaza w ciąży warto też uzupełniać w całkowicie naturalny sposób – stosując dietę bogatą w ten pierwiastek, a jednocześnie bezpieczną dla ciężarnej. Największe ilości Fe zawierają wątróbka i podroby, nie należy jednak ich jeść – w produktach tych znajdują się też duże ilości witaminy A, której spożycie w nadmiarze może stanowić zagrożenie dla płodu (ryzyko wystąpienia wad rozwojowych).
Co zatem w zamian? Jako źródło żelaza w ciąży sprawdzą się:
- mięso i wędliny;
- warzywa strączkowe;
- natka pietruszki;
- szpinak;
- pieczywo ciemne, żytnie;
- kasza gryczana i jaglana;
- żółtka jaj;
- pestki dyni;
- orzechy, migdały;
- kakao;
