Czym jest zespół psychoorganiczny?
Zespół psychoorganiczny (ZP) to grupa zróżnicowanych objawów wskazujących na zaburzenie psychiczne, występujących z powodu uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego.
Pojęcie to do dziś pozostaje nieostre i bardzo szerokie, co więcej, niektórzy badacze postulują odejście od niego z powodu braku wyraźnych kryteriów diagnostycznych oraz niemożności zobrazowania wszystkich zmian w mózgu i bezsprzecznego powiązania ich z manifestacją kliniczną.
W międzynarodowej klasyfikacji chorób ICD-10 zespół psychoorganiczny jako taki nie występuje, utożsamiany jednak jest z kategorią F06 - inne zaburzenia psychiczne spowodowane uszkodzeniem lub dysfunkcją mózgu i chorobą somatyczną.
Ale to nie wszystko, istnieje bowiem szereg ujętych w ICD-10 chorób i zaburzeń, które również można przypisać do ZP, a właściwie – jego konkretnych postaci. I tak, są to:
- Typ charakteropatyczny – F07 (zaburzenia osobowości i zachowania spowodowane chorobą, uszkodzeniem lub dysfunkcją mózgu, w tym m.in. zespół płata czołowego, organiczna osobowość psychopatologiczna, zespoły po zapaleniu, bądź wstrząśnieniu mózgu, a także inne nieokreślone dysfunkcje ).
- Typ dementywny (zespół psychoorganiczny otępienny) – od F00 do F04 (otępienie: w chorobie Alzheimera, naczyniowe, bliżej nieokreślone, występujące w chorobach nieklasyfikowanych gdzie indziej, a także organiczny zespół amnestyczny niewywołany alkoholem i innymi substancjami psychoaktywnymi).
- Typ oligofreniczny, występujący u dzieci – od F70 do F79 (różne postaci upośledzenia umysłowego, w tym lekkie, umiarkowane, znaczne, głębokie i inne).
Nowa klasyfikacja ICD-11 nie została jeszcze przetłumaczona i póki co, nie jest stosowana w Polsce. Wiadomo jednak, że w niej również zespół psychoorganiczny nie jest ujęty, jako odrębna jednostka chorobowa.
Być może jego objawy będą zaliczane do kategorii 6E40 (wtórne zespoły psychiczne lub behawioralne związane z zaburzeniami lub chorobami sklasyfikowanymi gdzie indziej), tudzież nadal odnoszone do konkretnych schorzeń (np. 6D80 – demencja spowodowana chorobą Alzheimera).
Reklama
Objawy zespołu psychoorganicznego
Objawy zespołu psychoorganicznego są mało specyficzne. W istocie ich paleta obejmuje bowiem dziesiątki różnego typu zaburzeń. W zależności od postaci, mogą to być problemy:
- Charakteropatyczne:
- niestabilność emocjonalna - łatwość przechodzenia od euforii (radość, optymizm) do dysforii (smutek, rozdrażnienie, wybuchowość);
- skłonność do morii, czyli pustej i beztroskiej wesołkowatości, nie znajdującej racjonalnego uzasadnienia;
- utrata kontroli nad popędami, które zaczynają dominować na uczuciami wyższymi;
- zachowania aspołeczne, łamiące normy, niekiedy podlegające penalizacji.
- Otępienne i oligofreniczne:
- obniżenie ogólnej sprawności intelektualnej;
- zaburzenia pamięci;
- zniesienie krytycyzmu ;
- wahania nastroju;
- zaburzenia emocji i zachowania;
- lęk psychoorganiczny, dotyczący niepewności miejsca i czasu.
Reklama
Czy zespół psychoorganiczny to choroba psychiczna?
Pacjenci często pytają, czy zespół psychoorganiczny jest chorobą psychiczną. Jak wykazano wyżej, materia ta jest niezwykle skomplikowana.
ZP jako konkretna jednostka chorobowa nie funkcjonuje w ogóle, nie mniej wszystkie schorzenia i zaburzenia z nim łączone niewątpliwie mają charakter psychiczny - w takim wymiarze odpowiedź na postawione wyżej pytanie jest twierdząca.
Należy przy tym zwrócić uwagę, że stanowi zespół psychoorganiczny problem orzeczniczy, np. przy ustalaniu rent, weryfikacji zwolnień lekarskich, czy wydawaniu opinii biegłych w kryminalistyce.
Nieprecyzyjne umiejscowienie w klasyfikacji chorób, a także niska specyficzność objawów oraz trudności diagnostyczne – to wszystko sprawia, że specjaliści mają duży problem z postawieniem tego typu rozpoznania.
Reklama
Leczenie zespołu psychoorganicznego
Jak leczyć zespół psychoorganiczny? Także i w tej materii odpowiedź jest niezwykle złożona. Przede wszystkim należy podkreślić, że stosowane są równolegle dwie ścieżki.
Pierwsza z nich zakłada łagodzenie objawów typowo psychicznych. Przykładowo, osoby wykazujące skłonność do wahań nastroju (zazwyczaj z wyraźną dominacją stanów depresyjnych, czy dysforycznych), otrzymują leki z przebogatej palety środków antydepresyjnych.
W uzasadnionych przypadkach podaje się też preparaty przeciwlękowe. W niektórych sytuacjach wskazana jest też psychoterapia.
Druga, równoległa ścieżka, jeśli chodzi o leczenie zespołu psychoorganicznego, zakłada terapię choroby podstawowej. Trudno w jednym miejscu wymienić zatem wszystkie możliwe działania, zważywszy, że przyczyną zaburzeń mogą być między innymi:
- udar,
- guz mózgu,
- krwotok podpajęczynówkowy,
- uraz lub powikłanie po zabiegu neurochirurgicznym,
- ciężka miażdżyca,
- borelioza,
- choroba Creutzfeldta-Jacoba,
- choroba Alzheimera,
- choroba Parkinsona,
- pląsawica Huntingtona i wiele innych.
Reklama
Rokowania przy zespole psychoorganicznym
Rokowania w zespole psychoorganicznym są bardzo różne i w ogromnej mierze zależą od choroby pierwotnej, która często stanowi znacznie większy problem, niż towarzyszące jej odchylania natury psychicznej.
Wiadomym jest, że różnego typu guzy mózgu charakteryzują się wysoką śmiertelnością. Oczywistością na gruncie współczesnej nauki jest fakt, że choroba Alzheimera jest nieuleczalna, prowadzi do wyniszczenia wielu struktur i funkcji organizmu oraz przedwczesnej śmierci na skutek powikłań.
Podobnie dramatyczne konsekwencje ma m.in. choroba Huntingtona, występująca na podłożu genetycznym, prowadząca do upośledzenia fizycznego, otępienia, zaburzeń psychicznych, aż w końcu - zgonu.
Rokowania są więc kwestią indywidualną i zależą od konkretnego przypadku.
