Co to jest zespół Cotarda?
Zespół Cotarda jest poważną chorobą psychiczną, w przebiegu której pacjent doświadcza urojeń nihilistycznych, których istotą może być:
- przekonanie o rozpadzie narządów znajdujących się wewnątrz ciała,
- przeświadczenie o własnej śmierci, tudzież o nieśmiertelności.
Schorzenie to może towarzyszyć skrajnym postaciom depresji, schizofrenii oraz zaburzeniom identyfikacji, takim jak zespoły Capgrasa oraz Fregolego. Ze względu na rzadkość występowania, nie jest ono uwzględnione ani w międzynarodowej klasyfikacji chorób ICD-10, ani też w zestawieniu chorób psychicznych DSM-V.
Obecnie pacjenci z tym rozpoznaniem przypisywani są często do kategorii „epizodu ciężkiej depresji z objawami psychotycznym” (F32.3). Naukowcy zastanawiają się jednak, czy ze względu na wyjątkową specyfikę objawów, zespół Cotarda nie powinien zostać uznany za odrębną jednostkę chorobową.
Zaburzenie to znane jest od XVI wieku, pierwotnie jednak nie rozumiano jego istoty, łączono je z innymi problemami zdrowotnymi, a nawet poglądami natury filozoficznej (nihilizm).
Współczesne ujęcie jako pierwszy zaproponował w 1880 roku francuski lekarz Jules Cotard, od którego nazwiska została zaczerpnięta późniejsza nazwa. Opisując przykład swojej pacjentki, mówił on wówczas o „złudzeniu negacji” (fr.: le délire des négations).
Reklama
Przypadki zespołu Cotarda
Przypadki zespołu Cotarda są bardzo nieliczne, lecz kilka z nich zostało ujętych w literaturze naukowej. Doskonałym przykładem jest kobieta, której historię przytoczył Cotard.
Była ona przekonana, że składa się wyłącznie z kości i skóry, jej organy wewnętrzne dawno bowiem zanikły. Nie mając mózgu, płuc, żołądka, jelit czy układu nerwowego, a jedynie rozkładające się ciało, uważała się w istocie za nieżywą.
Ponieważ jednak funkcjonowała w realnym świecie, żywiła jednocześnie przeświadczenie o swojej nieśmiertelności. Uważała, że stan ten przerwać może jedynie spalenie jej doczesnych szczątków. Według niej sytuacja, w jakiej się znalazła, była karą bożą za grzechy.
Inny przypadek, zdecydowanie bardziej współczesny (2019 rok) opisują Kaja Hanna Karakuła i współpracownicy. U 21-letniej kobiety zespół Cotarda rozwinął się w okresie połogu. 10 dni po porodzie wystąpiły pierwsze niepokojące symptomy: rozkojarzenie, lęk, bezsenność.
Niedługo potem psychiatra rozpoznał ciężki epizod depresyjny z zaburzeniami psychotycznymi. W kolejnych dniach, mimo wdrożonego leczenia, jej stan gwałtownie się pogarszał. Wystąpiły urojenia nihilistyczne, w tym przekonanie o rozpadzie i gniciu narządów wewnętrznych, a także omamy węchowe (odczuwanie przykrej woni).
Dopiero zaawansowane leczenie psychiatryczne (farmakologiczne) oraz psychoterapeutyczne przyniosły znaczącą poprawę stanu zdrowia pacjentki.
Reklama
Objawy zespołu Cotarda
Oprócz wspomnianych wyżej urojeń nihilistycznych, u osób cierpiących na zespół Cotarda mogą wystąpić takie objawy, jak:
- myśli samobójcze,
- znaczne pobudzenie psychoruchowe,
- wzmożone napięcie emocjonalne,
- poczucie zagrożenia, lęk i panika,
- bezsenność,
- apatia i wycofanie,
- niespójność i nieracjonalność procesów myślowych,
- zaburzenia czucia, w tym odczuwania bólu.
Ze względu na charakter objawów, wyróżnia się trzy postaci choroby (klasyfikacja Berriosa i Luque’a):
- z depresją i halucynacjami,
- zespół Cotarda I (bez depresji, z zaburzeniami hipochondrycznymi),
- zespół Cotarda II (z depresją).
Reklama
Przyczyny choroby Cotarda
Choroba Cotarda ma nie do końca poznane podłoże. Badacze wciąż zakładają wiele hipotez. Przypuszcza się, że przyczyną tego typu zaburzeń mogą być:
- depresja, schizofrenia i inne choroby psychiczne;
- uszkodzeniu mózgu, w tym między innymi płata czołowego, obu półkul lub tylko prawej, a także zmniejszenie objętości mózgu;
- zmiany niedokrwienne, na przykład po udarze, ale też po porodzie;
- krwiak podtwardówkowy, czyli nagromadzenie krwi między oponami mózgowo-rdzeniowymi;
- działanie niektórych leków (w literaturze naukowej wymieniany jest m.in. przeciwwirusowy acyklowir, przeciwzapalne kortykosteroidy, a także amantadyna, stary lek na grypę i chorobę Parkinsona, obecnie rozważany w kontekście leczenia Covid-19);
- zakażenie wirusem HIV i choroba AIDS.
Reklama
Jak leczy się syndrom Cotarda?
Syndrom Cotarda można leczyć, często z dobrym i trwałym skutkiem, aczkolwiek proces ten jest trudny, długotrwały i złożony. Tak jak w przypadku wielu zaburzeń psychicznych, nie istnieje jeden uniwersalny schemat terapeutyczny, a poszczególni pacjenci różnie reagują na wdrażane działania.
Często zatem strategię modyfikuje się na podstawie osiągniętych dotychczas rezultatów. Zarówno przyczynowo, jak też objawowo stosowane są:
- Farmakoterapia (zwłaszcza u osób z depresją lub schizofrenią), z użyciem takich środków jak:
- leki przeciwdepresyjne (amitryptylina, duloksetyna, fluoksetyna, wenlafaksyna),
- leki przeciwpsychotyczne (arypiprazol, paliperydon).
- Psychoterapia oraz psychoedukacja.
- Elektrowstrząsy, skuteczne zwłaszcza u pacjentów z depresją psychotyczną oraz melancholią).
Bardzo często satysfakcjonujący efekt przynosi połączenie dwóch leków, a także zastosowanie kilku równoległych działań, np. leczenia farmakologicznego i spotkań w gabinecie psychoterapeuty.
