Alergia na orzeszki ziemne - przyczyny i badania. Jak jej zapobiegać?

Alergia na orzeszki ziemne jest częstym schorzeniem, szczególnie wśród dzieci. W krajach zachodnich szacuje się że około 1% populacji dotknięty jest tym schorzeniem (brak dokładnych danych co do ludności Polski).

Zarówno same orzechy, jak i produkty je zawierające, są bardzo silnymi alergenami. Uczulenie na orzechy ma bardzo zróżnicowane objawy: od łagodnej nadwrażliwości do ciężkich reakcji alergicznych.

Nawet niewielkie ilości orzeszków ziemnych mogą wywoływać objawy alergii. Jest to najczęstszy alergen wywołujący śmiertelne reakcje alergiczne. Dlatego osoby uczulone powinny zachować szczególną ostrożność i wystrzegać się wszelkich produktów mogących zawierać nawet niewielkie ilości orzeszków ziemnych. U większości osób jeśli dojdzie do rozwoju tego typu alergii – jest ona obecna do końca życia.

Alergia na orzeszki ziemne - przyczyny

Układ odpornościowy (immunologiczny) stoi na straży organizmu broniąc go przed atakami różnych szkodliwych drobnoustrojów (np. baterii, wirusów), jak i innych związków. W przypadku alergii reakcja układu odpornościowego jest nieprawidłowa. Z nie do końca jasnych przyczyn zaczyna on traktować substancje potencjalnie nieszkodliwe – tzw. alergeny jak np. składniki zawarte w orzeszkach ziemnych jako groźne dla organizmu czynniki i rozpoczyna z nimi walkę. Konsekwencją działania układu odpornościowego jest uwolnienie różnych substancji do krwi – które odpowiadają za rozwój reakcji alergicznej i wystąpienie określonych objawów, czyli rozwój reakcji alergicznej.

Zobacz wideo: Alergia jest dziedziczna

Głównym składnikiem uczulającym są białka zawarte w orzeszkach. Ze względu na swoją specyfikę są one bardzo silnymi alergenami, łatwo uczulającymi i zdolnymi do wywołania ciężkich reakcji alergicznych, dużo częściej niż inne alergizujące pokarmy. Są one odporne na działanie wysokich temperatur, dlatego np. prażenie orzechów nie zmniejsza ich właściwości alergizujących. Ponadto zauważono częste współwystępowanie alergii na orzeszki ziemne i astmy (chociaż nie wyjaśniono do końca przyczyny tego zjawiska).

Do czynników ryzyka wystąpienia alergii na orzeszki ziemne należą:

• wiek – choroba ta dotyczy dzieci, szczególnie małe dzieci i niemowlaki;
• wystąpienie uczulenia po spożyciu orzeszków w przeszłości – u części osób alergia na orzeszki mija, jednak u zdecydowanej większości utrzymuje się do końca życia i nawraca od czasu do czasu;
• obecność innych alergii – występowanie innych chorób alergicznych zwiększa ryzyko rozwoju uczulenia na orzeszki;
• choroby alergiczne u najbliższych członków rodziny (dziadkowie, rodzice, rodzeństwo);
• atopowe zapalenie skóry – u części osób oprócz zmian skórnych może wystąpić alergia pokarmowa.

Reklama

Alergia na orzeszki ziemne - objawy         

Bardzo charakterystyczne jest występowanie objawów po spożyciu orzeszków ziemnych lub produktów zawierających nawet niewielkie ich ilości. Pojawienia się objawów waha się od kilku minut do kilku godzin.

Łagodne objawy alergii na orzeszki ziemne to:

• pokrzywka,
• wystąpienie alergicznego nieżytu nosa,
• biegunka,
• wymioty,
• świąd,
• u osób chorych na astmę – zaostrzenie objawów choroby m.in. duszność, obecność świstów przy oddychaniu,
• owrzodzenia w jamie ustnej – rzadki objaw.

Do czynników zwiększających nasilenie objawów należy:

• spożycie większej ilości alkoholu
• zażycie kwasu acetylosalicylowego (popularna aspiryna).

Ciężkie objawy świadczą o dużym ryzyku rozwoju wstrząsu anafilaktycznego i są stanem zagrożenia życia. W przypadku ich wystąpienia należy pilnie wezwać pogotowie. Mogą one być poprzedzone uczuciem palenia w ustach, ogólnym złym samopoczuciem i niepokojem. Po kilku minutach, czasem kilku sekundach pojawiają się właściwe objawy silnej reakcji alergicznej:

• trudności w oddychaniu – spowodowane obrzęknięciem i skurczem dróg oddechowych,
• nagły spadek ciśnienia krwi,
• szybkie tętno,
• zawroty głowy,
• zaburzenia lub utrata świadomości

Na wystąpienie ciężkiej reakcji alergicznej są narażone przede wszystkim osoby chorujące na astmę i uczulone na orzeszki ziemne.

Reklama

Alergia na orzeszki ziemne - diagnostyka

Pierwsze objawy alergii na orzeszki ziemne pojawiają się przede wszystkim u dzieci, dlatego najczęściej diagnostyką choroby oraz jej leczeniem zajmują się lekarze pediatrzy. Jeśli pierwsze objawy alergii wystąpiły u dorosłych - terapią zajmują się lekarze pierwszego kontaktu. W przypadku nasilonej alergii lub gdy jej złożony charakter wymaga specjalistycznych metod diagnostycznych – chorzy kierowani są do lekarzy alergologów.

Objawy wielu różnych alergii są zbliżone do siebie. Natomiast trudne może się okazać znalezienie czynnika odpowiedzialnego za ich występowanie. Nieraz zdarza się tak, że osoba uczulona jest jednocześnie na kilka różnych substancji, przez co ich wytypowanie może nie być łatwe. W przypadku orzeszków ziemny dodatkowym utrudnieniem jest to, że często są one składnikiem wielu różnych pokarmów, które z pozoru z orzeszkami nie mają nic wspólnego. Opisano przypadki, w których pocałunek osoby spożywającej wcześniej orzeszki ziemne wywołał reakcję alergiczną u osoby uczulonej.

Z tego powodu warto dobrze się przygotować do pierwszej wizyty u lekarza, podczas której będzie się on starał uzyskać jak najwięcej informacji na temat okoliczności wystąpienia objawów, ich lokalizacji czasu trwania itp. Warto sobie wcześniej wynotować najważniejsze fakty – co może w znacznym stopniu przyspieszyć zidentyfikowanie czynnika odpowiedzialnego za rozwój alergii. Poniżej zestawiono przykładowe pytania, które może zadać lekarz (dobrze jest przed wizytą przygotować sobie na nie odpowiedzi) oraz pytania, które warto zadać lekarzowi.

Przykładowe pytania które może zadać lekarz:

• Kiedy po raz pierwszy wystąpiły objawy alergii?
• Jak długo się utrzymywały?
• Czy udaje się zmniejszyć występowanie objawów poprzez unikanie mleka lub przyjmowanie leków przeciwalergicznych?
• Czy objawy występowały tylko po spożyciu orzeszków czy także po innych produktach?
• Jak bardzo były nasilone objawy?
• Czy jakieś zachowania nasilały objawy?

Przykładowe pytania które warto zadać lekarzowi:

• Czy moje objawy są spowodowane alergią czy mają inną przyczynę?
• Jakie są prawdopodobne przyczyny ich wystąpienia?
• Czy potrzebuję wykonać jakieś dodatkowe testy?
• Czy moja choroba sama ustąpi, czy może będzie mi towarzyszyć przez całe życie?
• Jakie jest najlepsze leczenie?
• Czy są jakieś ograniczenia, których powinienem przestrzegać?
• Jakie pokarmy mogą wyzwalać objawy choroby?
• Czy powinienem być wyposażony w adrenalinę do samodzielnego podania?

Reklama

Alergia na orzeszki ziemne - badania

Właściwe i wczesne rozpoznanie alergii na orzeszki ziemne jest bardzo ważne, ponieważ w tym schorzeniu istnieje znaczne ryzyko rozwoju ciężkich reakcji alergicznych (tzw. wstrząs anafilaktyczny). Wykonanie odpowiednich testów w przypadku uczulenia na orzeszki ziemne wymaga dużego doświadczenia oraz powinno być przeprowadzane w warunkach szpitalnych – gdzie będzie można udzielić natychmiastowej pomocy. Najczęściej stosowane są:

1. Testy skórne - na skórę nanoszone są niewielkie ilości substancji zawierających uczulające białka obecne w orzeszkach. Następnie oceniana jest tworząca się skórna reakcja alergiczna (lub jej brak). Niestety ze względu na różne gatunki orzeszków ziemnych, a tym samym różną zawartość uczulających białek nie zawsze ten test daje prawidłowe wyniki. Szacuje się że pozwala wykryć alergię u około 50-70% uczulonych.
2. Badanie krwi (test RAST) – układ odpornościowy w trakcie reakcji alergicznej produkuje tzw. przeciwciała, a w szczególności jeden rodzaj przeciwciał – immunoglobulinę IgE. Ich poziom we krwi jest badany za pomocą specjalnych technik – a ich podwyższone stężenie może świadczyć o obecności alergii na orzeszki ziemne. Jego wykonanie zleca się przede wszystkim u chorych, u których nie można wykonać testu skórnego (wstrząs anafilaktyczny w przeszłości).
3. Kontrolowane ekspozycje – pacjentowi w warunkach szpitalnych podaje się niewielkie ilości orzeszków w celu oceny reakcji uczuleniowej. Wystąpienie objawów świadczy o alergii na orzeszki.

Reklama

Alergia na orzeszki ziemne - leczenie

Niestety nadal nie ma skutecznej terapii, która pozwoliłaby na wyleczenie z alergii na orzeszki ziemne. Podstawową formą leczenia jest unikanie orzeszków oraz wszystkich produktów mogących zawierać nawet niewielką ich ilość. Takie zachowanie powoduje ustąpienie objawów choroby oraz zapobiega jej nawrotom. Jest to jednak często bardzo trudne, orzeszki ziemne i ich pochodne są obecne w bardzo wielu pokarmach. Z tego powodu konieczne może okazać się stosowanie określonych leków w zależności od sytuacji:

Łagodne reakcje alergiczne

W tym przypadku stosowane są przede wszystkim leki przeciwhistaminowe. Histamina jest jedną z substancji wydzielanych w trakcie odpowiedzi układu odpornościowego na alergen, a skutkiem jej działania jest wystąpienie objawów alergii. Leki przeciwhistaminowe zmniejszają jej wydzielanie, a tym samym łagodzą symptomy uczulenia na orzeszki.

Ciężkie reakcje alergiczne - wstrząs anafilaktyczny

Oorzeszki ziemne są najczęstszym alergenem prowadzącym do wystąpienia ciężkich reakcji alergicznych, które mogą zagrażać życiu. Podstawowym lekiem stosowanym w danych sytuacjach jest adrenalina. Obecnie chorych narażonych na ryzyko jej rozwoju wyposaża się w automatyczne wstrzykiwacze z adrenaliną do samodzielnego podania, które powinni mieć zawsze przy sobie. Osoby uczulone na orzeszki ziemne oraz ich bliscy powinni być przeszkoleni przez lekarza co do sposobów i okoliczności podania adrenaliny przed przyjazdem pogotowia.

Opóźnienie w podaniu adrenaliny może znacznie pogorszyć przebieg takiej reakcji. W przypadku wystąpienia objawów wstrząsu anafilaktycznego rozpoczyna się odpowiednie leczenie. W Stanach Zjednoczonych osobom narażonym na ryzyko rozwoju ciężkich reakcji alergicznych zaleca się noszenie np. bransoletek informujących o chorobie i konieczności podania adrenaliny – jeśli w trakcie reakcji anafilaktycznej osoba chora straci przytomność, to ratownicy przyjeżdżający na miejsce zdarzenia będą mogli szybko dowiedzieć się, że jest chora na określoną alergię i podać od razu adrenalinę i rozpocząć właściwe leczenie.

W chwili obecnej nie stosuje się zabiegów odczulających w przypadku alergii na orzeszki ziemne.

Reklama

Alergia na orzeszki ziemne - zapobieganie

Podstawowym sposobem zapobiegania wystąpieniu objawów alergicznych jest całkowite unikanie pokarmów mogących zawierać orzeszki ziemne oraz powodujących wystąpienie objawów uczulenia. W chwili obecnej wielu producentów podaje informacje o potencjalnej zawartości orzeszków ziemnych w produkcie. Dlatego należy przed spożyciem określonego produktu (szczególnie jeśli jest to pierwszy raz) należy uważnie czytać etykiety wymieniające składniki! Niestety orzeszki ziemne są obecne w wielu różnych pokarmach, które nie podejrzewalibyśmy o ich zawartość, a nawet niewielkie ich stężenie może silnie uczulać. Dlatego osoby nadwrażliwe, szczególnie jeśli doświadczyły w przeszłości ciężkich reakcji alergicznych, w przypadku jakichkolwiek wątpliwości powinny unikać podejrzanych pokarmów.

Dodatkowo określony produkt może nie zawierać w sobie orzeszków, ale w trakcie produkcji może być zanieczyszczony nawet niewielką ich domieszką np. produkcja produktów bez zawartości orzeszków odbywa się w pobliżu albo za pomocą tych samych narzędzi, co towary mogące zawierać je w sobie. W tabeli poniżej zestawiono niektóre pokarmy które mogą zawierać orzeszki lub mogły mieć z nimi kontakt w trakcie procesu wytwarzania.

Reklama

Alergia na orzeszki ziemne - najczęściej zadawane pytania

Jak częsta jest alergia na orzeszki ziemne?

W krajach zachodnich szacuje się że około 1% populacji dotknięty jest tym schorzeniem (brak dokładnych danych co do ludności Polski).

Czy należy unikać innych rodzajów orzechów w tym typie alergii?

Zazwyczaj osoby z alergią na orzeszki ziemne są również uczulone na inne typy orzechów. Często w trakcie testów skórnych ocenia się nadwrażliwość na inne rodzaje orzechów. Ich ewentualne włączenie do diety należy przedyskutować z lekarzem.

Co to jest ampułka antywstrząsowa z adrenaliną (np. EpiPen)?

Jest to rodzaj adrenaliny do samodzielnego podania w ciężkich reakcjach alergicznych. Przepisywana jest ona osobom narażonym na rozwój takich reakcji. Osoby te powinny mieć ją przy sobie przez cały czas.

Czy można wyrosnąć z alergii na orzeszki ziemne?

U większości osób jeśli dojdzie do rozwoju tego typu alergii – jest ona obecna do końca życia.

Czy w przypadku planowania dziecka można zapobiec wystąpieniu u niego alergii na orzeszki ziemne w przyszłości?

Niestety nie ma obecnie metod gwarantujących, że u dziecka nie rozwinie się ten typ alergii. Nie ma dowodów by unikanie orzechów albo produktów je zawierających w ciąży oraz okresie karmienia piersią zapobiegało rozwojowi uczulenia.