Choroba Alzheimera - przyczyny, objawy, leczenie Alzheimera

Choroba Alzheimera to skomplikowane schorzenie układu nerwowego. Choroba polega na stopniowej utracie funkcji umysłowych, związanej z pojawieniem się w korze mózgowej i podkorowej istocie szarej licznych blaszek starczych oraz białka ß-amyloidowego i kłębków neurofibrylarnych zbudowanych z białka tau.

Alzheimer - czym jest?

Choroba Alzheimera powoduje zmiany w obszarach mózgu odpowiadających za myślenie, komunikację i zachowanie. Zmiany te polegają na gromadzeniu się w mózgu złogów A-beta-amyloidu. Odkładające się nieprawidłowe złogi powodują śmierć komórek nerwowych. Zanik neuronów powoduje niedobory przekaźników nerwowych, takich jak: acetylocholina, serotonina, noradrenalina – koniecznych do właściwego funkcjonowania centralnego systemu nerwowego.Neurony ulegają zanikowi w części korowej mózgu, doprowadzając do objawów o typie otępienia:

• upośledzenie pamięci,
• zaburzenia myślenia,
• brak logicznego łączenia faktów,
• problemy z liczeniem, pisaniem, czytaniem aż do ciężkiej demencji,
• utraty samodzielności i zaburzeń codziennego funkcjonowania.

W zaawansowanym stadium osoba chora nie jest w stanie samodzielnie funkcjonować. Ten zespół objawów nazywany jest otępieniem. Otępienie dotyczy co dziesiątej osoby po 65. roku życia, może mieć wiele przyczyn, jednak choroba Alzheimera odpowiada za około 40-50% przypadków.

Reklama

Alzheimer - etapy choroby

Choroba ma trzy fazy

1. Łagodna demencja

Osoba chora łatwo się gubi, zapomina, gdzie się znajduje, podejmuje niewłaściwe decyzje, ponieważ traci zdolność do przewidywania konsekwencji. Ponadto źle czuje się w nowych miejscach i sytuacjach. Mowa staje się wolniejsza. Chory miewa problemy z gospodarowaniem pieniędzmi, płaceniem w sklepie. Mogą pojawić się znaczne wahania nastrojów, drażliwość.

2. Umiarkowana demencja

Osoba chora zaczyna mieć problemy z rozpoznawaniem bliskich osób. Traci poczucie czasu, staje się aktywna wieczorem oraz w nocy. Miewa problemy z samodzielnym ubraniem się, nie myśli logicznie, nie potrafi opowiedzieć czegokolwiek, gdyż zapomina różnych słów. Ma problemy z czytaniem, pisaniem, liczeniem. Wymaga całodobowego nadzoru. Oskarża bliskich, ma paranoiczne myśli i podejrzewa ich o różne złośliwości – na przykład, że w jedzeniu podają truciznę. Zaczyna widzieć rzeczy, których nie ma.

3. Ciężka demencja

Osoba chora nie potrafi się samodzielnie ubrać, jeść, myć, nie pamięta, jak poruszać się po domu, nie jest w stanie sama dojść do toalety. Nie potrafi samodzielnie chodzić, ma problemy z utrzymaniem równowagi, musi poruszać się za pomocą wózka inwalidzkiego lub pozostawać w łóżku. Miewa duże problemy z jedzeniem, z czasem coraz trudniejsze staje się połykanie pokarmów. Myli dzień z nocą, jest nadmiernie aktywna wieczorem, nie śpi w nocy i nie pozwala spać innym domownikom. W ciężkiej demencji mogą również wystąpić: nietrzymanie moczu oraz stolca. Osoby z ciężką demencją większość czasu pozostają w pozycji siedzącej, leżącej i są bardziej narażone na wystąpienie innych chorób. Unieruchomienie sprzyja na przykład wystąpieniu zapalenia płuc.

Reklama

Alzheimer - przyczyny

Przyczyna choroby nie jest do końca znana. Najprawdopodobniej na wystąpienie choroby składa się współudział czynników genetycznych i środowiskowych. Oznaczono kilka genów odpowiedzialnych za wystąpienie choroby. U większości ludzi dotkniętych chorobą Alzheimera nie stwierdza się innych przypadków w rodzinie, jeśli jednak ktoś z twojej rodziny jest dotknięty tą chorobą, istnieje większe ryzyko jej wystąpienia również u ciebie.

Czynniki, które mogą mieć wpływ na wystąpienie choroby Alzheimera:

1. wiek – choroba dotyczy głównie osób w podeszłym wieku, zwykle objawy pojawiają się po 65. roku życia,
2. ilość lat nauki – dłuższy okres edukacji jest czynnikiem wpływającym na mniejsze nasilenie objawów, osoby wykształcone zapadają na chorobę później,
3. samotność wpływa na zwiększenie ryzyka zachorowania,
4. predyspozycja genetyczna:

• uwarunkowana wieloczynnikowo obecność określonego allelu genu APOE – kodującego apolipoproteinę – sam w sobie nie decyduje o wystąpieniu choroby, zależy również od innych czynników,
• uwarunkowana jednogenowo – mutacje pojedynczych genów, doprowadzające do choroby stanowią niewielki odsetek przypadków choroby Alzheimera (1,5-2%). Mutacja genów APP, PSEN1 lub PSEN2 jest na tyle silna, że niezależnie od innych czynników doprowadzają one do zachorowania na chorobę Alzheimera. Postaci choroby dziedziczone jednogenowo dziedziczą się autosomalnie dominująco, zatem można doszukać się innych przypadków choroby w rodzinie, a objawy ujawniają się przed 65. rokiem życia,

5. zespół Downa – u osób z zespołem Downa choroba Alzheimera występuje częściej niż w populacji ogólnej.

Reklama

Choroba Alzheimera - objawy

Do objawów charakterystycznych choroby Alzheimera zaliczamy:

• postępujący obraz choroby,
• zaburzenia pamięci,
• zaburzenia orientacji,
• upośledzenie abstrakcyjnego myślenia,
• problemy z rozumieniem,
• zaburzenia liczenia,
• zaburzona zostaje zdolność do oceniania,
• zaburzenia uczenia się,
• zaburzenia dokonywania wyborów,
• depresja,
• brak zaburzeń świadomości.

Towarzyszące objawy to:

• apatia,
• utrata zainteresowań,
• zmienność nastrojów,
• słabsza kontrola emocji i zachowań,
• skłonność do płaczu,
• drażliwość.

Chory wraz z postępem choroby staje się coraz mniej niezależny, wymaga pomocy osób drugich. Pacjent nie jest w stanie samodzielnie wykonywać codziennych rutynowych czynności. Problemem staje się mycie, ubieranie, jedzenie, czesanie, przygotowywanie posiłków.

Reklama

Alzheimer - wizyta u lekarza

Skontaktuj się ze swoim lekarzem rodzinnym, jeśli zauważysz u siebie:

• zaburzenia pamięci,
• orientacji liczenia,
• skłonność do zmiennych nastrojów,
• gubienia się w znanym dotąd terenie.
• Jeśli rodzina zwraca ci uwagę, że zapominasz rzeczy, które do tej pory nie sprawiały ci problemu, zapominasz imion, nazwisk bliskich ci osób.

Często wyżej wymienione objawy odczytywane są jako naturalne dla procesu starzenia, mogą być jednak przyczyną poważnej choroby, dlatego warto skonsultować się z lekarzem w celu zdiagnozowania i leczenia tych dokuczliwych objawów. Po dokładnym zebraniu wywiadu, przeanalizowaniu przebiegu choroby lekarz rodzinny może zdecydować o skierowaniu cię do neurologa w celu wykonania dalszej diagnostyki i leczenia.

Reklama

Choroba Alzheimera - badania

Rozpoznanie choroby najczęściej stawiane jest na podstawie objawów chorobowych. W celu wykluczenia innych chorób, które mogą prowadzić do otępienia, wykonywane są:

Tomografia komputerowa głowy

1) Badanie to pozwala na uzyskanie warstwowych zdjęć czaszki. Podobnie jak RTG wykorzystuje promieniowanie rentgenowskie. Aby wykonać tego typu obrazy, lampa rentgenowska oraz kaseta z kliszą rentgenowską są w zsynchronizowanym ruchu, podczas gdy pacjent pozostaje nieruchomy.

2) Opis badania: Tomograf komputerowy składa się ze stołu, na którym układany jest pacjent, obręczy (w której znajduje się lampa rentgenowska oraz detektory promieniowania) oraz konsoli, programującej badanie. Wspomniana obręcz jest dużej średnicy i stosunkowo małej szerokości, dlatego osoby obawiające się małych przestrzeni nie powinny się czuć zaniepokojone.

3) Pacjent proszony jest o ułożenie się na stole, który podczas badania będzie przesuwał się w kierunku wnętrza obręczy. Podczas badania pacjent jest instruowany o sposobie zachowania się. Przed badaniem należy zgłosić: ostatnio wykonywane zdjęcia rentgenowskie oraz w przypadku kobiet – ciążę. U kobiet będących w drugiej połowie cyklu miesiączkowego (po owulacji), u których zaistniała możliwość zapłodnienia, badanie nie powinno być wykonywane. Jeśli wymaga tego badanie, pacjentowi podany zostaje kontrast – może być podawany dożylnie lub do jamy ciała.

Badanie rezonansu magnetycznego

1) Jest to metoda umożliwiająca uzyskanie bardzo dokładnych obrazów, odpowiadających przekrojom przez ludzkie ciało – w tym przypadku przez głowę pacjenta.

2) Badanie jest w zupełności bezpieczne. Pacjent nie jest narażony na żadne szkodliwe dla zdrowia promieniowanie. Urządzenie to można nazwać potężnym magnesem. W badaniu wykorzystuje się silne pole elektromagnetyczne. Rezonans magnetyczny wizualnie przypomina tomograf komputerowy. Pacjent kładzie się na ruchomym stole, następnie wsuwany jest do cylindrycznego urządzenia, w którym odbywa się badanie.

3) Badanie trwa około godziny. Przez cały ten czas należy leżeć nieruchomo. Podczas badania może być bardzo głośno, słyszalne mogą być różne dźwięki o różnej częstotliwości, nie należy się tego obawiać. Jeśli to wymagane, podczas badania może zostać podany kontrast dożylnie lub do jamy ciała.

4) Przed badaniem pacjent zostaje poproszony o rozebranie się, najczęściej do bielizny, należy pozbyć się wszystkich elementów metalowych, zdjąć biżuterię, zegarek. Ze względu na wykorzystanie pola magnetycznego badania nie można wykonać u osób posiadających wszczepione metalowe implanty wewnątrz ciała – np. stenty wewnątrznaczyniowe, rozrusznik serca, sztuczne zastawki serca, zespolenia wewnątrzszpikowe kości, po wymianach stawu biodrowego, kolanowego, implanty stabilizujące kręgosłup (po operacjach skoliozy).

Osoby cierpiące na klaustrofobię powinny zgłosić to przed badaniem, ponieważ wewnątrz cylindra jest dość ciasno. Przed badaniem pacjent jest proszony o wypełnienie karty, w której wyżej wymienione informacje są zawarte, ale najlepiej poinformować lekarza zlecającego badanie o przechodzonych operacjach lub o obawach związanych z małymi przestrzeniami.

Inne badania:

Znanych jest szereg innych badań, które mogą być zastosowane, by rozpoznać chorobę Alzheimera. Są to między innymi badania obrazowania funkcjonalności mózgu oraz badania substancji krążących w płynie mózgowo-rdzeniowym. Jednak obecnie nie znalazły one zastosowania podczas rutynowej diagnostyki klinicznej.

Badania genetyczne

Wykonywane w przypadku osób, u których objawy chorobowe pojawiły się przed 65. rokiem życia. Badanie ma na celu wykrycie mutacji genów APP, PSEN1 lub PSEN2 – dziedziczonych autosomalnie dominująco, odpowiedzialnych za wystąpienie choroby.

Reklama

Choroba Alzheimera - leczenie

Choroba Alzheimera jest chorobą nieuleczalną. Nie znamy czynników wywołujących chorobę, dlatego nie możemy jej leczyć przyczynowo. Możliwe jest jedynie leczenie objawowe, mające na celu poprawę jakości życia chorego, przeżycie możliwie długiego czasu w jak najlepszej formie fizycznej i psychicznej.

Leczenie niefarmakologiczne

Opiera się o czynnościach mających na celu poprawę sprawności intelektualnej i fizycznej osoby chorej.

1. Ćwiczenia pamięci: pomocne może być rozwiązywanie krzyżówek, oglądanie programów edukacyjnych, czytanie książek, gra w szachy.
2. Ćwiczenia fizyczne: są pomocne w utrzymaniu samodzielności i sprawności ruchowej.
3. Dieta: zaleca się stosowanie diety śródziemnomorskiej z dużą ilością warzyw i owoców. Takie działanie może spowalniać postęp choroby.

Leczenie farmakologiczne

Pacjent powinien zostawać pod kontrolą lekarza neurologa lub psychiatry. Leczenie zawsze powinno być zlecane przez lekarza wyżej wymienionych specjalizacji i kontynuowane przez lekarza rodzinnego. W początkowym stadium choroby stosuje się leki, które mają na celu poprawę pamięci i innych funkcji poznawczych, jak liczenie, orientacja, myślenie, rozumienie, uczenie się.

Do tej grupy leków zaliczamy:

• inhibitory cholinoesterazy (ChE) - enzymu rozkładającego acetylocholinę – jeden z neuroprzekaźników, koniecznych do prawidłowego funkcjonowania centralnego systemu nerwowego. Inhibitory ChE wpływają na metabolizm acetylocholiny, blokując jej rozkład przyczyniają się do zwiększenia zawartości przekaźnika w systemie nerwowym,
• donepezil - odwracalnie blokuje centrum aktywne enzymu,
• galantamina - odwracalnie blokuje centrum aktywne enzymu,
• rywastygmina - pseudonieodwracalnie blokuje centrum aktywne enzymu,
• memantyna - blokuje receptory dla glutaminy (NMDA – receptory) w mózgu, doprowadzając do zmniejszenia pobudzenia układu glutaminergicznego. Nadmierne pobudzenie układu glutaminergicznego obserwowane w chorobie Alzheimera przyczynia się do śmierci neuronów, memantyna zapobiega temu procesowi.

Do leków spowalniających postęp choroby zaliczamy:

• spożywanie dużej ilości produktów bogatych w tak zwane antyoksydanty – czyli związki chroniące neurony przed działaniem wolnych rodników. Do antyoksydantów należą między innymi witamina A, C i E,
• pentoksyfilina,
• karnityna.

W ostatnim czasie na rynku pojawił się również nowy lek na Alzheimera. Planuje się wprowadzenie go nie tylko na rynek Stanów Zjednoczonych, a również niektórych państw europejskich.

W leczeniu depresji i zaburzeń zachowania stosuje się:

• citalopram – lek przeciwdepresyjny z grupy stabilizatorów nastroju, zmniejsza wychwyt zwrotny serotoniny, przyczyniając się w ten sposób do większej dostępności tego przekaźnika, co wpływa na lepsze samopoczucie,
• sertralinę – lek przeciwdepresyjny z grupy stabilizatorów nastroju, zmniejsza wychwyt zwrotny serotoniny,
• wenlafaksynę – lek przeciwdepresyjny, zmniejsza wychwyt zwrotny serotoniny i noradrenaliny.

Powikłaniem choroby Alzheimera mogą być zaburzenia psychiczne z grupy psychoz. Leczenie tego typu objawów polega na stosowaniu neuroleptyków.

Pielęgnacja chorego

W zaawansowanym stadium choroby chory może wymagać stałej opieki. Ważne jest prowadzenie regularnej aktywności fizycznej – trening czynności codziennych. Chory nawet jeśli wymaga całodobowej pomocy, nie powinien cały dzień pozostawać w łóżku, należy pomagać choremu chodzić, pozwolić, by wykonywał jak najwięcej czynności samodzielnie. Duże znaczenie ma profilaktyka przeciwodleżynowa u chorego leżącego, stosowanie materaców przeciwodleżynowych, częste zmiany pozycji.

Opieka paliatywna

W zaawansowanym stadium choroby można pomyśleć o opiece paliatywnej. Leczenie paliatywne to sposób postępowania w chorobie nieuleczalnej, pogarszającej się w miarę upływu czasu, która koncentruje się nie na leczeniu przyczynowym, ale za cel stawia sobie poprawę jakości życia chorego. Zarówno w rozumieniu stanu fizykalnego pacjenta, jak również psychicznego, duchowego i społecznego. Opieka paliatywna pomaga zmniejszyć objawy uboczne związane z leczeniem farmakologicznym.

Alzheimer - zapobieganie

Sposoby zapobiegania chorobie nie są znane. Postępujący charakter objawów chorobowych z czasem doprowadza do ciężkiego otępienia. Można jedynie spowolnić ten proces.

Pomocna w utrzymaniu sprawności intelektualnej bywa:

• aktywność życiowa,
• częste spotkania w gronie rodziny, przyjaciół,
• ćwiczenia pamięci,
• regularne czytanie książek, gazet,
• rozwiązywanie krzyżówek,
• gra w karty,
• częste spotkania towarzyskie,
• wyjścia do muzeum,
• oglądanie programów edukacyjnych zmuszają mózg do pracy i pomagają opóźnić postęp choroby.