Czym jest zwichnięcie rzepki?
Zwichnięcie rzepki stanowi około 2-3 procent wszystkich urazów stawu kolanowego. Najczęściej do kontuzji dochodzi u nastolatków w wieku 11-18 lat, aktywnych fizycznie, w większym stopniu u dziewcząt niż u chłopców.
Średnioroczna ilość odnotowywanych przypadków wynosi dla ogółu populacji około 5-6 na 100 tysięcy osób, u młodzieży, natomiast wskaźnik ten rośnie do blisko 30 (dane: Neel P. Jain, A Treatment Algorithm for Primary Patellar Dislocations).
Rzepka jest niewielką kością, zrośniętą ze ścięgnem mięśnia czworogłowego, której zadaniem jest ochrona stawu kolanowego oraz wzmocnienie siły mięśnia czworogłowego.
Zwichnięcie rzepki w kolanie wynika z przemieszczenia w bok, po jej wypchnięciu z rowka, w którym się znajduje. Uraz ten może powodować dalsze uszkodzenia struktur kolana, w tym chrząstki stawowej.
Zdarza się, że stanowi podłoże dla kolejnych tego typu nawracających incydentów, np. wypadania rzepki
Często dochodzi również do uszkodzenia więzadła rzepki, a nawet jego zerwania. Rzadziej natomiast do skręcenia. Nie dotyczy ono bezpośrednio rzepki, a torebki stawowej.
Reklama
Przyczyny zwichnięcia rzepki w kolanie
Do zwichnięcia rzepki w kolanie najczęściej dochodzi w czasie uprawiania takich dyscyplin sportu, jak piłka nożna, koszykówka, siatkówka, hokej.
Wszystkie one wyróżniają się dużą dynamiką, różnorodnością oraz częstą zmianą kierunku wykonywanych ruchów. Istotna jest także wysoka kontaktowość tego typu sportów.
Uraz zazwyczaj powodowany jest przez:
- silne postawienie stopy na podłożu z jednoczesną szybką rotacją w stawie kolanowym,
- duże przeciążenie związane z wysiłkiem na ugiętych nogach,
- mocne uderzenie w boczną lub przednią część kolana, w czasie upadku na podłoże, zderzenia z innych zawodnikiem czy zahaczenia o twardą przeszkodę.
Czynnikami sprzyjającymi zwichnięciu rzepki są: koślawość kolan oraz wiotkość mięśni stabilizujących staw kolanowy.
Reklama
Objawy zwichnięcia rzepki
Objawy zwichnięcia rzepki są stosunkowo łatwe do rozpoznania, aczkolwiek bez dokładniejszych badań bywają mylone z symptomami innych urazów, takich jak zerwanie więzadła przedniego krzyżowego.
Zwichnięcie rzepki objawia się poprzez:
- bardzo silny ból,
- opuchlizna,
- stan zapalny w stawie kolanowym,
- uczucie niestabilności w kolanie,
- unieruchomienie stawu kolanowego lub ograniczenie jego ruchomości.
Dodatkowo pacjent może odczuwać silny lęk przed wykonywaniem kolejnych ruchów, w obawie przed pogłębieniem bądź nawrotem urazu.
Reklama
Nawykowe zwichnięcie rzepki
Szacuje się, że ponad 15 procent osób, które doświadczyły zwichnięcia rzepki i były leczone zachowawczo, nie operacyjnie, w przyszłości doznaje tego typu urazów ponownie. Mają one charakter nawrotowy.
Można mówić w takiej sytuacji o nawykowym zwichnięciu rzepki, które jest efektem wcześniejszych uszkodzeń i ogólnego osłabienia stawu kolanowego. Jest to bardzo poważny argument przemawiający za rozważeniem leczenia operacyjnego.
Zwłaszcza u osób, które chcą nadal uprawiać sport, marzą o powrocie do pełnej sprawności, a dodatkowo nie chcą odczuwać obciążeń psychicznych powodowanych lękiem przed ponowną kontuzją.
Reklama
Leczenie zwichnięcia rzepki
Leczenie zwichnięcia rzepki zależne jest od tego, na ile uraz jest trwały i głęboki, a także tego, czy jest to kontuzja pierwsza, czy nawracająca.
Dostępne ścieżki postępowania, to np. unieruchomienie nogi w stawie kolanowym, aby zapewnić czas na autoregenerację i zmniejszenie stanu zapalnego oraz obrzęku. W przypadku zwichnięcia rzepki stosuje się zazwyczaj stabilizator, czyli ortezę, a więc opatrunek, który nie jest tak sztywny jak gips.
Takie zwichnięcie można leczyć również farmakologicznie. Używa się wówczas takich środków, jak leki niesteroidowe przeciwzapalne (NLPZ), kwas hialuronowy oraz glukozamina. Czas leczenia trwa wtedy do 5 tygodni, jednak powrót do całkowitej sprawności zająć może nawet kilka miesięcy.
Dobrym rozwiązaniem jest rehabilitacja zwichniętej rzepki. Fizjoterapia ma na celu mobilizację struktur kolana, przywrócenie pełnego zakresu ruchomości i zniesienie dolegliwości bólowych.
Rehabilitację rzepki zazwyczaj rozpoczyna się około 4-6 tygodnia po urazie. Pracuje się wtedy nad odzyskaniem podstawowych funkcji stawu. W kolejnych tygodniach wykonuje się ćwiczenia, które zwiększają zakres ruchu i siłę mięśniową. Na koniec natomiast pracuje się nad koordynacją i kontrolą motoryczną. Rehabilitacja zwichnięcia rzepki trwa zazwyczaj ponad 4 tygodni.
Lekarze często zalecają przeprowadzenie zabiegu operacyjnego. Wykonuje się go metodą artroskopową, która jest stosunkowo mało inwazyjna. W zależności od potrzeb polega ona na opracowaniu tkanek miękkich lub kości.
Po operacji okres dysfunkcji trwa 2-4 tygodnie, a dojście do całkowitej sprawności zająć może do 12 tygodni.
Operacje rzepki przeprowadzić można zarówno prywatnie, jak i na NFZ. Koszt takiego leczenia wynosi około 5 tysięcy.
Interwencje chirurgiczne konieczne są w sytuacji nawracających zwichnięć rzepki w kolanie, a także po to, by zapobiec takim przypadkom. Operacja skraca czas dochodzenia do zdrowia i pełni formy, co jest szczególnie istotne w przypadku osób uprawiających sport
Reklama
Ile trwa leczenie zwichnięcia rzepki?
Wszystko zależy od skali urazu. Samo unieruchomienie na czas autoregeneracji, powinno trwać około 7-10 dni. Rehabilitacja wspomagana leczenie farmakologicznym może zająć 3 do 6 tygodni.
Teoretycznie po tym czasie pacjent powinien wrócić do zdrowia i odzyskać pełnię dawnych możliwości. W praktyce często tak jednak się nie dzieje.
Przyczyną tego są między innymi:
- trwałe uszkodzenia innych struktur kolana,
- urazy psychiczne, lęk przed odnowieniem się kontuzji,
- faktyczne nawroty urazu, czyli nawykowe zwichnięcia rzepki.
To, ile zwolnienia dostanie się po zwichnięciu rzepki, zależy od lekarza i obranej metody leczenia. Do każdego pacjenta podchodzi się indywidualnie, jednak jest to proces, który trwać może wiele tygodni.
Należy pamiętać, że na L4 pracownik może przebywać maksymalnie przez 182 dni.
Warto w tym miejscu wspomnieć również o tym, że za zwichnięcie rzepki można dostać odszkodowanie, jednak jego wysokość zależy od występujących zniekształceń i ograniczenia ruchomości. Oceniony musi zostać stopień uszczerbku na zdrowiu.
Reklama
Powrót do sportu po zwichnięciu rzepki
Czy możliwy jest powrót do sportu po zwichnięciu rzepki? W teorii tak, w praktyce - nie dla każdego.
Z badań cytowanych przez N. P. Jaina wynika, że po 6 miesiącach od urazu, aż 58 procent pacjentów odczuwa istotne ograniczenia dotyczące aktywności fizycznej. I aż 55 procent nie wraca do czynnego uprawiania sportu w takim zakresie, jak przed kontuzją.
Dane te przywoływane są jako jeszcze jeden argument przemawiający za leczeniem operacyjnym zwichnięć rzepki, tak by zminimalizować ryzyko nawrotów, a także innych uszkodzeń kolana.
Uważa się, że zastosowanie procedur chirurgicznych obniża ryzyko wystąpienia nawracającego, nawykowego zwichnięcia rzepki do zaledwie 10 procent.
