Świnka (nagminne zapalenie przyusznic) jest wirusową chorobą zakaźną wieku dziecięcego. Zachorowania najczęściej dotyczą dzieci w wieku od pięciu do dziewięciu lat, rzadko chorują na nią niemowlęta lub osoby dorosłe. Nazwa choroby pochodzi prawdopodobnie od charakterystycznego wyglądu osoby chorej, u której pojawia się główny objaw choroby, czyli obrzęk jedno- lub dwustronny ślinianek przyusznych. Do zakażenia wirusem świnki dochodzi droga kropelkową.
Choroba charakteryzuje się pewną sezonowością, najwięcej zachorowań obserwuje się zima i wiosną. Przebieg świnki na ogół nie jest ciężki i nie wymagane jest leczenie, niestety wirus może atakować inne gruczoły, a także centralny układ nerwowy powodując poważne powikłania.
Świnka - zachorowalność
Wirus świnki jest obecny na całym świecie. Według danych PZH średnia liczba zachorowań na świnkę w latach 2001-2005 wynosiła około 70 000 przypadków rocznie, w 2006 roku było to około 15 000, a w 2007 odnotowano już tylko około 4000 przypadków. Gwałtowne obniżenie liczby zachorowań na świnkę wiąże się z wprowadzeniem obowiązkowego szczepienia przeciwko nagminnemu zapaleniu przyusznic u dzieci, tzw. szczepionka skojarzona MMR – przeciwko śwince, odrze i różyczce.
Reklama
Świnka - objawy
Głównymi objawami choroby są:
- powiększenie i tkliwość (bolesność) ślinianek przyusznych (przyusznic), na ogół obu, ale zdarzają się również obrzęki jednostronne,
- w 10-15% przypadków stwierdza się powiększenie gruczołów podżuchwowych i podjęzykowych,
- gorączka,
- bóle mięśniowe,
- złe samopoczucie,
- nieżyt górnych dróg oddechowych,
- trudności w żuciu pokarmów i przełykaniu,
- uczucie suchości w ustach,
- podrażnienie przy spożywaniu kwaśnych lub ostrych pokarmów,
- przy silnym obrzęku ślinianek może pojawić się lekki szczękościsk,
- utrata apetytu.
Choroba może przebiegać również bezobjawowo (nawet do 30% przypadków) lub z bardzo słabo zaznaczającymi się objawami.
Reklama
Świnka - jak można się zarazić?
Chorobę wywołuje wirus świnki należący rodzaju Rubulavirus z rodziny Paramyxoviridae. Świnka jest chorobą wysoce zakaźną, gdyż rozprzestrzenia się drogą kropelkową.
Do zakażenia może dojść poprzez:
- kontakt z osobą chorą,
- poprzez dotykanie przedmiotów zanieczyszczonych śliną chorego (zabawki dziecka, sztućce).
Reklama
Świnka - ile trwa?
Okres najwyższego ryzyka zakażenia, w którym chory wydziela najwięcej cząstek wirusa przypada na etap utajenia choroby, na około 7 dni przed pojawieniem się obrzęku ślinianek i utrzymuje się przez około 9 dni po wystąpieniu tego objawu.
Po wniknięciu do dróg oddechowych wirus namnaża się w obrębie błony śluzowej jamy ustnej, a następnie przenika do krwioobiegu docierając wraz z krwią do wrażliwych narządów i tkanek, głównie gruczołów. Okres wylęgania choroby trwa najczęściej od 15-18 dni. Przebycie choroby daje na nią odporność na całe życie, podobnie jak w przypadku szczepienia.
Reklama
Świnka - powikłania
Przebieg choroby jest zazwyczaj łagodny, znacznie poważniejsze są powikłania wynikające z przenikania wirusa do innych tkanek i narządów i rozwoju stanu zapalnego. Pojawia się wówczas na ogół wysoka gorączka oraz ból w obrębie zaatakowanego narządu.
Wśród powikłań świnki należy wymienić:
- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu,
- zapalenie poprzeczne rdzenia,
- zapalenie wielonerwowe,
- zapalenie jąder,
- zapalenie najądrzy,
- zapalenie jajników,
- zapalenie gruczołu krokowego,
- zapalenie trzustki,
- zapalenie wątroby,
- zapalenie tarczycy,
- zapalenie wielostawowe,
- małopłytkowość,
- zapalenie gruczołu sutkowego.
Reklama
Świnka - konsekwencje zapalenia
Konsekwencją zapalenia w obrębie wymienionych tkanek i narządów może być:
- niedosłuch i trwała głuchota będącą konsekwencją zapalenia ucha środkowego i nerwu słuchowego w powikłaniu zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych,
- niepłodność męska spowodowaną obustronnym zapaleniem jąder prowadzącym do ich atrofii,
- cukrzyca wywołana uszkodzeniem funkcji wydzielniczych trzustki,
- w przypadku zakażenia w pierwszym trymestrze ciąży - zwiększone ryzyko poronienia, brak natomiast jednoznacznych dowodów wskazujących na możliwość powstawania wad wrodzonych płodu w konsekwencji zarażenia wirusem świnki,
- bardzo rzadko choroba może mieć przebieg śmiertelny, co wiąże się głównie z rozwojem stanu zapalnego mózgu.
Reklama
Świnka - badania
Diagnostyka świnki opiera się na obserwacji charakterystycznych objawów, a w razie wątpliwości można przeprowadzić badania serologiczne lub hodowle komórkowe potwierdzające etiologię choroby. Podstawą zdiagnozowania świnki jest według definicji stworzonej przez WHO i CDC: „Wystąpienia jednostronnego lub dwustronnego obrzęku ślinianek przyusznych lub innych gruczołów ślinowych, trwające dwa lub więcej dni bez innych widocznych przyczyn”.
Badania serologiczne w diagnostyce świnki opierają się głównie na wykrywaniu przeciwciała klasy IgM w surowicy krwi pacjenta metodą ELISA.
Przeciwciała klasy IgM mogą być wykrywalne w surowicy już w 11 dniu po ekspozycji na chorobę, a optymalny czas wykrywania wynosi od 7-10 dni po wystąpieniu objawów. Niestety czułość badania IgM jest zmienna i mogą pojawiać się wyniki fałszywe. Fałszywie ujemne wyniki IgM odnotowywano u osób uprzednio szczepionych lub przechodzących w przeszłości zakażenie. W takich okolicznościach bardziej przydatne jest badanie wzrostu miana przeciwciał IgG w surowicy. Wyniki fałszywie dodatnie w badaniu poziomu przeciwciał IgM mogą wystąpić po zakażeniu wirusami paragrypy 1 i 3 lub po szczepieniu.
W niektórych laboratoriach specjalistycznych stosowane są także metody molekularne diagnozowania świnki oparte na reakcji PCR. Badania te umożliwiają wykrycie materiału genetycznego wirusa w wydzielinach tj. ślina, mocz, płyn mózgowo-rdzeniowy.
Świnka - szczepienie
Podstawowym sposobem zapobiegania chorobie jest szczepienie ochronne MMR (przeciw odrze, śwince i różyczce) szczepionka jest najlepszym sposobem na zapobieganie śwince. Dzieci szczepi się w 13-14 miesiącu życia, a następnie według najnowszego Programu Szczepień Ochronnych wieku 6 lat (dawka przypominająca). Szczepieniu mogą poddać się również osoby dorosłe, jeśli nie chorowały na świnkę i nie były na nią zaszczepione. Podaje się wówczas pojedynczą dawkę szczepionki.
Świnka - zapobieganie
Ze względu na sposób rozprzestrzeniaina się świnki drogą kropelkową, aby zapobiec chorobie należy ponadto przestrzegać zasad higieny poprzez:
- dokładne i częste prawidłowe mycie rąk,
- mycie zabawek dziecka i innych przedmiotów, które mogły być zanieczyszczone śliną lub wydzieliną z nosa,
- unikanie wspólnego korzystania z tej samej szklanki i sztućców,
- u dziecka nawyków osłaniania twarzy chusteczka podczas kaszlu, czy kichania.
Osoby chorujące na świnkę powinny:
- unikać bliskiego kontakt z innymi ludźmi, w szczególności z dziećmi, kobietami w ciąży i osobami z obniżoną odpornością , które nie były szczepione,
- przestrzegać izolacji domowej przez co najmniej 9 dni od pojawienia się obrzęku ślinianek, czyli w okresie wydzielania wirusa i najwyższej zakażalności,
- osłaniać usta i nos chusteczką podczas kaszlu lub kichania, a zużyte chusteczki wyrzucać natychmiast do kosza,
- często i prawidłowo myć ręce, zwłaszcza po kaszlu, kichaniu lub oczyszczaniu nosa,
- na okres choroby posiadać oddzielny zestaw sztućców i naczyń do jedzenia.
Świnka - leczenie
Jak w przypadku wielu innych chorób wirusowych np. ospy wietrznej, brak jest metod leczenia świnki. W trakcie choroby można jedynie stosować doraźnie środki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe oraz należy również zachowywać odpowiednią higienę jamy ustnej. Osoba chora na świnkę nie powinna wychodzić z domu i najlepiej leżeć w łóżku przez cały okres trwania obrzęku. Powinno się także pamiętać o osłanianiu okolicy uszu i szyi.
Istotna jest także dieta osoby chorej w której powinno się wykluczyć ostre przyprawy i produkty bardzo kwaśne. Potrawy powinny mieć konsystencje ułatwiającą przełykanie i nie wymagającą żucia, napoje najlepiej pić przez rurkę.
