Reklama
Jakie są rodzaje złamań kości udowej?
Złamanie kości udowej to poważny uraz, który nierzadko staje się przyczyną śmierci.
Ten typ uszkodzenia można podzielić na złamania:
- nasady bliższej - jego podtypy to złamania szyjki oraz krętarzowe. Ten pierwszy rodzaj dotyczy - według specjalistów z Medycznego Uniwersytetu Rzeszowskiego Grzegorza Trojana, Aleksandra Panka, Pawła Jaźwy - ok. 7% wszystkich przedstawianych tu urazów tej części ciała. Ponadto 80% złamań z tej kategorii dotyczy pacjentów między 7 a 9 dekadą życia;
- trzonu - zwykle są urazami z przemieszczeniem, może wynikać z bezpośredniego urazu, wówczas mówi się o złamaniu wieloodłamowym albo pośredniego - ma formę skośnego złamania;
- nasady dalszej - to poważne uszkodzenia ograniczające lub wręcz uniemożliwiające ruch, a także wywołujące silny ból. Wskazać można tu na 3 podtypy złamań
- nadkłykciowe, niewnikające w głąb stawu,
- nadkłykciowe penetrujące staw,
- kłykciowe.
Uraz występuje w klasyfikacji ICD-10 pod kodem S72. Wyróżnia się jego podstawowe rodzaje takie jak złamanie:
- szyjki kości udowej,
- przezkrętarzowe,
- podkrętarzowe,
- trzonu,
- nasady dalszej kości,
- innych części wskazanej kości.
W ICD-10 wyodrębnia się także liczne złamania tej części ciała - samo wskazanie takiej kategorii może sugerować, że tego typu kość jest podatna na urazy.
Z kolei w ICD-11 opisywane tu złamanie ma oznaczenie NC72. W tej klasyfikacji zostały uwzględnione również pozostałe, znane już w ICD-10, rodzaje złamań.
Reklama
Przyczyny złamania kości udowej
Dolegliwość ma różne źródła. Czynniki zwiększające ryzyko uszkodzenia mają przede wszystkim związek z osłabieniem kości wynikające z:
- osteoporozy,
- przyjmowania leków sterydowych,
- choroby Pageta,
- gruźlicy kości,
- przerzutów nowotworowych,
- osłabienia funkcji mięśni,
- chorób układu neurologicznego,
- osteodystrofii nerkowej,
- ich wrodzonej kruchości i łamliwości.
Większa możliwość urazu pojawia się w przypadku stosowania diety ubogiej w wapń i białko.
Jak szacują specjaliści, m.in. Grzegorz Trojan, około 6 na 10 pacjentów ze złamaniem przed- i nadkłykciowym kości udowej to poszkodowani w wypadkach komunikacyjnych, np. związanych z prowadzeniem samochodu albo roweru. Do złamań dochodzi również w wyniku upadku z wysokości oraz w trakcie uprawiania sportów ekstremalnych.
Złamanie kości udowej u osoby straszej i dzieci
U seniorów dochodzi do stopniowej utraty wytrzymałości kości, co ma związek z rozwojem osteoporozy, inaczej zrzeszotnieniem kości, a więc obniżeniem masy kostnej i zmniejszeniem się zawartości składników mineralnych, a także rozwojem innych chorób współistniejących, osłabiających organizm.
Dodatkowo, przyjmowane na stałe leki nie pozostają bez znaczenia dla ogólnej kondycji kości. Poza tym, koordynacja ruchowa z wiekiem może ulec pogorszeniu, co przekłada się na ryzyko urazów związanych z upadkami.
Drugą grupą podatną na przedstawione tu uszkodzenia są dzieci - to - zdaniem Marka Syndera z Uniwersytetu Medycznego w Łodzi - czwarte najpopularniejsze złamanie u najmłodszych, stanowiące 13% wszystkich takich urazów.
Zasadniczo ryzyko złamań tego rodzaju pojawia się u nich dwa razy w życiu: w wieku 2 lat i 12 lat. U 3 na 4 małych pacjentów złamanie dotyczy trzonu kości.
Ponadto, do takich uszkodzeń dochodzi również w trakcie porodu - taki uraz u noworodka może prowadzić do wstrząsu, który nierzadko prowadzi do śmierci.
Reklama
Objawy złamania kości udowej
Choć symptomy pojawiające się przy urazie zależą przede wszystkim od jego rodzaju, istnieje kilka wspólnych oznak dla wszystkich typów.
Są to:
- silny ból w miejscu urazu trwający nawet kilka tygodni,
- skręcenie kończyny,
- ograniczenie ruchomości biodra,
- trudności z poruszaniem,
- nierzadko opuchlizna.
Bardziej specyficzne dolegliwości, np. wskazujące na pęknięcie szyjki to:
- ból w pachwinie,
- brak możliwości postawienia nogi po urazie - podejmowane próby nasilają odczucia bólowe,
- widoczne skrócenie kończyny w stosunku do nogi zdrowej,
- zniekształcenie obrysów stawu,
- tkliwość przy dotyku.
Z kolei złamanie trzonu charakteryzuje się:
- zasinieniem,
- deformacją nogi.
Od złamania należy odróżnić pęknięcie - ten pierwszy uraz to naruszenie ciągłości kości, a drugi to uszczerbek w kości, który może prowadzić do złamania.
Reklama
Diagnostyka złamania kości udowej
Lekarz w pierwszej kolejności obserwuje pacjenta i dokonuje badania palpacyjnego. Jeżeli zauważy objawy związane z nagłym skróceniem kończyny, bolesnością, opuchlizną, ograniczeniem ruchowym czy trudnościami z obciążaniem kończyny, wykona dodatkowe badania obrazowe.
Pomocne w postawieniu diagnozy jest RTG, które pozwala na ustalenie wielkości przemieszczenia odłamów. Takie zdjęcie specjalista zrealizuje w projekcji przednio-bocznej miednicy oraz osiowej stawu. Umożliwi to określenie rodzaju złamania oraz jego wielkości.
Jeżeli wskazane badanie nie przynosi zadowalających rezultatów, diagnostykę można poszerzyć o rezonans magnetyczny.
Reklama
Pierwsza pomoc przy złamaniu kości udowej
Ranę powstają w wyniku urazu należy nakryć jałowym opatrunkiem. Nie wolno wykonywać żadnych ruchów kończyną ani próbować jej nastawiać. Nie powinno się też dotykać tkliwej okolicy po to, by potwierdzić diagnozę. Spowoduje to tylko niepotrzebne powiększenie uszkodzenia.
Kończynę należy unieruchomić kierując się zasadą Potta: usztywnienie trzeba nałożyć na uszkodzoną kość i dwa sąsiadujące stawy.
Z uwagi na to, że opisywane tu złamanie w postaci otwartej może przyczynić się do utraty nawet 1 l krwi, należy czym prędzej wezwać karetkę. Przed przyjazdem ratowników nie podawać poszkodowanemu żadnych leków - mogą one wejść w interakcję z tymi podawanymi przez zespół ratownictwa albo też utrudnić prawidłową diagnostykę.
Reklama
Leczenie złamania kości udowej. Jak długo się zrasta?
Zasadniczo terapia zachowawcza to alternatywa dla operacji - rezygnuje się z niej z reguły tylko w przypadku bezwzględnych przeciwwskazań jak np. obecności szeregu chorób współistniejących, obciążeń kardiologicznych, neurologicznych czy gdy wiek pacjenta jest zbyt zaawansowany.
Wynika to z tego, że leczenie nieoperacyjne, np. but gipsowy albo but derotacyjny, może stwarzać ryzyko powikłań będących konsekwencją zbyt długiego unieruchomienia.
Drugim filarem leczenia są operacje - należy poddać się im najlepiej w ciągu 12-24 godzin od urazu. Złamania zespala się poprzez:
- endoprotezoplastykę - mającą formę połowiczną lub całkowitą,
- repozycję i stabilizację wewnętrzną - wykorzystuje się m.in. do tego gwoździe.
Podstawą terapii jednego z typów złamań tu omawianych, tj. przezkrętarzowego, jest zespolenie z wykorzystaniem gwoździa krętarzowego. Do łączenia złamanego kłykcia bocznego również wykorzystuje się takie elementy - w tym przypadku są to śruby gąbczaste.
W przypadku noworodków i kilkuletnich dzieci odracza się decyzję o operacji, a zamiast tego stosuje się gips pozwalający kościom na zastanie się.
Jeżeli do urazu doszło w pracy w związku z realizacją obowiązków zawodowych, można ubiegać się o odszkodowanie z ZUS-u i/lub prywatnego ubezpieczyciela.
Pełne zrastanie się kości trwa ok. 8 tygodni, dlatego można wesprzeć swoje zdrowie, decydując się na zabieg złączenia złamań.
Reklama
Rehabilitacja po złamaniu kości udowej
Po leczeniu operacyjnym nie można zapomnieć o ćwiczeniach, które rozpoczyna się zwykle w momencie stwierdzenia zrostu kostnego. Już w pierwszym dniu po operacji zaleca się podjęcie ćwiczeń izometrycznych mięśnia czterogłowego uda.
Jeżeli przeprowadzono endoprotezoplastykę należy dbać o to, by prawidłowo stawiać kończynę, aby zapobiec zwichnięciu protezy.
W następnych kilku dniach po operacji pacjent powinien podejmować próby poruszania się oraz zmieniać swoje nawyki związane z chodzeniem wykształcone wcześniej z powodu doświadczanych dolegliwości bólowych. Może wykonywać ćwiczenia odciążające zakresu ruchu stawu biodrowego.
Oto kilka przykładów ćwiczeń w późniejszym okresie rehabilitacji:
- pacjent leży na plecach, oddycha swobodnie, na zmianę napina i rozluźnia mięśnie pośladków;
- pozycja na plecach, kolana ugięte, pomiędzy nie należy włożyć piłkę, którą pacjent na zmianę ściska i rozluźnia;
- pozycja siedząca, stopy na podłodze, pacjent bierze do rąk gumę do ćwiczeń i rozciąga ja wraz z wdechem.
Warto podejmować się aktywności przeciwzakrzepowych - wystarczy położyć się na podłożu i oddychając kierować stopy naprzemiennie w górę i w dół.
Po złamaniu i operacji można skorzystać z pomocy masażysty. Sprawdzi się to przede wszystkim po dłuższym okresie unieruchomienia, później wprowadza się masaż izomeryczny, który służy odbudowaniu masy mięśniowej.
Czym grozi nieleczone złamanie kości udowej?
Złamanie, które nie zostało wyleczone, grozi szeregiem poważnych powikłań takich jak:
- choroba zwyrodnieniowa bioder,
- zakrzepy,
- zatory,
- zapalenie płuc.
Dodatkowo, nawet podjęcie leczenia nie daje gwarancji, że pacjent nie będzie odczuwać poważnych skutków urazu. Pomimo terapii może dojść do:
- ropni rany pooperacyjnej,
- przemieszczenia odłamów,
- martwicy głowy kości udowej,
- zmian zwyrodnieniowych.
Ponadto, zwraca uwagę wysoka śmiertelność, zwłaszcza w pierwszym roku po urazie - jak podaje m.in. Grzegorz Trojan, około 30% osób umiera z powodu złamania. Takie rokowania powinny więc zachęcić do tego, by skorzystać ze wsparcia lekarza.
