Astygmatyzm(lub inaczej niezborność), podobnie jak krótko- i dalekowzroczność, zaliczany jest do wad refrakcji, co oznacza że układ optyczny oka nie skupia na siatkówce równoległej wiązki promieni świetlnych. Najważniejszymi elementami tego układu jest rogówka i soczewka, dlatego w zależności od przyczyny wyróżniamy znacznie częstszy astygmatyzm rogówkowy oraz rzadszy soczewkowy.
U zdrowych ludzi rogówkę możemy porównać do wklęsło-wypukłej soczewki będącej odcinkiem kuli, w której promienie krzywizny są takie same, a obserwowany punkt tworzy obraz punktowy na siatkówce oka. Odwrotna sytuacja występuje u osób z astygmatyzmem, u których rogówka nie jest odcinkiem kuli lecz bryły jajowatego kształtu, przez co wiązka promieni świetlnych nie jest skupiana w jednym lecz w kilku punktach siatkówki. Innymi słowy u osób bez niezborności promienie świetlne załamywane są z taką samą siłą wzdłuż każdej osi (południka).U osób z astygmatyzmem siła łamiąca jest różna w zależności od osi wzdłuż jakiej wpadają promienie.
Opisane wyżej zmiany powodują, iż oko z niezbornością nie widzi dobrze z żadnej odległości. Astygmatyzmowi często towarzyszą inne wady refrakcji. O niezborności złożonej mówimy, gdy oko jest krótko- lub dalekowzroczne, a dodatkowo cechuje się niezbornością. Z kolei sytuację, kiedy w jednej osi występuje dalekowzroczność, a w drugiej prostopadłej krótkowzroczność, nazywamy niezbornością mieszaną.
Astygmatyzm zwykle jest obecny przy urodzeniu, częściej u dzieci z dodatnim wywiadem rodzinnym. Może być też następstwem innej choroby oczu, urazu gałki ocznej bądź skutkiem leczenia chirurgicznego. Obecnie podważa się teorię, wg której astygmatyzm jest skutkiem czytania w słabym oświetleniu bądź oglądania telewizji z małej odległości.
Astygmatyzm - objawy
Główne objawy mogące sugerować astygmatyzm to:
- zamazane,
- niewyraźne widzenie przy patrzeniu w każdym kierunku,
- bóle głowy, oczu.
Do prawidłowej diagnozy niezbędne jest badanie okulistyczne.
Reklama
Astygmatyzm - diagnostyka
W dużej liczbie przypadków astygmatyzm bywa niezdiagnozowany, gdyż pacjenci z zaburzeniami widzenia lekkiego stopnia nie zgłaszają się do lekarza. Jeśli natomiast pogarszająca się stopniowo jakość widzenia zaburza codzienne funkcjowananie, ograniczając normalną aktywność pacjenta, wizyta u specjalisty staje się koniecznością.
Po dokładnym kompleksowym badaniu wzroku lekarz zaproponuje leczenie wady, biorąc pod uwagę preferencje pacjenta i dostępne metody terapii. Do dokładnego określenia stopnia niezborności używa się keratometru.
Zarówno przed zabiegami chirurgicznej korekcji, jak i po ich wykonaniu stosuje się komputerową keratografię. Wynik tego badania ma postać kolorowej mapy, obrazującej rogówkę - jej krzywizny dzięki czemu można dokładnie zaplanować zabieg, jak i ocenić jego efektywność.
Jak wspomniano ryzyko astygmatyzmu jest większe u osób mających członka rodziny z niezbornością. Sposoby zapobiegania nie są znane, gdyż najczęściej jest to defekt pierwotny w budowie rogówki i choć wykrywany w dzieciństwie, to najczęściej obecny już przy narodzinach dziecka. Osoby wykonujące zawód związany z ryzykiem urazu gałki ocznej powinny używać ochronnych okularów.
Reklama
Astygmatyzm - leczenie
W leczeniu astygmatyzmu najpowszechniej stosuje się korekcję optyczną w postaci okularów lub szkieł kontaktowych. W odróżnieniu od soczewek sferycznych, które służą do korekcji krótko- i dalekowzroczności, w astygmatyzmie zastosowanie mają soczewki cylindryczne i cylindryczno-sferyczne w zależności od jego postaci. Forma korekcji optycznej zależy od predyspozycji pacjenta oraz wskazań i zaleceń lekarza.
Inną metodą leczenia astygmatyzmu jest chirurgia refrakcyjna z zabiegami takimi jak:
- LASEK,
- LASIK,
- fotokeratektomia refrakcyjna.
Zabiegi te, najczęściej wykonywane przy użyciu lasera, pozwalają na taką zmianę kształtu rogówki, która zapewni prawidłową ostrość wzroku.
Najpowszechniejszą formą laseroterapii jest LASIK. Aby zrozumieć istotę zabiegu, należy rogówkę jako trójwarstwową strukturę. Celem zabiegu jest zmiana kształtu najgrubszej środkowej warstwy – tzw. zrębu. Wszystko jest bardzo precyzyjnie wymierzone, a dokładność cięcia sięga setnych części milimetra tak aby uzyskać optymalny kształt rogówki. Zabieg przeprowadzany jest pod znieczuleniem miejscowym, trwa kilka minut. Po jego zakończeniu pacjent wraca do domu. Po zabiegu może występować uczucie ciała obcego i zamazane widzenie. Te dolegliwości mijają w ciągu kilku dni. Większość pacjentów po korekcji nie wymaga noszenia okularów ani szkieł kontaktowych. W niektórych przypadkach LASIK jedynie zmniejsza o kilka dioptrii wadę wzroku, a uzyskanie prawidłowej ostrości wzroku wymaga korekcji optycznej.
Reklama
Leczenie astygmatyzmu - jaką metodę wybrać?
Często pacjenci przez długie lata nie są świadomi posiadania wady refrakcji jaką jest astygmatyzm. Dopiero znaczne pogorszenie wzroku staje się motywacją do wizyty u specjalisty. Pacjent po rozmowie z lekarzem może zadecydować o najbardziej odpowiedniej formie leczenia. Korekcja optyczna wiąże się z noszeniem okularów bądź szkieł kontaktowych. Z drugiej strony metody chirurgiczne nie są dostępne dla wszystkich pacjentów.
O ile konieczność korekcji wzroku nie powinna budzić wątpliwości, to w przypadku wyboru konkretnej metody korekcji (przy braku odgórnych przeciwwskazań) dobrze wziąć pod uwagę kilka elementów:
- Rodzaj wykonywanej pracy – np. osobie wykonującej zawód strażaka nie zalecimy okularów (mogą ulec łatwo zniszczeniu, czy nawet utrudniać pracę), dla nauczyciela z kolei będą one dobrym rozwiązaniem.
- Typ uprawianego sportu – szczególnie sporty związane z dużym ryzykiem urazu twarzy, oczu.
- Ogólny stan zdrowia – cukrzyca, choroby autoimmunologiczne mogą być przeciwwskazaniem do korekcji chirurgicznej.
- Współistniejące choroby oczu – pacjenci z jaskrą, zakażeniami wirusowymi rogówki, chorobami zapalnymi gałki ocznej, urazami oka w przeszłości powinni unikać zabiegów chirurgicznych,
Reklama
Astygmatyzm - najczęsciej zadawane pytania
Czy astygmatyzm jest dziedziczny?
Stwierdza się rodzinne predyspozycje do występowania tej wady. Zwykle obecna jest u dziecka już przy urodzeniu, wykrywana natomiast bywa w okresie przedszkolnym lub szkolnym.
Czy zabiegi laserowe trzeba powtarzać?
Celem terapii jest zabieg, który na stałe pozwoli uzyskać pożądany efekt. Czasami zdarza się, że rogówka np. w procesie gojenia po zabiegu zmienia swój kształt, a oko znów staje się niezborne. W tych sytuacjach przy braku typowych dla laseroterapii przeciwwskazań wykonuje się ponowny zabieg.
Czy po zabiegu LASIK trzeba nosić okulary lub szkła kontaktowe?
W większości przypadków zabieg jest wystarczającą formą terapii. Niektórzy pacjenci np. z dużymi wadami refrakcji mogą wymagać korekcji optycznej lecz o słabszej niż przed zabiegiem mocy łamiącej.
Czy muszę nosić okulary?
W korekcji optycznej mamy do wyboru okulary i soczewki kontaktowe. W pewnych grupach wiekowych preferuje się okulary (dzieci, starsi), gdyż założenie soczewek i ich odpowiednia higiena wymaga pewnej dyscypliny.
Czy soczewki kontaktowe są bezpieczne dla moich oczu?
Należy sobie zdawać sprawę, że soczewki kontaktowe są zwykle droższe, a ich używanie niekiedy wiąże się z powikłaniami tj. zapalenie spojówek, uszkodzenie rogówki. Niemniej jednak ze względu na walory estetyczne są coraz powszechniej stosowane. Najbardziej optymalnym rozwiązaniem są soczewki jednodniowe, co zmniejsza ryzyka zanieczyszczenia i powstawania zakażeń. W przypadku jednak bólu oka, świądu, zaczerwienienia, łzawienia należy soczewki zdjąć i zastosować kilkudniową przerwę w ich stosowaniu.
Czy każdy może skorzystać z chirurgicznej korekcji astygmatyzmu?
Niestety nie. Istnieje wiele przeciwwskazań; oto niektóre z nich: zespół suchego oka, zapalenie rogówki (głównie to spowodowane przez wirus opryszczki, półpaśca), nadciśnienie oczne, zakażenia HIV, cukrzyca.
- Przeczytaj na czym polega: Odwarstwienie siatkówki
