Klasterowy (napadowy) ból głowy, zwany m.in. inaczej erytroprozopalgią jest jednym z samoistnych, czyli pierwotnych bólów głowy. Charakteryzuje się napadami bardzo silnego jednostronnego bólu głowy, często z zajęciem okolicy oczodołu, trwającymi od 15 do 180 minut. W klasyfikacji bólów głowy wyróżniamy bóle głowy samoistne - pierwotne, stanowiące 90% wszystkich bólów i objawowe – wtórne. Ból klasterowy stanowi jeden z częstszych typów.
Ból głowy klasterowy - czym jest?
Klasterowy ból głowy, zwany m.in. inaczej erytroprozopalgią jest jednym z samoistnych, czyli pierwotnych bólów głowy. Opisany został po raz pierwszy w 1939 roku przez Hortona, dlatego figuruje również po nazwą zespołu Hortona.
Charakteryzuje się napadami bardzo silnego jednostronnego bólu głowy, często z zajęciem okolicy oczodołu, trwającymi od 15 do 180 minut. Należy podkreślić, że występują one w seriach – „klasterach” (stąd pochodzi nazwa) powtarzających się, które trwają od kilku tygodni do kilku miesięcy, po czym następuje dłuższy okres remisji i napady przestają się pojawiać. Ponowny klaster może wystąpić po różnie długim czasie (kilka tygodni, miesięcy, kilka lub wiele lat) i taką postać w klasyfikacji wyróżniono jako epizodyczną.
1 na 10 chorych dotkniętych jest postacią przewlekłą choroby, w której remisje w ogóle nie występują lub są krótsze niż 2 tygodnie. Obserwuje się również nasilenie występowania napadów na wiosnę i jesień. Zwykle jest to 1 napad na 2 dni, ale liczba może sięgać nawet 8 napadów dziennie! Głównie pojawiają się w nocy, zwykle o tej samej porze. Napadom bardzo często towarzyszą objawy wegetatywne takie jak łzawienie, wyciek z nosa, zaczerwienienie spojówek. Najczęściej chorują mężczyźni (9-krotnie częściej niż kobiety), a pierwszy napad pojawia się zwykle w 2–4. dekadzie życia, a u kobiet dopiero w 5. dekadzie.
- Zobacz czym jest: Napięciowy ból głowy
Sam napad charakteryzuje się:
- bólem bardzo silnym, nagłym, jednostronnym, zlokalizowanym zwykle w okolicy oczodołu lub okolicy skroniowo-czołowej, trwającym od 15 – 180 minut;
- wzmożoną pobudliwością chorego, jest niespokojny, hałaśliwy, może nawet być agresywny, nie może siedzieć, ani leżeć, zazwyczaj cały czas jest w ruchu – chodzi, mogą pojawić się również myśli samobójcze;
- występowaniem łzawienia, zaczerwienienia spojówek, obrzęku i opadnięcia powieki, zwężenia źrenicy, wycieku z nosa, zwiększenia potliwości czoła po stronie zajętego oczodołu;
Reklama
Ból głowy klasterowy - przyczyny
Najczęstsze przyczyny przewlekłych i nawracających bólów głowy:
- Samoistne (pierwotne): migrena, ból głowy typu napięciowego, klasterowy ból głowy.
- Inne rzadkie samoistne bóle np.: tzw. kłujący ból głowy, śródsenny ból głowy, wysiłkowy i kaszlowy ból głowy, bóle głowy przy stosunku płciowym.
- Objawowe (wtórne): pourazowe bóle głowy, przy nadciśnieniu tętniczym.
- Polekowe bóle głowy: jako objaw uboczny, w wyniku nadużycia leków, inne przewlekłe zatrucia, przy chorobie niedokrwiennej mózgu, przy guzie mózgu (rzadko), depresja, zespoły lękowe lub somatyzacyjne.
Jako bóle samoistne, czyli pierwotne klasyfikujemy jednostki chorobowe z bólem głowy jako objawem dominującym, których pochodzenie - mimo licznych badań w tym kierunku - nie zostało wyjaśnione.
Bólami objawowymi, czyli wtórnymi nazywamy te bóle głowy, które są objawem określonej znanej choroby lub znanego czynnika np. infekcji, urazu głowy, nadciśnienia tętniczego, zatrucia i innych.
Co do mechanizmów powstawania bólu, zostało opisane ich kilka, ponadto każdy z nich jest równie prawdopodobny, m.in.:
- hemodynamiczny – uważa się, że podczas napadu dochodzi do rozszerzenia naczyń mózgowych, co powoduje zwiększenie przepływu mózgowego i tym samym wywołuje napad;
- nerwu trójdzielnego – może być odpowiedzialny na neurologiczną przyczynę powstawania klasterowego bólu głowy, istotna jest tutaj rola substancji P wydzielanej przez zakończenia nerwu;
- histaminowy – pomimo tego, że nie został potwierdzony, to nawet niewielka ilość histaminy powoduje wystąpienie napadu.
Jak dotąd bezpośrednia przyczyna występowania klasterowego bólu głowy nie została ustalona. W badaniach przeprowadzonych podczas napadu bólowego zaobserwowano wzrost stężenia neuroprzekaźników charakterystycznych dla układu nerwu trójdzielnego. Natomiast w badaniach neuroobrazowych zaznacza się wyraźnie aktywność jąder podwzgórza.
- Przeczytaj o: Migrena
Do czynników ryzyka samej choroby zalicza się występowanie w rodzinie, u krewnych bólowych głowy, w tym klasterowego. Natomiast do czynników wpływających na wystąpienie napadu, w trakcie już trwającego klasteru zalicza się:
- alkohol, niezależnie od siły i to nawet niewielka jego ilość;
- palenie papierosów,
- wysokie ciśnienie tętnicze krwi;
- stres;
- oglądanie telewizji;
- przebywanie w wysokiej temperaturze;
- przyjmowanie preparatów takich jak nitrogliceryna, czyli powodujących uwalnianie w organizmie tlenku azotu;
- przebywanie w warunkach wysokogórskich.
Reklama
Ból głowy klasterowy - konsultacja lekarska
W przypadku nasilonych objawów ogólnych chory najpierw powinien udać się do swojego lekarza rodzinnego. W trakcie wizyty należy dokładnie opisać swoje objawy i okoliczności, podczas których pojawiły się oraz czy istnieją czynniki, które je nasilają. Ważne jest także, żeby podać wszystkie choroby współwystępujące, na które się leczymy, bądź leczyliśmy się w przeszłości oraz czy przyjmujemy przewlekle leki.
Lekarz rodzinny powinien według swoich umiejętności dokładnie zbadać fizykalnie chorego, w tym neurologicznie. Po przeprowadzeniu badania i zebraniu szczegółowego wywiadu, powinny mu nasunąć się już pewne przypuszczenia, zapewne następnym krokiem będzie skierowanie chorego do lekarza specjalisty – neurologa. Po otrzymaniu skierowania należy zgłosić się na konsultację neurologiczną.
Na pierwszym spotkaniu z lekarzem specjalistą należy jeszcze raz przestawić swoje objawy, przekazać wszystkie informacje uzyskane przez lekarza rodzinnego, gdyż mają one istotny udział w ustaleniu rozpoznania. Po rozmowie z pacjentem, zebraniu szczegółowej historii choroby, badaniu oraz przejrzeniu otrzymanych wyników badań lekarzowi na pewno nasuną się właściwe spostrzeżenia, niemniej jednak bardzo prawdopodobnie jest, że lekarz specjalista zleci wykonanie dodatkowych istotnych badań.
- Niepokoją cię mroczki przed oczami?
Gdy rozpoznanie zostanie już postawione należy zadać lekarzowi odpowiednie pytania:
- Jakie badania mam jeszcze teraz wykonać?
- Jak długo trwa leczenie i czy jest ono skuteczne?
- Jakie są możliwe sposoby leczenia i szanse na całkowite wyleczenie?
- Jak wygląda codzienne funkcjonowanie osoby chorej?
- Czy są czynności lub czynniki, które należy ograniczyć bądź całkowicie wyeliminować?
Przede wszystkim nie wolno bać się pytać, lekarz zawsze będzie służyć nam swoją wiedzą i na pewno w sposób przystępny i zrozumiały wyjaśni nam wszystkie jej aspekty, dobre zrozumienie choroby, która nas dotknęła pomoże nam lepiej stawić jej czoła, a dobrze zorientowany w swojej chorobie pacjent, lekarzowi znacznie bardziej ułatwi pracę.
Reklama
Ból głowy klasterowy - badania
Niestety jest to choroba, której wystąpieniu nie można zapobiec. Pomimo dość prostego rozpoznania choroby, które opiera się głównie na wywiadzie lekarskim uzyskanym od chorego, dotknięte nią osoby często nie są właściwie zdiagnozowane.
Diagnostyka obejmuje:
- zebrany przez lekarza rodzinnego oraz następnie lekarza specjalistę wywiad, który obejmuje historię napadów, ich częstotliwość, nasilenie;
- badanie lekarskie – w tym szczegółowe badanie neurologiczne;
- badania obrazowe – m.in. tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny są wykonywane, gdy istnieją wskazania oraz aby wykluczyć inną przyczynę bólu głowy.
Rozpoznanie stawia się w oparciu o wywiad lekarski oraz badanie neurologiczne, dlatego tak ważne jest, aby udzielić lekarzowi jak najbardziej wyczerpujących odpowiedzi na stawiane przez niego pytania!
Reklama
Ból głowy klasterowy - leczenie
Leczenie farmakologiczne
Cały proces leczenia opiera się w pierwszej kolejności na przerwaniu trwającego już napadu, następnie stosuje się leczenie mające na celu przerwanie trwającego klasteru oraz mające na celu zapobieganie przynajmniej w pewnym stopniu wystąpieniu jego nawrotowi. Niemniej jednak należy podkreślić, że przyczynowe i prewencyjne leczenie klasterowego bólu głowy nie jest znane. Należy również dodać, że leczenie standardowymi środkami przeciwbólowymi jest praktycznie całkowicie nieskuteczne.
Przerywanie napadu:
- wdychanie czystego tlenu przez maskę (7 l/min przez 15 min) – jest ono najskuteczniejszą metodą;
- tryptany – stosowane są w iniekcji lub sprayu donosowym;
- ergotamina, dihydroergotamina – stosowane, w przypadku, gdy leczenie tryptanami nie przyniesie oczekiwanego skutku.
U osób, u których klastery występują często, stosuje się leczenie mające na celu przerwanie trwającego klasteru, które obejmuje przyjmowanie:
- steroidów;
- werapamilu (duże dawki do 480 mg/dobę, a nawet więcej);
- litu;
- kwasu walproinowego;
- gabapentyny.
Jeden z tych leków (lub w kombinacji) podaje się systematycznie, aż klaster ulegnie przerwaniu, a także kilka tygodni potem, aby zapobiec nawrotowi.
Leczenie chirurgiczne
Jest jedną z dodatkowych metod, nie jest stosowane rutynowo, przeprowadza się je u chorych, u których klastery występują bardzo często oraz gdy brak jest odpowiedzi na standardową terapię farmakologiczną, ponieważ wiąże się one często z poważnymi powikłaniami pooperacyjnymi. Obejmuje blokadę nerwów lub całkowite ich zniszczenie w konkretnej lokalizacji, zwykle z zakresu unerwienia nerwu trójdzielnego.
Znane są również alternatywne metody leczenia, takie jak akupunktura, picie naparów z ziół.
Niestety nie ma domowych sposobów, aby samodzielnie leczyć ten ból głowy. Jedyne co możemy robić, to podczas rozpoczynającego się napadu jak najszybciej przyjąć lek przerywający napad. Ważne jest również, żeby:
- spróbować się uspokoić,
- udać się do zaciemnionego,
- wyciszonego pomieszczenia, tak aby dodatkowo nie dokładać czynników, które mogą mieć wpływ na nasilenie trwającego napadu.
- Najlepiej wyeliminować z diety całkowicie alkohol oraz produkty tytoniowe.
Reklama
Ból głowy klasterowy - najczęściej zadawane pytania
Jakie są objawy choroby?
To przede wszystkim ból: bardzo silny, nagły, jednostronny, zlokalizowany zwykle w okolicy oczodołu lub okolicy skroniowo-czołowej, trwający od 15–180 minut. Oprócz tego wzmożona pobudliwość chorego, jest niespokojny, hałaśliwy, może nawet być agresywny, nie może siedzieć, ani leżeć, zazwyczaj cały czas jest w ruchu – chodzi, mogą pojawić się również myśli samobójcze, a także występowanie łzawienia, zaczerwienienia spojówek, obrzęku i opadnięcia powieki, zwężenia źrenicy, wycieku z nosa, zwiększenia potliwości czoła po stronie zajętego oczodołu.
Jakie są czynniki ryzyka wystąpienia napadu bólu?
Alkohol, niezależnie od siły i to nawet niewielka jego ilość, palenie papierosów, wysokie ciśnienie tętnicze krwi, stres, oglądanie telewizji, przebywanie w wysokiej temperaturze, przyjmowanie preparatów takich jak nitrogliceryna, czyli powodujących uwalnianie w organizmie tlenku azotu, przebywanie w warunkach wysokogórskich.
Gdzie należy się zgłosić, by skutecznie leczyć tą chorobę?
W przypadku nasilonych objawów ogólnych chory najpierw powinien udać się do swojego lekarza rodzinnego. W trakcie wizyty należy dokładnie opisać swoje objawy i okoliczności podczas których pojawiły się oraz również czy istnieją czynniki, które je nasilają. Następnie lekarz rodzinny posiadając wyniki oraz szczegółowy opis badania fizykalnego skieruje nas skierować do lekarza specjalisty – neurologa, praktycznie zawsze to on jest lekarzem prowadzącym, aczkolwiek podczas całego procesu diagnozowania, a także leczenia konieczne mogą się okazać konsultacje z lekarzami innych specjalności.
Jakie badania muszę wykonać?
Diagnostyka obejmuje: wywiad lekarski, badanie lekarskie, w tym badanie neurologiczne i obrazowe.
Przeczytaj także:
