Grzyby pleśniowe są wszechobecne w otoczeniu człowieka. Ich główną rolą jest rozkład materii organicznej, czyli obumarłych resztek roślinnych i zwierzęcych. W przyrodzie wyróżniono tysiące gatunków grzybów pleśniowych, ale tylko kilkanaście odgrywa istotną rolę w alergii, są to przede wszystkim pleśnie z rodzaju:
- Alternaria,
- Cladosporium,
- Aspergillus,
- Penicillium.
Zobacz wideo: Alergia jest dziedziczna
Grzyby pleśniowe - miejsce występowania
Grzyby pleśniowe są szeroko rozpowszechnione w przyrodzie. Żeby ułatwić zrozumienie sposobu, w jaki pleśnie wywołują objawy alergii, grzyby te podzielono na gatunki:
- Wewnątrzdomowe - są to gatunki grzybów pleśniowych zasiedlające domy, mieszkania, miejsca pracy. Ludzie uczuleni na ten rodzaj pleśni mogą prezentować objawy alergii przez cały rok. Większość osób odczuwa największe nasilenie alergii zimą, kiedy wzrasta stężenie spor w powietrzu domowym. Pomieszczenia są wówczas słabiej wentylowane (zamknięte okna), z kolei para wodna powstająca w trakcie gotowania, kąpieli lub innych czynności domowych nie znajduje ujścia. Taka zwiększona wilgotność powietrza i brak przewiewu stwarza idealne warunki do rozwoju pleśni.
- Zewnątrzdomowe - tutaj mamy częściej do czynienia z alergią sezonową – tzn. objawy występują w określonych porach roku, sprzyjających wzrostowi grzybów pleśniowych. Rozwój pleśni zależy przede wszystkim od dostępności substancji pokarmowych, panujących temperatur oraz wilgotności powietrza. Zimą większość gatunków pleśni przechodzi w tzw. formę przetrwalnikową lub po prostu umiera, a stężenie spor w powietrzu spada praktycznie do zera. Wiosną, gdy po zimie jest znaczna ilość materii organicznej stanowiącej pokarm dla pleśni, a deszcze zwiększają wilgotność środowiska, rozpoczyna się okres wzrostu tych organizmów. Latem wskutek zmniejszonej wilgotności powietrza wzrost grzybów pleśniowych zostaje przyhamowany. Najwięcej osób odczuwa dolegliwości późnym latem i jesienią – gdy jest mnóstwo obumierających resztek organicznych (suche liście itp.), wilgotność powietrza jest podwyższona (deszcze), a pleśń ma idealne warunki do rozwoju.
- Sprawdź czym jest: Alergia krzyżowa - rozpoznanie i tabele reakcji krzyżowych
Reklama
Alergia na grzyby pleśniowe - przyczyny
Istotą alergii jest nieprawidłowa odpowiedź układu odpornościowego, który stoi na straży organizmu broniąc go przed atakami różnych szkodliwych drobnoustrojów (np. baterii, wirusów), jak i innych związków. Z nie do końca jasnych przyczyn zaczyna on traktować substancje potencjalnie nieszkodliwe – tzw. alergeny (jak np. związki budujące spory grzybów pleśniowych) jako zagrożenie dla organizmu.
Konsekwencją działania układu odpornościowego jest uwolnienie różnych substancji do krwi - odpowiadających za rozwój reakcji alergicznej i wystąpienie określonych objawów.
Przyczyną alergii na grzyby pleśniowe są tzw. spory - komórki powstające w procesie rozmnażania, które są widoczne jedynie pod mikroskopem. Pleśnie produkują miliony spor, aby zapewnić sobie przeżycie. Jeśli trafią one na podatny grunt rozwijają się w nowe kolonie grzybów. Wyrzucone przez grzybnię spory trafiają do powietrza i są roznoszone przez wiatr. Wdychanie rozpylonych w powietrzu spor i ich przedostanie się do układu oddechowego powoduje u osób uczulonych rozwój objawów alergicznych.
Do czynników ryzyka rozwoju alergii na pleśnie należą:
- Przebywanie w słabo wentylowanych pomieszczeniach – brak odpowiedniej wentylacji może prowadzić do nadmiernego wzrostu wilgotności w pomieszczeniu, a tym samym stwarza idealne warunki do wzrostu pleśni i rozwoju alergii.
- Choroby alergiczne w rodzinie – krewni z alergią mogą świadczyć o genetycznej predyspozycji do uczuleń.
- Zamieszkiwanie domów lub mieszkań o wysokiej wilgotności – zawilgocone budynki wskutek nieszczelnych rur, szkód popowodziowych itp. są idealnymi miejscami do rozwoju grzybów pleśniowych.
- Zawodowe narażenie na pleśń – ludzie wykonujący niektóre zawody są bardziej narażeni na kontakt z grzybami pleśniowymi w miejscu pracy, a tym samym na rozwój alergii. Należą do nich między innymi : piekarze, rolnicy, pracownicy piekarń, stolarze, wytwórcy win, osoby zajmujące się naprawą mebli (szczególnie zabytkowych).
Reklama
Alergia na grzyby pleśniowe - czego unikać?
Domowe źródła pleśni:
- łazienki,
- piwnice,
- uszczelki starych lodówek,
- odpływy zlewów,
- klimatyzacja,
- zmywarki,
- otwory wentylacyjne,
- kosze na śmieci,
- psująca się żywność,
- garaże,
- ziemia roślin doniczkowych,
- dywany (zwłaszcza zawilgocone),
- stare meble.
Dodatkowo spożywanie pokarmów zawierających grzybnię pleśni może prowadzić do rozwoju objawów alergii. Osoby uczulone powinny przed zjedzeniem określonego pokarmu sprawdzić, czy nie ma na nim śladów pleśni, które mogą wywołać reakcję alergiczną.
Pokarmy mogące zawierać alergeny pleśni:
- szampan,
- wino (szczególnie domowe),
- piwo,
- ketchup,
- sos sojowy,
- sery, zwłaszcza gatunki z niebieską pleśnią (typu Roquefort),
- pieczywo i inne pokarmy zawierające drożdże,
- „wędzone” przemysłowo wędliny,
- suszone owoce: rodzynki, śliwki, daktyle itp.,
- winogrona,
- pleśniejące owoce,
- długo przechowywane jarzyny
Reklama
Alergia na grzyby pleśniowe - objawy
Najlepszym sposobem leczenia alergii na grzyby pleśniowe jest unikanie narażenia na produkowane przez nie alergeny, a w przypadku gdy rozwiną się objawy alergii - stosowane są leki łagodzące ich przebieg. U niektórych osób występowanie astmy ma ścisły związek z nadwrażliwością na grzyby pleśniowe, a wysokie stężenie spor produkowanych przez te organizmy może wyzwalać objawy choroby.
Do objawów alergii na grzyby pleśniowe należą:
- częste kichanie,
- objawy alergicznego nieżytu nosa, między innymi: zatkany nos z obecnością wodnistej wydzieliny,
- zapalenie spojówek – zaczerwienione oczy z towarzyszącym świądem lub pieczeniem i łzawieniem,
- pokrzywka,
- objawy astmy – napady duszności, świszczącego oddechu; u osób wcześniej chorujących na astmę spory pleśni mogą zaostrzać przebieg choroby (częstsze, bardziej nasilone objawy),
- mniej charakterystyczne objawy: bóle głowy, znużenie, stany depresyjne.
Objawy te są zbliżone do tych występujących w innych rodzajach alergii, zwłaszcza w uczulenia na pyłki roślin. Alergię pleśniową odróżnia przede wszystkim całoroczne występowanie objawów (szczególnie w przypadku, gdy przyczyną są gatunki pleśni występujące wewnątrzdomowo).
Reklama
Alergia na grzyby pleśniowe - badania
Większość przypadków alergii jest leczona przez lekarzy rodzinnych. Jeżeli pacjent prezentuje objawy nasilonej alergii lub gdy jej złożony charakter wymaga specjalistycznych metod diagnostycznych – chorzy kierowani są do lekarzy alergologów.
Objawy wielu różnych alergii są zbliżone do siebie i często sami chorzy zwracają uwagę lekarza, że prawdopodobnie są alergikami. Natomiast bardzo trudne może się okazać znalezienie czynnika odpowiedzialnego za uczulenie. Z tego powodu warto dobrze się przygotować do pierwszej wizyty u lekarza, podczas której będzie się on starał uzyskać jak najwięcej informacji na temat okoliczności wystąpienia objawów, ich lokalizacji, czasu trwania, itp. Warto sobie wcześniej wynotować najważniejsze fakty – co może w znacznym stopniu przyspieszyć zidentyfikowanie czynnika odpowiedzialnego za rozwój alergii. Poniżej zestawiono przykładowe pytania, które może zadać lekarz (dobrze jest przed wizytą przygotować sobie na nie odpowiedzi).
Przykładowe pytania, które może zadać lekarz podczas pierwszej wizyty:
- Jakie objawy występują u Pana/Pani?
- W jakich sytuacjach objawy alergii się nasilają?
- Czy objawy się nasilają w określonych porach roku lub dnia?
- Czy objawy alergii się zaostrzają w określonych miejscach np. poza domem lub w
piwnicy? - Czy ktoś w rodzinie cierpiał na alergię? Jeśli tak to na co był uczulony?
- Czy jest Pan/Pani narażony na grzyby pleśniowe w miejscu pracy lub w domu? Czy w którymś miejscu występuje pleśń?
Do potwierdzenia rozpoznania alergii na grzyby pleśniowe lekarz może zlecić dodatkowe testy:
- Testy skórne - do ich przeprowadzenia używa się rozcieńczonych wyciągów z najczęściej uczulających gatunków pleśni, które są nanoszone na drobne nacięcia lub nakłucia wykonywane na przedramieniu lub plecach pacjenta, ewentualnie są wstrzykiwane pod skórę. Gatunki pleśni odpowiedzialne za alergię wywołują niewielkie zaczerwienienie z towarzyszącym rumieniem w miejscu podania – tzw. reakcja rumieniowo-bąblowa.
- Badanie krwi - wykonywane jest głównie w przypadku niejednoznacznego wyniku testów skórnych. Stosowany jest wówczas przede wszystkim test RAST – badający poziom immunoglobuliny (przeciwciała IgE) skierowanej przeciw konkretnemu alergenowi. Przeciwciała są produkowane przez układ odpornościowy w trakcie reakcji alergicznej. Podwyższony poziom IgE skierowanej przeciwko konkretnemu alergenowi pyłkowemu może świadczyć o obecności alergii.
Reklama
Alergia na grzyby pleśniowe - leczenie
Leczenie alergii na grzyby pleśniowe składa się z kilku elementów:
- Zapobieganie narażeniu na alergeny grzybów pleśniowych, jest to najważniejszy element terapii.
- Immunoterapia swoista (tzw. odczulanie) - nie jest to terapia polecana dla wszystkich chorych z alergią na grzyby pleśniowe. U części chorych może nawet pogarszać przebieg choroby. Z tego powodu kwalifikacja do leczenia wymaga konkretnych wskazań i jest przeprowadzana przez lekarza. Terapia ta polega na wprowadzeniu do organizmu, najczęściej za pomocą tzw. szczepionek, niewielkiej ilości wyciągu z alergizującego gatunku pleśni. Szczepionki są dobierane indywidualnie. Celem terapii jest doprowadzenie do stanu, w którym coraz wyższe stężenie alergenów pleśni będzie potrzebne do wywołania reakcji alergicznej. Skutkuje to coraz rzadszym występowaniem objawów, a symptomy mają one mniejsze nasilenie.
- Leczenie objawowe - grzyby pleśniowe są tak szeroko rozpowszechnione, że bardzo trudno jest całkowicie uniknąć narażenia na nie. Gdy dojdzie do rozwoju objawów alergii stosuje się leki łagodzące jej przebieg. Należą do nich:
- Leki antyhistaminowe – najczęściej stosowana grupa leków. Histamina jest jedną z substancji wydzielanych w trakcie odpowiedzi układu odpornościowego na alergen, a skutkiem jej działania jest wystąpienie objawów alergii. Leki przeciwhistaminowe zmniejszają jej wydzielanie, a tym samym łagodzą symptomy uczulenia na grzyby pleśniowe. Działaniem ubocznym starszych postaci tych leków była senność i zmęczenie. Nowsze preparaty ze względu na bardziej złożony mechanizm działania nie mają takich działań niepożądanych. Istnieje wiele różnych form tych preparatów: krople, syropy, tabletki.
- Kortykosterydy stosowane miejscowo – sterydy w postaci stosowanego głównie w postaci donosowego spreju łagodzą objawy reakcji alergicznej. Jednym z uciążliwych działań niepożądanych może być szczypanie w nosie po podaniu leku.
- Leki obkurczające naczynia krwionośne – podobnie jak sterydy stosowane miejscowo, pod postacią kropli do nosa lub oczu. Poszerzone wskutek reakcji alergicznej naczynia poprzez działanie tych preparatów ulegają obkurczeniu – co łagodzi objawy uczulenia: takie jak swędzenie i zaczerwienienie spojówek oraz uczucie zatkanego nosa. Zazwyczaj stosowane są w połączeniu z lekami antyhistaminowymi.
- Kromony – podobnie jak sterydy stosowane miejscowo w postaci preparatów donosowych, dospojówkowych lub odoskrzelowych.
Reklama
Alergia na grzyby pleśniowe - zapobieganie
Zapobieganie narażeniu na spory grzybów pleśniowych jest podstawową metodą skutecznej terapii w alergii na te organizmy. Poniżej zamieszczono kilka rad, które mogą ułatwić to zadanie osobom uczulonym na pleśń:
- Pozostań w domu gdy na zewnątrz panuje wysokie stężenie spor grzybów pleśniowych – stężenie spor w powietrzu zmienia się bardzo gwałtownie w zależności od pogody. Wzrost ich stężenia ma miejsce: po burzy, podczas mgły, w takcie dżdżystej (wilgotnej) pogody. Dodatkowo w mediach można znaleźć informację na temat aktualnego stężenia alergenów w powietrzu (np. na stronie Ośrodka Badań Alergenów Środowiskowych - http://www.alergen.info.pl/).
- Dbaj o czystość w domu.
- Staraj się by wilgotność w domu nie była zbyt wysoka – wysoka wilgotność sprzyja rozwojowi pleśni, dbaj o to by w miejscach szczególnie narażonych na rozwój pleśni jak np. piwnica nie było dużej wilgotności. Gdy jest to ciężkie do uzyskania można zastosować np. elektryczne osuszacze.
- Często wietrz pomieszczenia – zaleca się dłuższe wietrzenie (co najmniej 2 razy dziennie po 30 min).
- Szybko naprawiaj uszkodzone rury, cieknące zlewy itp.
- Dbaj o czystość w łazience – dokładne czyszczenie wanny, kabiny prysznicowej, umywalki, kafelków usuwa gromadzące się na nich grzybnie pleśni. Mniej grzybni = mniej objawów alergii.
- Podczas kąpieli otwórz okno w łazience lub upewnij się czy jest ona odpowiednio wentylowana – usuwanie nadmiaru wilgoci z łazienki hamuje rozwój pleśni.
- Postaraj się usunąć z łazienki wszelkie dywaniki, maty które mogą chłonąć wodę.
- Dbaj o stan klimatyzacji w domu – zaniedbane klimatyzatory domowe mogą być idealnym miejscem do rozwoju pleśni (ale także innych chorobotwórczych organizmów).
- Staraj się ograniczyć liczbę roślin doniczkowych, które mogą być źródłem pleśni.
- Regularnie czyść domowe kosze na śmieci – gromadzące się na dnie kosza resztki są wspaniałą pożywką dla pleśni.
- Pozbądź się starych ubrań, książek czy gazet na których może rozwijać się pleśń.
- Zadbaj o to, by w rynnach nie gromadziły się liście i inne przeszkody blokujące odpływ wody.
- Używaj maseczek podczas prac ogrodowych (koszenie trawy, sadzenie roślin itp.) – grzyby pleśniowe lubią występować na opadłych, rozkładających się liściach, w trawie, zbiornikach z kompostem, czyli wszędzie tam, gdzie dostatek martwej materii organicznej zapewni im odpowiedni wzrost. Używanie maseczek ogranicza wdychanie spor pleśni, a tym samym łagodzi przebieg alergii
Alergia na grzyby pleśniowe - najczęściej zadawane pytania
Co to są spory?
Spory to komórki powstające w procesie rozmnażania grzybów. Są widoczne jedynie pod mikroskopem. Spory najczęściej odpowiadają za rozwój alergii na grzyby pleśniowe.
Czym różni się uczulenie na zęwnątrzdomowe gatunki pleśni od nadwrażliwości na pleśń wewnątrzdomową?
Same objawy są identyczne. Różni się natomiast okres ich występowania. Pleśnie wewnątrzdomowe mogą uczulać przez cały rok, natomiast zewnątrzdomowe gatunki wywołują objawy głównie późnym latem i jesienią.
Jakie grupy zawodowe są narażone na rozwój alergii na pleśń?
Ludzie wykonujący niektóre zawody są bardziej narażeni na kontakt z grzybami pleśniowymi w miejscu pracy, a tym samym na rozwój alergii. Należą do nich między innymi: piekarze, rolnicy, pracownicy piekarń, stolarze, wytwórcy win, osoby zajmujące się naprawą mebli (szczególnie zabytkowych).
Jaka jest najskuteczniejsza metoda leczenia alergii na grzyby pleśniowe?
Najlepszym sposobem leczenia alergii jest unikanie narażenia na alergeny grzybowe.
Co to jest odczulanie?
Jest to popularna nazwa jednej z metod leczenia alergii na pleśnie, czyli immunoterapii swoistej.
Przeczytaj także:
