Kiedy stosować żywność specjalnego przeznaczenia medycznego?

Czym jest żywność specjalnego przeznaczenia medycznego i kiedy się ją stosuje? 

Żywność specjalnego przeznaczenia medycznego powstała z myślą o pacjentach, którzy z powodu chorób lub rekonwalescencji nie są w stanie dostarczyć organizmowi wszystkich potrzebnych składników odżywczych. Stosowanie jej ma na celu utrzymanie prawidłowego stanu odżywienia, zapobieganie niedożywieniu, a także wsparcie organizmu w chorobie - wyjaśnia Karolina Łukaszewicz-Marszał, dietetyczka kliniczna Fundacji Nutricia.

Pacjentami, którzy najczęściej korzystają z takiego sposobu żywienia są osoby:

• z chorobami neurologicznymi i neurodegeneracyjnymi - Choroba Alzheimera, stwardnienie rozsiane czy Choroba Parkinsona;
• z różnymi chorobami metabolicznymi;
• przed lub po zabiegu operacyjnym;
• po dłuższym pobycie w szpitalu;
• po operacjach jelit lub z chorobami układu pokarmowego;
• z zaburzeniami wchłaniania w przewodzie pokarmowym;
• chorujące na nowotwory;
• w stanie paliatywnym;

A także w wielu innych jednostkach chorobowych oraz przez osoby, które mają nieprawidłowy stan odżywienia lub są w grupie ryzyka niedożywienia.

Reklama

Przykłady żywności specjalnego przeznaczenia medycznego

Żywienie medyczne powinno stanowić integralny element opieki nad chorymi. Należy pamiętać, iż wybór rodzaju żywienia specjalnego przeznaczenia medycznego jest zależny od możliwości spożywania i przyswajania posiłków przez pacjenta. Lekarz, dobierając preparat, uwzględnia możliwości chorego w gryzieniu, połykaniu, a nawet trawieniu.

Przykładowo nowotwory w jamie ustnej mogą utrudniać spożywanie dużych kęsów pokarmu, a guzy trzustki mogą powodować niedobór enzymów potrzebnych do strawienia posiłku. Dodatkowo sama choroba, a także niekiedy prowadzona terapia (np. onkologiczna) często prowadzi do zmniejszonego spożycia pokarmów z powodu takich dolegliwości jak nudności, wymioty, zaburzenia smaku i brak apetytu.    

Dziś na rynku znajdują się zarówno doustne preparaty odżywcze, jak i te przeznaczone do zastosowania w przypadku trudności z żywieniem drogą doustną. Preparaty doustne są skuteczną formą uzupełnienia niedoborów składników odżywczych, natomiast preparaty do żywienia dojelitowego są stosowane w sytuacjach, gdy spożycie pokarmu jest utrudnione lub niemożliwe. W szczególnych przypadkach, jak niewydolność układu pokarmowego, konieczne może być zastosowanie żywienia pozajelitowego, aby zapewnić organizmowi niezbędne substancje.

Jakie są przykłady żywności specjalnego przeznaczenia medycznego? - Jeśli niemożliwe lub niewystarczające jest spożycie pokarmu drogą doustną, konieczne jest zastosowanie żywienia dojelitowego, które może być podawane bezpośrednio do żołądka lub jelita, a w ostateczności - pozajelitowego (przez dożylne podanie). Wskazaniem do zastosowania interwencji żywieniowej jest niedożywienie lub ryzyko jego wystąpienia, a także przewidywany brak możliwości spożywania pokarmu doustnie przez ponad 7 dni  - dodaje Karolina Łukaszewicz-Marszał.

Bez względu na formę podania ważne jest, by żywność ta odpowiadała na zapotrzebowanie żywieniowe organizmu. W zależności od stanu odżywienia i choroby podstawowej zapotrzebowanie na energię, białko czy inne składniki odżywcze może wzrastać. W tych sytuacjach żywienie medyczne jest wyjątkowym ułatwieniem, by dostarczyć do organizmu tego, czego aktualnie potrzebuje.

Dalszą część artykułu znajdziesz pod sekcją "Pytania do eksperta"

Pytania do eksperta

Karolina Łukaszewicz-Marszał

dietetyk kliniczny Fundacji Nutricia

01

Czym jest żywność specjalnego przeznaczenia medycznego?

To preparaty przeznaczone dla osób, które na skutek choroby nie są w stanie za pomocą tradycyjnej codziennej diety pokryć swojego, często zwiększonego, zapotrzebowania żywieniowego.

02

Kto jest odpowiedzialny za bezpieczeństwo żywności?

Nad bezpieczeństwem kategorii czuwają oczywiście producenci, a wszelkie regulacje zawarte są w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 609/2013 z dnia 12 czerwca 2013 r. w sprawie żywności przeznaczonej dla niemowląt i małych dzieci oraz żywności specjalnego przeznaczenia medycznego i środków spożywczych zastępujących całodzienną dietę, do kontroli masy ciała. A także w Rozporządzeniu delegowanym Komisji (UE) 2016/128 z dnia 25 września 2015 r. uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 609/2013 w odniesieniu do szczegółowych wymogów dotyczących składu żywności specjalnego przeznaczenia medycznego oraz informacji na jej temat.

Rozwiń

03

Co zrobić, gdy chory nie chce jeść?

Każda nagła utrata apetytu jest sygnałem alarmującym, który powinien być zdiagnozowany. Warto upewnić się, czy niechęć do spożywania posiłków wynika z braku apetytu czy np. z trudności w połykaniu, bólu w przewodzie pokarmowym, a może wynika z ran w jamie ustnej. Jeśli prawidłowo skomponowana dieta, uwzględniająca stan zdrowia, jego zapotrzebowanie i preferencje żywieniowe pacjenta nie przynosi zamierzonego efektu, warto rozważyć włączenie doustnych preparatów odżywczych po konsultacji z lekarzem.

Rozwiń

04

Czym karmić leżącego seniora?

Żywienie pacjenta leżącego wymaga indywidualnego podejścia. W zależności od stanu zdrowia, możliwości gryzienia i połykania oraz od tego, jak samodzielny jest pacjent, należy dopasować dietę i sposób jej podaży. Zazwyczaj warto kierować się tym, by posiłki nie obciążały układu pokarmowego pacjenta, były łatwo strawne i nie powodowały dyskomfortu. By dopasować dietę do potrzeb pacjenta leżącego, warto skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem.

05

Ile powinna jeść osoba leżąca?

Dieta osoby leżącej powinna być dopasowana do jego potrzeb żywieniowych, a także możliwości i warunków, w jakich pacjent spożywa posiłki. Dieta ta ma na celu odżywić pacjenta, a także nie obciążać jego układu pokarmowego. By nie powodować dyskomfortu trawiennego, warto podawać leżącemu posiłki częściej, ale w niewielkiej ilości. W zależności od stanu zdrowia, dieta może wymagać modyfikacji jak większa podaż białka czy płynów. Sposób żywienia warto konsultować ze specjalistą.

Rozwiń

Reklama

Żywność specjalnego przeznaczenia medycznego a suplementy diety. Podobieństwa i różnice

Można więc zadać sobie pytanie, jaka jest różnica między żywnością specjalnego przeznaczenia medycznego (tzw. żywnością medyczną) a suplementami diety. Żywność medyczna to żywność specjalnie przetworzona lub o specjalnym składzie, która jest przeznaczona do dietetycznego odżywiania pacjentów, w tym niemowląt i która musi być stosowana pod nadzorem lekarza.

Jest to żywność przeznaczona do wyłącznego lub częściowego żywienia pacjentów, którzy mają ograniczoną, upośledzoną lub zaburzoną zdolność przyjmowania, trawienia, wchłaniania, metabolizowania lub wydalania zwykłej żywności (czy niektórych składników odżywczych zawartych w tej żywności lub jej metabolitach), lub pacjentów z innymi uzasadnionymi medycznie wymaganiami żywieniowymi, w przypadku których dietetyczne odżywianie nie może zostać osiągnięte jedynie przez zmianę normalnej diety.

Z kolei suplementy diety to żywność, która jest skoncentrowanym źródłem witamin lub składników mineralnych czy innych substancji wykazujących efekt odżywczy lub fizjologiczny, której celem jest uzupełnienie normalnej diety. Suplementy diety są wprowadzane do obrotu w formie umożliwiającej dawkowanie, w postaci: kapsułek, drażetek, saszetek z proszkiem i w innych podobnych postaciach płynów i proszków przeznaczonych do spożywania w małych, odmierzonych ilościach, uzupełnieniu diety w te składniki, jednakże suplementy diety nie mogą być stosowane jako substytut (zamiennik) zróżnicowanej diety. Dlatego też, mimo że suplementacja odgrywa istotną rolę w dostarczaniu organizmowi niezbędnych substancji, jej stosowanie jest wsparciem zdrowej i zrównoważonej żywieniowej diety.

Reklama

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady UE dot. żywności specjalnego przeznaczenia medycznego

Kategoria żywności medycznej jest uregulowana prawnie w dwóch rozporządzeniach:

1. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 609/2013 z dnia 12 czerwca 2013 r. w sprawie żywności przeznaczonej dla niemowląt i małych dzieci oraz żywności specjalnego przeznaczenia medycznego i środków spożywczych zastępujących całodzienną dietę, do kontroli masy ciała.
2. Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2016/128 z dnia 25 września 2015 r. uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 609/2013 w odniesieniu do szczegółowych wymogów dotyczących składu żywności specjalnego przeznaczenia medycznego oraz informacji na jej temat.

Kategoria suplementów diety jest uregulowana prawnie i tu można wskazać na następujące przepisy:

1. Dyrektywa 2002/46/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 10 czerwca 2002 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do suplementów żywnościowych
2. Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia
3. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 9 października 2007 r. w sprawie składu oraz oznakowania suplementów diety.

Reklama

Gdzie można kupić żywność specjalnego przeznaczenia medycznego?

Osoby, które dostały zalecenie od lekarza, by stosować żywność specjalnego przeznaczenia medycznego zastanawiają się gdzie ją kupić. 

Jeśli lekarz zalecił włączenie żywienia medycznego w postaci preparatów doustnych, to takie preparaty są ogólnodostępne w aptekach, bez recepty.