Co to jest śpiączka?
Śpiączka definiowana jest jako skrajne zaburzenie świadomości oraz przytomności, w przebiegu którego pacjent nie wykazuje żadnej reakcji nawet na bardzo silne bodźce i nie ma żadnych odruchów (arefleksja). Zniesiony lub zawieszony jest w czasie śpiączki:
- kontakt z otoczeniem, możliwość wypowiadania i rozumienia słów
- stan tak zwanego czuwania, oznaczający gotowość do reakcji na czynniki zewnętrzne.
O śpiączce orzeka się w sytuacji, gdy pacjenta nie daje się wybudzić oraz gdy jego ciało nie reaguje na zadawany mu ból. Należy przy tym pamiętać, że stan kliniczny, jakim jest śpiączka, może mieć bardzo zróżnicowane podłoże, urazowe, chorobowe, toksykologiczne, farmakologiczne i inne.
Reklama
Śpiączka cukrzycowa i inne rodzaje
Ze względu na patogenezę i etologię, wyróżnić należy takie rodzaje zaburzenia świadomości i przytomności, jak między innymi:
- Śpiączka mózgowa, będąca konsekwencją uszkodzenia struktur mózgu, takich jak pień mózgu, w wyniku urazów zewnętrznych (np. uderzenie w głowę) lub wewnętrznych (np. pęknięcie krwiaka) a także licznych schorzeń i zaburzeń pracy mózgu.
- Śpiączka metaboliczna, w tym:
● śpiączka cukrzycowa, występująca w przebiegu powikłań tej groźnej i nieuleczalnej choroby, takich jak:kwasica ketonowa, kwasica mleczanowa, zespół hiperglikemicno-smolarny,
● śpiączka wątrobowa, będąca następstwem tzw. encefalopatii wątrobowej
- Śpiączka powstała w następstwie skrajnie zaawansowanych postaci chorób psychicznych, w tym katatonii i depresji.
- Śpiączka afrykańska– następstwo zakażenia pasożytniczego
- Śpiączka farmakologiczna, czyli stan, w który pacjent wprowadzany jest sztucznie przez lekarza, w warunkach szpitalnych, na przykład po to, by jego bezwolny organizm lepiej współpracował z respiratorem.
Reklama
Śpiączka mózgowa
Śpiączka mózgowa jest pojęciem rozległym, a przy tym na wpół potocznym, używanym na określenie wszystkich tych zaburzeń przytomności i świadomości, których przyczyną są bezpośrednie uszkodzenia tkanek mózgu, a nie schorzenia ogólnoustrojowe, pośrednio dezaktywujące działanie układu nerwowego. Istnieje mnogość przypadków, które spełniają kryterium rozpoznania śpiączki mózgowej.
Wyróżnić w tym kontekście można:
- śpiączkę mózgową pourazową, efekt mechanicznego uszkodzenia (wstrząs mózgu, stłuczenie pnia mózgu, obrzęk, pęknięcie krwiaka etc.),
- śpiączkę mózgową, która jest następstwem procesów chorobowych (udar mózgu, nowotwór mózgu, krwawienie podpajęczynówkowe i inne krwawienia wewnątrzczaszkowe, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych).
Reklama
Śpiączka ketonowa
Pozostałe rodzaje śpiączki najczęściej mają charakter metaboliczny – związane są z różnego typu schorzeniami ogólnoustrojowymi, które pośrednio wpływają na tzw. twór siatkowaty mózgu lub korę mózgową.
Przykładem są różne rodzaje śpiączki cukrzycowej, w tym często występująca śpiączka ketonowa. Uznawana za stan bezpośredniego zagrożenia życia, kwasica ketonowa to szeroki zespół ciężkich zaburzeń gospodarki węglowodanowej, tłuszczowej i białkowej, przy jednoczesnym zachwianiu równowagi wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej. Powodem jej występowania jest gwałtowny niedobór insuliny w organizmie osoby chorej na cukrzycę.
Do objawów kwasicy należą takie symptomy, jak:
- wielomocz,
- suchość w ustach,
- odwodnienie,
- silny ból brzucha,
- w skrajnych przypadkach – zapadnięcie w stan śpiączki.
Reklama
Śpiączka hiperosmolarna
Drugim typem śpiączki cukrzycowej jest tak zwana śpiączka hiperosmolarna. Jest ona następstwem innego z powikłań cukrzycy – zespołu hiperglikemiczno-hipersmolalnego.
Jest to zaburzenie, bezpośrednio wywoływane między innymi za sprawą infekcji układu moczowego i oddechowego, do którego typowych objawów należą:
- wysokie przecukrzenie organizmu (hiperglikemia),
- wzrost stężenia molalnego,
- odwodnienie,
- niewydolność przednerkowa.
Konsekwencją rozwoju zespołu hiperglikemiczno-hipersmolalnego są objawy takie, jak wielomocz, utrata masy ciała, zaburzenia świadomości oraz śpiączka hiperosmolarna – częstsza, niż ketonowa.
Reklama
Śpiączka wątrobowa
Do grupy metabolicznych zaliczana jest też między innymi śpiączka wątrobowa. Stanowi ona czwarty stopień ciężkiego schorzenia, jakim jest encefalopatia wątrobowa. Zaburzenie to jest konsekwencją wystąpienia skrajnej niewydolności wątroby, wskutek czego dochodzi do zatrucia organizmu toksynami (takimi jak między innymi amoniak, czy różnego rodzaju fenole) oraz uszkodzenia układu nerwowego.
Efektem są objawy takie, jak:
- zaburzenia nastroju, stany depresyjne i lękowe,
- zaburzenia snu, apatia,
- zaburzenia świadomości,
- kwasica metaboliczna, czyli silne zaburzenie równowagi kwasowo-zasadowej i występująca na jej skutek śpiączka wątrobowa.
Reklama
Śpiączka farmakologiczna
Śpiączka farmakologiczna, w odróżnieniu od wszystkich innych, jest stanem względnie dobrze kontrolowanym, w który pacjent zostaje wprowadzony za pomocą leków na mocy świadomej decyzji lekarza. Jest działaniem terapeutycznym stosowanym w warunkach szpitalnych, zazwyczaj na oddziałach intensywnej terapii, w stanie bezpośredniego zagrożenia życia pacjenta.
Wskazaniem do wprowadzenia w śpiączkę, są między innymi:
- ciężkie uszkodzenia mózgu,
- niewydolność krążeniowo-oddechowa,
- zatory tętnicze,
- ciężkie, wielonarządowe obrażenia powstałe np. na skutek wypadków komunikacyjnych,
- poważne zabiegi operacyjne.
Śpiączka farmakologiczna wywoływana jest poprzez dożylne podanie leku usypiającego wyłączającego znaczną część funkcji układu nerwowego. Pacjent otrzymuje też leki zwiotczające, po to by organizm „nie walczył” z respiratorem, który przejmuje w takiej sytuacji funkcje oddechowe.
Wybudzenie ze śpiączki
Wybudzenie ze śpiączki patologicznej, czyli będącej konsekwencją urazów lub schorzeń, może trwać wiele miesięcy i jest procesem niezwykle skomplikowanym. Należy pamiętać, że wraz z upływem czasu dochodzi do coraz głębszych uszkodzeń w obrębie wyłączonych z użytkowania obszarów mózgu. U osób leżących bez czucia i bez ruchu przez wiele miesięcy, dochodzi też do szeregu innych zaburzeń w obrębie układu kostnego, mięśniowego, krążeniowego i wielu innych. Wybudzanie ze śpiączki wymaga zatem systematycznej stymulacji mózgu i szeroko zakrojonej rehabilitacji.
Niezbędny zakres działań, to:
- pobudzenieośrodkowego układu nerwowego poprzez dostarczanie coraz większej ilości bodźców zewnętrznych,
- przywracanie funkcji i stymulowanie pracy układu sercowo-naczyniowego,
- przywracania sprawności układu szkieletowo-mięśniowego,
- usuwanie z organizmu toksyn i innych szkodliwych substancji,
- właściwe odżywianie i nawadnianie,
- podawanie leków adekwatnie do schorzenia.
Dla odmiany, wybudzanie ze śpiączki farmakologicznej trwa zaledwie kilkanaście minut. Pacjent wraca do pełnej świadomości i przytomności samoistnie po odłączeniu aparatury podającej leki usypiające i zwiotczające. Jeśli stan śpiączki nie trwał zbyt długo, nie występują typowe powikłania, takie jak odleżyny, nieruchomość w stawach czy problemy krążeniowe.
