Co to znaczy zero waste?
Marnotrawstwo, odpady, zużywanie się, trwonienie, czy strata, to część słów, którymi tłumaczy się angielski termin „waste”. Gdy dodamy do tego „zero” to uzyskamy zwięzły, ale jednoznaczny postulat przeciw marnowaniu.
Na pytanie, co to jest zero waste, można zatem odpowiedzieć, że jest to koncepcja, która zakłada zmniejszenie zużycia zasobów naturalnych i produkcji odpadów oraz odpowiednie przetworzenie tego, co już zostało wytworzone. Ma to prowadzić do redukcji, a w zasadzie braku śmieci, a tym samym ochrony środowiska poprzez ograniczenie jego zanieczyszczania.
Idea zero waste to z pewnością nie chwilowa moda, a przynajmniej nie należy jej tak traktować. To reakcja na niebotyczne szkody, jakie człowiek wyrządza naturze poprzez konsumpcyjny styl życia. O tym, jak poważny wymiar ma zasada „zero odpadów” może świadczyć fakt, że nie kryje się za nią jedynie ruch kilku ekologów, a szereg szanowanych naukowców, wizjonerów, czy międzynarodowych instytucji.
Za oficjalne szczegółowe określenie pojęcia „zero marnowania” odpowiada organizacja Zero Waste International Alliance (ZWIA), która w grudniu 2018 roku zaktualizowała jego definicję. Treść dokumentu zakłada, że przez zero waste rozumie się „ochronę wszystkich zasobów poprzez odpowiedzialną produkcję, konsumpcję, ponowne wykorzystanie i odzyskiwanie wszystkich produktów, opakowań i materiałów, bez ich spalania i zrzutów do ziemi, wody lub powietrza, które zagrażają środowisku lub zdrowiu ludzkiemu.”
Zero waste zyskało tym samym nie tylko istotne, ale również szerokie znaczenie, które dotyczy wszelkich obszarów globalnego rynku. Warto jednak pamiętać, że odpowiedzialność za brak generowania odpadów nie spoczywa jedynie na ogromnych korporacjach, ale zaczyna się od najmniejszych gospodarstw domowych i każdej ludzkiej jednostki.
Reklama
Zasady zero waste
Chociaż kluczowa zasada zero waste brzmi „nie marnuj” to jest ona jedynie punktem wyjścia do różnorodnych wytycznych kierowanych, zarówno w stronę politycznych decydentów, jak i przedstawicieli przemysłu oraz prywatnych osób.
Wśród licznych reguł odnajdziemy, więc zarówno globalne rozwiązania systemowe, jak i zbiór zaleceń dla mniejszych i większych przedsiębiorstw oraz instrukcje dla każdego z nas.
Zasady zero waste są bezpośrednio związane z hierarchią najlepszego i najbardziej wartościowego wykorzystania materiałów.
Wspomniany podmiot, Zero Waste International Alliance, zwraca szczególną uwagę na:
- rethink/redesing (przemyślenie/przeprojektowanie) – tworzenie systemów i produktów, tak aby można je było wykorzystywać w obiegu zamkniętym, czyli ponownie, bez wytwarzania zbędnych odpadów;
- reduce (redukowanie) – ograniczenie zużycia materiałów, na przykład poprzez wybieranie trwałych przedmiotów, które mogą służyć latami;
- reuse (ponowne użycie) - umożliwienie powtórnego wykorzystania produktów i materiałów poprzez ich naprawianie, czyli zachowywanie ich wartości użytkowej, czy nowe przeznaczenie;
- recycle/compost (recykling/kompost) – utrzymywanie zasobów w pętli produktowej, aby trafiały do ponownego obiegu;
- material recovery (odzyskiwanie materiałów) – maksymalizacja odzyskiwania różnorodnych zasobów, w tym produktów, ale również energii;
- residuals managment (zarządzanie pozostałościami) – dążenie do minimalizowania odpadów resztkowych, które nadal pozostają w procesie produkcji;
- unacceptable (nieakceptowanie) – brak wsparcia dla zasad i systemów, które nie dbają o ochronę środowiska naturalnego oraz zachęcają do szkodliwej utylizacji materiałów, czy niszczenia, tych które nadają się do recyklingu.
Część powyższych wytycznych można również odnaleźć w związanej z ideą zero waste zasadą 5R. Wzięła ona swoją nazwę od pięciu angielskich słów zaczynających się na literę „r”, czyli refuse, reduce, reuse, recycle i rot.
Na czym dokładnie polega 5R? Zgodnie z wymienionymi pojęciami opiera się na:
- odmawianiu (refuse) – rezygnowaniu z produktów generujących zbędne odpady, prowadzących do zaśmiecania środowiska oraz takich, które nie mogą być ponownie wykorzystane;
- ograniczaniu (reduce) – minimalizowaniu liczby przedmiotów, którymi się otaczamy, zmniejszaniu konsumpcji niepotrzebnych produktów, a tym samym hamowaniu nadprodukcji śmieci;
- ponownym wykorzystaniu (reuse) – zachowywaniu rzeczy, z których można nadal korzystać, chociaż wydają się przestarzałe, dbaniu o nie, używaniu ich w nowy, kreatywny sposób;
- rycyklingowaniu (recycle) – korzystaniu z materiałów, którym można dać kolejne życie oraz prawidłowej segregacji odpadów;
- kompostowaniu (rot) – nabywaniu produktów, które ulegną naturalnego rozkładowi, czy wykorzystaniu zielonych odpadów np. do użyźniania gleby.
Co zrobić, aby żyć zgodnie z zasadami zero waste?
Reklama
Jak być zero waste?
Życie zero waste w wielu przypadkach oznacza całkowite przeformatowanie swoich codziennych nawyków. Chociaż początkowo proces ten może wydawać się skomplikowany, to z biegiem czasu można dostrzec nie tylko pozytywny wpływ swoich działań na środowisko, ale również na domowy budżet.
Pisząc w wielkim skrócie, model życia zero waste polega przede wszystkim na ograniczaniu zużywania zasobów, czyli wspomnianym już wielokrotnie „niemarnowaniu”. Co to oznacza w praktyce? Lista porad może być niezwykle długa, ale warto zacząć od kwestii prostych i dość oczywistych.
Przykładowo:
- nie marnuj jedzenia – planuj posiłki w taki sposób, aby wykorzystać wszelkie nabyte produkty żywieniowe i niczego nie wyrzucać;
- korzystaj z opakowań wielokrotnego użytku – torbę na zakupy miej zawsze przy sobie, a zgrzewki wody, zamień np. na butelkę z filtrem, którą możesz napełniać wodą z kranu;
- nie wybieraj ubrań na jeden sezon – garderobę uzupełniaj racjonalnie, kupuj ubrania dobrej jakości, a jeśli z jakiegoś powodu przestają pasować to je sprzedaj, wymień lub oddaj potrzebującym;
- nie gromadź zbędnej elektroniki - wymieniaj urządzenia elektroniczne, kiedy się zepsują, a nie wraz z pojawieniem się nowych modeli;
- prawidłowo segreguj śmieci – wrzucaj je do odpowiednich koszy, ale pamiętaj również o zgniataniu plastikowych butelek, czy kompostowaniu części odpadów organicznych;
- oszczędzaj wodę i energię – kontroluj temperaturę powietrza, zużycie prądu i wody w swoim domu. Kąpiel w wannie możesz zastąpić prysznicem, kaloryfery nie muszą grzać na maksimum, a telewizor i inne sprzęty elektroniczne warto odłączyć od zasilania (bez pozostawiania w trybie standby);
- kupuj towary wytwarzane lokalnie – nie tylko wesprzesz w ten sposób miejscowych przedsiębiorców, ale zminimalizujesz drogę dotarcia produktu do celu;
- ogranicz jazdę samochodem – jeśli możesz gdzieś dojechać komunikacją miejską lub rowerem, to koniecznie skorzystaj z takiej opcji, przynajmniej od czasu do czasu;
- dbaj o przedmioty – postaraj się, jak najdłużej korzystać ze wszystkiego czym się otaczasz. Naprawiaj to, co można naprawić, a to co nie spełnia już swojej roli wykorzystaj inaczej, np. zużyta koszulka może posłużyć za ścierkę;
- zweryfikuj konieczność posiadania – zanim zdecydujesz się na nowe hobby, czy zdobycie mistrzostwa w konkretnej dyscyplinie, wypożycz sprzęt, zamiast go kupować. W celu wywiercenia jednej dziury w ścianie nie musisz nabywać wiertarki, a do premierowej wizyty na górskim stoku nie potrzebujesz własnych nart;
- druk zastąp online – nie drukuj dokumentów jeśli nie musisz. Wiele spraw, nawet urzędowych, czy związanych z płatnościami możesz załatwić dziś droga elektroniczną.
Powyższe zestawienie nie jest rzecz jasna zamknięte, ale jeśli chcesz zacząć żyć zgodnie z zero waste, to przede wszystkim nie produkuj nadmiaru śmieci, nie marnuj energii i nie truj środowiska! Pamiętaj, że liczy się każda drobna zmiana.
Reklama
Produkty zero waste
Bardziej świadome i racjonalne podejście do konsumpcjonizmu wiąże się również z poszukiwaniem produktów zero waste. Co warto wybierać?
W głównej mierze dobra, które są:
- naprawdę potrzebne,
- trwałe i dobrej jakości,
- wielokrotnego użytku,
- energooszczędne,
- wykonane z odnawialnych materiałów,
- ekologiczne.
Na liście potrzeb mogą się więc znaleźć, zarówno kosmetyki zero waste, jak i ubrania, naczynia, przybory higieniczne, czy żarówki. Każda decyzja zakupowa wymaga, więc pewnej refleksji, wglądu w skład poszczególnych artykułów, zweryfikowania sposobu produkcji, czy sprawdzenia certyfikatów.
Ograniczeniu marnowania z pewnością sprzyja wybór wspomnianych produktów wielorazowego użytku, w tym m.in.:
- naczyń – butelek, pojemników na żywność, słomek;
- środków higienicznych – płatków kosmetycznych, podpasek, kubeczków menstruacyjnych;
- toreb na zakupy oraz worków zero waste na warzywa i owoce;
- maszynek do golenia z wymiennymi ostrzami.
Odrębną kwestią jest opakowanie zero waste. Z jednej strony można sięgnąć po asortyment sprzedawany na wagę, począwszy od pożywienia, po kosmetyki, czy środki czystości. W innym wypadku warto zwrócić uwagę na produkty pakowane w szkło, papier, czy metal.
Jeśli opakowaniem jest sztuczne tworzywo to należy sprawdzić, czy może być ono poddane recyklingowi lub jest np. biodegradowalne.
Co jeszcze można znaleźć na sklepowej półce z napisem zero waste? Z pewnością wiele akcesoriów, które nie zostały wytworzone z plastiku, ani w niego zapakowane. Mogą to być m.in.:
- bambusowe szczoteczki do zębów,
- papierowe patyczki do uszu,
- mydła i szampony w kostce,
- pasta do zębów zero waste (kupowana na wagę lub w kostce),
- drewniane szczotki do włosów,
- naturalne gąbki.
Jeśli musisz kupić towar w plastiku to koniecznie znajdź duże opakowanie. W ten sposób możesz na przykład nabyć kilka litrów mydła w płynie, a w domu jedynie uzupełniać butelkę z dyfuzorem.
Reklama
Kuchnia zero waste
Chociaż temat produkcji odpadów dotyczy ogromu gałęzi przemysłu, to najbardziej przyziemne wydaje się marnowanie jedzenia i to nie tylko w okresie świąt, czy podczas większych imprez. To również obszar, na który każdy z nas może mieć wpływ i z łatwością wprowadzać zmiany.
Warto od razu nadmienić, że kuchnia zero waste to nie tylko racjonalne gotowanie, ale również planowanie, robienie zakupów, przechowywanie, a nawet sprzątanie.
O czym warto pamiętać w tym przypadku? Przede wszystkim:
- planuj posiłki i rób zakupy na podstawie konkretnej listy;
- zwracaj uwagę na datę przydatności produktów do spożycia;
- nie wyrzucaj resztek jedzenia, tylko pomyśl, jak możesz je wykorzystać w innej potrawie;
- ogranicz jedzenie mięsa i produktów odzwierzęcych;
- porady kulinarne traktuj bardziej, jak inspiracje, niż sztywne reguły, a wykorzystasz to co masz w lodówce i stworzysz autorskie przepisy zero waste;
- nadmiar ugotowanej potrawy zamrażaj (o ile to możliwe), wekuj lub podziel się jedzeniem z innymi;
- zaopatruj się w produkty sezonowe od lokalnych dostawców;
- samodzielnie rób przetwory, drobne przekąski, czy słodycze, co będzie nie tylko bardziej ekologiczne, ale tańsze i zdrowsze;
- zadbaj o porządek w lodówce i kuchennych szafkach, nie tylko ze względu na higienę, ale i terminy ważności;
- ręczniki papierowe stosuj sporadycznie, a w większości przypadków sięgaj po ściereczki wielokrotnego użytku;
- zrezygnuj z folii spożywczej, a jedzenie przechowuj w odpowiednich warunkach i pojemnikach, które łatwo możesz umyć i użyć ich ponownie;
- do sprzątania używaj naturalnych produktów. Sklepową chemię możesz często zastąpić wodą, octem i sodą oczyszczoną.
Zero waste w kuchni wymaga pewnej strategii, ale możesz mieć pewność, że jej opanowanie przynosi same korzyści.
