Alergia ta występuje przede wszystkim u dzieci, ale może wystąpić również u dorosłych. Istnieje szereg gatunków zbóż, które mogą wywoływać alergię. W Polsce najczęściej uczula pszenica. Głównym mechanizmem, w którym dochodzi do rozwinięcia nadwrażliwości na to zboże jest droga pokarmowa, czyli spożywanie produktów zawierających pszenicę lub jej pochodne.
U małych dzieci pszenica jako alergen pokarmowy zajmuje trzecie miejsce po mleku krowim i jajku kurzym. Jeśli choroba pojawi się we wczesnych latach życia istnieje spore prawdopodobieństwo, że dziecko z niej wyrośnie.
Alergia na inne rodzaje zbóż jest rzadsza, ale również słabiej zbadana. Alergia na żyto związana jest przede wszystkim z alergią pyłkową oraz narażeniem zawodowym (pracownicy piekarni itp.). Znacznie rzadziej uczula jęczmień (głównie po spożyciu piwa) oraz ryż – który jest stosunkowo słabym alergenem, a ten typ nadwrażliwości spotyka się głównie w krajach o dużym spożyciu ryżu (kraje azjatyckie).
Zobacz wideo: Alergia jest dziedziczna
Alergia na zboża - przyczyny
Istotą alergii jest nieprawidłowa odpowiedź układu odpornościowego, który stoi na straży organizmu broniąc go przed atakami różnych szkodliwych drobnoustrojów (np. baterii,wirusów), jak i innych związków. Z nie do końca jasnych przyczyn zaczyna on traktować substancje potencjalnie nieszkodliwe – tzw. alergeny (jak np. białka budujące niektóre gatunki zbóż) jako groźne dla organizmu czynniki i rozpoczyna z nimi walkę. Konsekwencją działania układu odpornościowego jest uwolnienie różnych substancji do krwi - odpowiadających za rozwój reakcji alergicznej i wystąpienie określonych objawów.
Zboża mogą uczulać dwiema głównymi drogami:
- Pokarmową - produkty zbożowe wchodzą w skład wielu pokarmów, których przyjmowanie u części osób może prowadzić do rozwoju objawów alergii. Świadomość tego faktu jest ważna dla osób uczulonych, które powinny unikać spożywania posiłków, które mogą zawierać alergizujące zboża.
- Oddechową - zboża należą do roślin wiatropylnych – u części osób dochodzi do rozwinięcia alergii na pyłek zbóż. Przyczyny, objawy i leczenie tej alergii omówiono w artykule Alergia na pyłki roślin. Zboża zaliczane są do traw, ich okres pylenia przypada na okres od połowy maja do połowy lipca – wówczas dochodzi do rozwoju objawów alergii.
Inną mniej liczną grupą osób z alergią na zboża są osoby narażone zawodowo na wysokie stężenia alergenów zbożowych. Przykładem są tutaj pracownicy piekarni, którzy podczas pracy wdychają między innymi mąkę zbożową. Zespół objawów spowodowany wdychaniem alergenów zbożowych w miejscu pracy określany jest nawet mianem tzw. „astmy piekarzy”.
Do czynników ryzyka rozwoju alergii na zboża należą:
- Wiek – ten rodzaj alergii dotyczy przede wszystkim dzieci, ale należy dodać że większość z niej wyrasta z biegiem lat.
- Czynniki genetyczne – alergia na zboża występująca u krewnych zwiększa ryzyko rozwoju tego schorzenia w kolejnych pokoleniach.
- Atopowe zapalenie skóry - osoby chore na atopie są bardziej narażone na rozwój wielu rodzajów alergii w tym nadwrażliwości na zboża.
- Narażenie zawodowe – jeśli w miejscu pracy występuje wysokie stężenie alergenów zbożowych (np. piekarnie), a pracownicy długotrwale są narażeni na ich wdychanie – istnieje u nich zwiększone ryzyko rozwoju alergii na zboża.
Reklama
Alergia na pszenicę
Pszenica jest najczęściej uczulającym zbożem w Polsce, dlatego warto się jej przyjrzeć bliżej. Alergenami w tym przypadku są niektóre proteiny zawarte w pszenicy (głównie frakcje albuminowe i globulinowe). Główną drogą uczulenia w przypadku tej rośliny są pokarmy. Badania wykazały, że alergeny zawarte w pszenicy są odporne na wysoką temperaturę (podgrzewanie), a wręcz przeciwnie - pieczenie może zwiększać ich alergizujące działanie. Jako że mąka pszenna i inne produkty zbożowe są szeroko wykorzystywane w przemyśle spożywczym – to wiele pokarmów zawierających pszenicę, mimo iż została ona poddana obróbce, może nadal uczulać. Nieraz zdarza się również u osób uczulonych na pszenicę alergia na inne rodzaje zbóż.
Ważne jest by odróżnić alergię na pszenicę od celiakii, czyli wrodzonej nietolerancji glutenu (mieszaniny białek wchodzącej w skład pszenicy, ale także innych gatunków zbóż). Mimo iż alergia na pszenicę i celiakia w pewnych okresach mogą mieć podobne objawy – to ich podłoże i przebieg są znacząco różne. Ważne jest również to, że pacjenci uczuleni na pszenicę nie mogą spożywać wielu produktów bezglutenowych (które są polecane w celiakii). Mimo że usunięto z nich tę grupę białek, to nadal mogą zawierać inne alergeny pszenicy.
Reklama
Alergia na zboża - objawy
Objawy alergii na zboża zależą przede wszystkim od sposobu w jaki dochodzi do uczulenia. W przypadku drogi oddechowej – objawy alergii na zboża są identyczne jak symptomy innych alergii pyłkowych np. katar sienny, uporczywe kichanie, które występują w okresie pylenia zbóż.
Jeżeli do rozwoju nadwrażliwości na zboża doszło drogą pokarmową charakterystyczne jest występowanie objawów alergii kilka minut, rzadziej kilka godzin po spożyciu posiłku, który zawiera w sobie uczulające zboża lub ich pochodne.
Objawami alergii pokarmowej mogą być:
- obrzęk , swędzenie, podrażnienie w okolicy ust i gardła,
- pokrzywka, swędząca wysypka, obrzęki na skórze,
- zatkany nos,
- zapalenie spojówek (przekrwione, swędzące, piekące oczy),
- duszność, świszczący oddech, problemy z oddychaniem – objawy astmy,
- nudności i wymioty,
- biegunka.
W rzadkich przypadkach u części osób może dojść do rozwoju ciężkich objawów reakcji alergicznej na zboża,(wstrząsu anafilaktycznego) które są stanem zagrożenia życia. W przypadku ich wystąpienia należy pilnie wezwać pogotowie (999 lub 112) lub jak najszybciej zgłosić się do lekarza. Należą do nich:
- trudności w oddychaniu – spowodowane obrzęknięciem i skurczem dróg oddechowych,
- nagły spadek ciśnienia krwi,
- szybkie tętno,
- zawroty głowy,
- zaburzenia lub utrata świadomości.
Reklama
Alergia na zboża - wizyta u lekarza
Pierwsze objawy alergii na zboża pojawiają się przede wszystkim u dzieci, dlatego najczęściej diagnostyką choroby oraz jej leczeniem zajmują się lekarze pediatrzy. Jeśli pierwsze objawy alergii wystąpiły u dorosłych - terapią zajmują się lekarze pierwszego kontaktu. W przypadku nasilonej alergii lub gdy jej złożony charakter wymaga specjalistycznych metod diagnostycznych – chorzy kierowani są do lekarzy alergologów.
Objawy wielu różnych alergii są zbliżone do siebie. Natomiast trudne może się okazać znalezienie czynnika odpowiedzialnego za ich występowanie. W przypadku zbóż dodatkowym utrudnieniem jest fakt, że mogą one uczulać różnymi drogami (oddechową, pokarmową), przez co objawy alergii mogą być różne. Dodatkowo u jednej osoby może jednocześnie wystąpić nadwrażliwość na kilka różnych gatunków zbóż.
Z tego powodu warto dobrze się przygotować do pierwszej wizyty u lekarza, podczas której będzie się on starał uzyskać jak najwięcej informacji na temat okoliczności wystąpienia objawów, ich lokalizacji, czasu trwania, itp. by jak najwcześniej zidentyfikować czynnik odpowiedzialny za rozwój alergii. Warto sobie wcześniej wynotować najważniejsze fakty – co może w znacznym stopniu przyspieszyć postawienie właściwej diagnozy.
Reklama
Alergia na zboża - badania
Informacje uzyskane od pacjenta często wymagają uzupełnienia dodatkowymi testami, służącymi właściwemu wytypowaniu alergizującego zboża. Należą do nich:
Test prowokacji i eliminacji – jest to szeroko stosowany rodzaj prób w diagnostyce alergii pokarmowych. Test eliminacji polega na wyłączeniu z diety produktu podejrzewanego o sprowokowanie objawów. Ustąpienie objawów sugeruje związek między określoną substancją, a wystąpieniem choroby. Kolejny jest test prowokacji. W odpowiednio kontrolowanych warunkach chory poddawany jest działaniu czynnika podejrzewanego o wywoływanie objawów. Przykładowo jeśli za przyczynę alergii uważa się pszenicę – chory spożywa niewielkie ilości pokarmu zawierającego alergeny pszenicy np. białe pieczywo, jeśli po odpowiednim czasie doszło do wystąpienia objawów, można z pewnym prawdopodobieństwem wytypować pszenicę jako alergizujące zboże.
Testy skórne - do ich przeprowadzenia używa się rozcieńczone wyciągi z najczęściej uczulających zbóż, które są nanoszone na drobne nacięcia lub nakłucia wykonywane na przedramieniu lub plecach pacjenta, ewentualnie są wstrzykiwane pod skórę. Zboża odpowiedzialne za alergię wywołują niewielkie zaczerwienienie z towarzyszącym rumieniem w miejscu podania – tzw. reakcja rumieniowo-bąblowa. W niektórych sytuacjach, mimo obecności alergii testy skórne mogą wypaść prawidłowo – związane jest to z osłabieniem skórnej reakcji alergicznej, wówczas należy zastosować inne metody diagnostyczne.
Badanie krwi - przeprowadzane w przypadku wątpliwości (ujemny wynik testów skórnych, nietypowe objawy). Stosowany jest wówczas przede wszystkim test RAST – badający poziom immunoglobuliny (przeciwciała IgE) skierowanej przeciw konkretnemu alergenowi. Przeciwciała są produkowane przez układ odpornościowy w trakcie reakcji alergicznej. Podwyższony poziom IgE skierowanej przeciwko konkretnemu alergenowi zbożowemu może świadczyć o obecności alergii.
Reklama
Alergia na zboża - leczenie
Najlepszym sposobem leczenia alergii jest unikanie narażenia na alergeny zbożowe. Niestety zboża są wszechobecne w naszym życiu i często jest to bardzo trudne, a nawet niemożliwe. W sytuacji, w której dojdzie do rozwoju objawów alergii, można łagodzić jej przebieg za pomocą leków. Najczęściej stosowane są leki antyhistaminowe. Histamina jest jedną z substancji wydzielanych w trakcie odpowiedzi układu odpornościowego na alergen, a skutkiem jej działania jest wystąpienie objawów alergii. Leki przeciwhistaminowe zmniejszają jej wydzielanie, a tym samym łagodzą symptomy uczulenia na zboża. Działaniem ubocznym starszych postaci tych leków były senność i zmęczenie. Nowsze preparaty ze względu na bardziej złożony mechanizm działania nie mają takich działań niepożądanych. Istnieje wiele różnych form tych preparatów: krople, syropy, tabletki.
Rozwój ciężkiej reakcji alergicznej (wstrząsu anafilaktycznego) w przypadku alergii na zboża występuje rzadko, ale może stanowić zagrożenie życia. Wymaga ona podania adrenaliny – leku łagodzącego negatywną odpowiedź organizmu. Obecnie chorych narażonych na ryzyko jej rozwoju wyposaża się w automatyczne wstrzykiwacze z adrenaliną do samodzielnego podania, którą powinni mieć zawsze przy sobie. Osoby narażone po wcześniejszym poinstruowaniu przez lekarza co do okoliczności oraz sposobu podania mogą same zaaplikować adrenalinę przed przyjazdem pogotowia. W przypadku wystąpienia objawów wstrząsu anafilaktycznego rozpoczyna się odpowiednie leczenie.
Reklama
Alergia na zboża - zapobieganie i dieta
Zapobieganie narażeniu na alergeny zbożowe jest bardzo ważnym elementem skutecznej terapii alergii na zboża.
W przypadku, gdy alergia rozwija się drogą pokarmową najlepszym sposobem zapobiegania wystąpieniu objawów jest unikanie produktów mogących zawierać alergizujące zboże. Wielu producentów żywności podaje w składzie produktu informacje na temat możliwości występowania zbóż lub ich pochodnych – dlatego należy uważnie czytać etykiety umieszczone na opakowaniu, szczególnie jeśli określona rzecz będzie spożywana po raz pierwszy.
Szczególnie ważne jest to w przypadku pszenicy - najczęściej alergizującego zboża, które głównie uczula drogą pokarmową. Pszenica może występować w wielu różnych produktach, często takich, których nie podejrzewamy o jej obecność. Dlatego trudno ją całkowicie wykluczyć z diety. U części osób uczulonych na pszenicę może dojść do rozwoju alergii na inne zboża; powinny one wówczas unikać produktów zawierających żyto, owies oraz jęczmień; które również mogą wywołać objawy alergii. Poniżej podano produkty potencjalnie mogące zawierać pszenicę.
Produkty żywnościowe zawierające lub często zawierające pszenicę:
- pieczywo i wypieki,
- mąka, proszek do pieczenia,
- piwo,
- kawa zbożowa,
- płatki owsiane,
- bulion z kurczaka i wołowiny (kostki rosołowe),
- produkty mięsne (szczególnie te niskiej jakości np. tanie parówki),
- makarony,
- sosy np. sojowy,
- przyprawy,
- wypieki i słodycze – ciasta, ciastka, czekoladki, cukierki,
- knedle, pyzy.
Inne potencjalne źródła pszenicy:
- produkty zawierające skrobię modyfikowaną i skrobię spożywczą,
- lody,
- musli,
- ketchup i musztarda,
- gotowe sosy sałatkowe,
- przekąski, np. krakersy.
Alergia na zboża - najczęściej zadawane pytania
Które zboże uczula najczęściej?
W Polsce najczęściej uczula pszenica.
U kogo może wystąpić alergia na zboża?
Alergia ta występuje przede wszystkim u dzieci, ale może wystąpić również u dorosłych.
Czy z alergii na zboża można wyrosnąć?
Jeśli choroba pojawi się we wczesnych latach życia istnieje spore prawdopodobieństwo, że dziecko z niej wyrośnie.
Czy alergia na pszenicę i celiakia to ta sama choroba?
Nie! Są to dwie zupełnie różne choroby. W alergii na pszenicę układ odpornościowy reaguje tylko na alergeny zawarte w pszenicy. Celiakia jest wrodzoną nietolerancją glutenu (mieszaniny białek występującej w kilku różnych gatunkach zbóż, w tym w pszenicy), która utrzymuje się do końca życia. Mimo iż alergia na pszenicę i celiakia w pewnych okresach mogą mieć podobne objawy – to ich podłoże i przebieg są znacząco różne.
Czy alergia na zboża może być groźna?
W rzadkich przypadkach u części osób może dojść do rozwoju ciężkich objawów reakcji alergicznej na zboża, które są stanem zagrożenia życia.
Jaka jest najskuteczniejsza metoda leczenia alergii na zboża?
Najlepszym sposobem leczenia alergii jest unikanie narażenia na alergeny zbożowe
