Ból pleców (ang. low back pain) jest jednym z najczęstszych powodów, z powodu którego pacjenci zgłaszają się do lekarza. Większość ludzi (szacuje się, że 65-85% populacji świata) doświadczy bólu pleców przynajmniej raz w swoim życiu. Na szczęście większości przyczyn bólu pleców da się zapobiegać lub leczyć w warunkach domowych.
Ból pleców - czym jest?
Ból pleców może mieć różne manifestacje jak np.:
- ból mięśni;
- ból promieniujący z okolicy lędźwi/pośladków do kończyny/kończyn dolnych;
- ból rozlany, trudny do umiejscowienia lub kłujący/punktowy;
- ból manifestujący się niemożnością wyprostowania się lub ograniczeniem ruchów w kręgosłupie;
- ból „strzelający”.
Zobacz wideo: Jak wygląda leczenie zachowawcze chorób kręgosłupa
Ból może występować cały czas lub pojawiać się (zaostrzać się) tylko przy wykonywaniu ruchów. Może być krótkotrwały - ostry (trwający krócej niż trzy miesiące) lub przewlekły (trwający dłużej niż trzy miesiące). Wynikać może z urazów, przeciążeń, zakażeń, chorób przewlekłych.
Reklama
Ból pleców - przyczyny
Ból pleców może pojawić się jeśli, w którymś z elementów składowych pleców (kościach, ścięgnach, więzadłach, mięśniach, dyskach międzykręgowych) rozwinie się patologia (np. mikrourazy). Ból pleców nie koniecznie musi wynikać ze zmian anatomicznych, a być manifestacją problemów o podłożu psychicznym, jak np. depresji.
Przyczyny bólu pleców to między innymi:
- urazy i przeciążenia:
- pęknięcie lub wypadnięcie dysku międzykręgowego i następowe uciśnięcie nerwu (może powodować rwę kulszową – objawia się strzelającym bólem, promieniującym od pośladków wzdłuż tylnej powierzchni kończyny dolnej). Możliwe jest również, że osoby z wypadniętym lub pękniętym dyskiem nie będą odczuwały dolegliwości bólowych;
- przeciążenie będące wynikiem zbyt intensywnego treningu, podnoszenia ciężkich przedmiotów, nagłych, nieprawidłowych ruchów;
- skurcze mięśni pleców;
- choroby przewlekłe:
- choroba zwyrodnieniowa stawów;
- zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (choroba Bechterewa);
- osteoporoza skutkująca kompresyjnymi złamaniami kręgów kręgosłupa;
- deformacje kręgosłupa (np. zniesienie naturalnych krzywizn kręgosłupa);
- choroby nowotworowe;
- polimialgia reumatyczna;
- zespół „ogona końskiego” - choroba dotykająca końcowego odcinka rdzenia kręgowego (ucisk na nerwy) objawiająca się osłabieniem siły mięśniowej kończyn dolnych, zaburzeniami czucia.
Czynniki predysponujące do rozwinięcia się bólu pleców są:
- nadwaga;
- brak aktywności fizycznej (siedzący tryb życia) lub nadmierna, w stosunku do przygotowania, aktywność fizyczna;
- dźwiganie ciężkich rzeczy w niewłaściwy sposób;
- starszy wiek;
- płeć żeńska;
- palenie tytoniu;
- depresja, zaburzenia lękowe, stres;
Reklama
Ból pleców - konsultacja lekarska
Bardzo ważne jest by nie przedłużać leczenia domowego. Jeśli po pięciu - siedmiu dniach leczenia domowymi sposobami ból nie ustępuje, jeśli z dnia na dzień się nasila lub towarzyszy mu znaczny obrzęk i ograniczenie ruchomości należy udać się do lekarza pierwszego kontaktu. Opóźnienie wdrożenia właściwego leczenia może skutkować nawracającymi dolegliwościami, deformacjami lub nawet niepełnosprawnością.
W przypadku stanów nagłych (niemożność wykonywania ruchów lub wyprostowania się, wysoka gorączka połączona z osłabieniem, osłabieni siły mięśniowej i zaburzenia czucia w kończynach dolnych, ból budzący Cię w nocy, któremu towarzyszy utrata masy ciała), którym towarzyszy ostry ból należy niezwłocznie udać się do lekarza.
Przed pierwszą wizytą u lekarza warto przygotować sobie następujące rzeczy:
- listę objawów, które niepokoją pacjenta (kiedy wystąpiły, jak długo się utrzymują, czy coś powoduje ich zaostrzanie się lub ustępowanie – szczególnie, które ruchy wpływają na zaostrzanie się bólu);
- listę zażywanych na stałe leków;
- listę chorób na jakie pacjent leczy się przewlekle;
- przypomnij sobie czy w ostatnim okresie nie odniosłeś jakichś urazów pleców;
- listę nurtujących pytań odnośnie choroby. Nie bój i nie wstydź się zadawać lekarzowi pytań. Podczas wizyty służy Ci on swoją wiedzą najlepiej jak potrafi.
Przykładowe pytania jakie warto zadać lekarzowi w związku z bólem pleców:
- Jaka może być przyczyna bólu i jakie badania będzie trzeba przeprowadzić?
- Czy i jakie leczenie trzeba będzie zastosować i jak długo będzie ono trwało?
- Czy muszę ograniczać jakiekolwiek z codziennych czynności i czy istnieją sposoby domowego zwalczania bólu pleców?
- Jak można zapobiegać bólowi pleców?
Specjalistami do jakich może skierować pacjenta lekarz rodzinny są reumatolog, ortopeda lub specjalista rehabilitacji medycznej.
Reklama
Ból pleców - badania
Ze względu na szeroką gamę chorób, które mogą powodować ból pleców, trudno przewidzieć na jakie badania zdecyduje się lekarz. Na pewno zbierze z pacjentem wywiad lekarski i przeprowadzi badanie fizykalne (ze szczególny zwróceniem uwagi na zakres ruchów czynnych i biernych, odruchy z kończyn dolnych i górnych). Może również skierować na:
- zdjęcie RTG kręgosłupa,
- tomografię komputerową,
- rezonans magnetyczny (w przypadku podejrzenia poza kostnych przyczyn dolegliwości),
- badanie przewodnictwa nerwowego (jeśli podejrzewa, że za bólem kryje się ucisk lub uszkodzenie nerwu),
- scyntygrafię kości (np. w przypadku podejrzenia nowotworu)
Reklama
Ból pleców - leczenie
Niektóre choroby pleców mogą wymagać przeprowadzenia zabiegu chirurgicznego (np. w przypadku gdy dysk międzykręgowy uciska na nerwy – usunięcia części dysku). Jednak u większości pacjentów z bólem pleców, dolegliwości mijają po zastosowaniu leczenia nieoperacyjnego. Metody chirurgiczne zarezerwowane są przede wszystkim dla pacjentów, którzy cierpią z powodu wrodzonych lub nabytych wad anatomicznych lub gdy dotychczasowe leczenie bólu metodami farmakologicznymi nie przyniosło spodziewanego efektu, a uważa się, że operacja może usunąć przyczynę bólu.
Leczenie u specjalisty obejmuje:
- zabiegi rehabilitacyjne (ćwiczenia, leczenie zimnem/ciepłem, ultradźwiękami, stymulacje prądem, masaż – wszystko w uzgodnieniu z lekarzem i dobrane do preferencji pacjenta);
- stosowanie środków przeciwbólowych – najpierw paracetamolu i niesteroidowych leków przeciwzapalnych (diklofenak, naproksen), a jeśli one nie pomogą lekarz może zdecydować się na zapisanie opioidowych środków przeciwbólowych (np. tramadol, kodeina). Leki te powinny być stosowane pod ścisłą kontrolą lekarza. Leków tych nie należy się bać, gdyż stosowane według zaleceń lekarza dobrze leczą ból i dają umiarkowane (lub nawet znikome) efekty uboczne;
- do leków przeciwbólowych lekarz może dołączyć niskie dawki środków przeciwdepresyjnych. W tym przypadku nie mają one na celu leczenia depresji, a wspomaganie efektu przeciwbólowego;
- w niektórych przypadkach lekarz może zdecydować się na podanie do kanału kręgowego zastrzyków z glikokortykosteroidów. Powodują one zmniejszenie stanu zapalnego wokół nerwów, a w efekcie ustąpienie/zmniejszenie bólu. Działanie przeciwbólowe nie jest trwałe i mija po kilku miesiącach.
Reklama
Ból pleców - domowe sposoby
Ogólne zalecenia w domowym leczeniu bólu pleców obejmują:
- odpowiednie dostosowanie aktywności fizycznej do właściwego dla pacjenta poziomu, zależnego od jego kondycji zdrowotnej i fizycznej;
- odpoczynek w łóżku, ale ograniczony do maksymalnie kilku dni. Dłuższy odpoczynek może bardziej zaszkodzić niż pomóc;
- zimne/ciepłe okłady (np. kostki lodu zawinięte w ręcznik, plastry rozgrzewające) przykładane w bolące miejsce na 15-20 minut kilka razy dziennie. Zimne okłady można zamienić na ciepłe – wszystko zależy od preferencji pacjenta i tego po zastosowaniu jakich temperatur mija u niego ból;
- stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych by zmniejszyć ból i ewentualne zapalnie. Preferuje się maści (zawierające np. diklofenak) gdyż w porównaniu do tabletek dają mniej efektów ubocznych;
- gdy ból ustąpi – ćwiczenia wzmacniające mięśnie. Zestaw ćwiczeń powinien zostać dobrany przez fizjoterapeutę.
U 50% pacjentów ból pleców ustępuje do tygodnia czasu, a u 90% poprawa następuje po 8 tygodniach.
Reklama
Ból pleców - zapobieganie
Warto pamiętać o dewizie, że „łatwiej jest zapobiegać niż leczyć”. Dlatego, by uniknąć dolegliwości bólowych pleców:
- dbaj o to by zapewnić swojemu organizmowi odpowiednią dobową dawkę wapnia i witaminy D (by minimalizować ryzyko złamań);
- utrzymuj właściwą masę ciała, zwalczaj nadwagę;
- jeśli palisz – rzuć;
- zapobiegaj upadkom poprzez odpowiednie oświetlenie domu, zabezpieczanie śliskich powierzchni, mocowanie dywanów do podłogi, mocowanie uchwytów w wannie oraz toalecie (w razie potrzeby), noszenie odpowiedniego obuwia (dobrze dobranego do warunków pogodowych);
- prowadź odpowiednią rozgrzewkę przed ćwiczeniami;
- wzmacniaj mięśnie (wszystkie grupy, ale przede wszystkim pleców i brzucha – działają wtedy jak „ochronny gorset” dla kręgosłupa) i rozciągaj ścięgna podczas ćwiczeń, tak aby mogły skuteczniej wspierać kręgosłup. Polecanymi ćwiczeniami są energicznie chodzenie (nie bieganie), pływanie, wodny aerobik;
- w razie potrzeby skorzystaj z laski, chodzika, wkładek do butów lub usztywniaczy;
- stojąc utrzymuj ciało w wyprostowanej pozycji, a wagę rozkładaj równomiernie na obie kończyny dolne;
- jeśli pracujesz w pozycji siedzącej dobierz sobie odpowiednie krzesło – z wyprofilowanym podparciem na plecy, łokcie i przedramiona oraz obrotową podstawą, tak żeby nie wykonywać niepotrzebnych skrętów tułowiem;
- podnosząc rzeczy z podłogi utrzymuj plecy proste, a cały ruch wykonuj w kolanach. Ciężar trzymaj blisko tułowia. Unikaj skręcania tułowia podczas podnoszenie. Jeśli dany pakunek jest niewymiarowy lub ciężki, poproś kogoś żeby pomógł Ci go podnieść i przenieść.
