Choroba Parkinsona - objawy, etapy i sposoby leczenia

Co to jest choroba Parkinsona?

Choroba Parkinsona to postępująca choroba centralnego systemu nerwowego, która prowadzi do narastających objawów: drżenia spoczynkowego kończyn, sztywności mięśni, zaburzeń chodu i spowolnienia ruchowego. Mężczyźni zapadają na chorobę częściej niż kobiety.

Choroba Parkinsona występuje po 50. roku życia, jeśli objawy pojawiają się przed 40. rokiem życia, mówimy o predyspozycji genetycznej. Najczęściej jednak chorują ludzie starsi, po 70. roku życia choroba występuje 10 razy częściej. Choroba Parkinsona jest nieuleczalna, stopniowo doprowadza do niesprawności chorego. Postępują zaburzenia chodu, może to doprowadzać do znacznych utrudnień w poruszaniu się, a także być przyczyną upadków.

Choroba Parkinsona zawdzięcza swą nazwę brytyjskiemu lekarzowi i chirurgowi Jamesowi Parkinsonowi (1755-1824). Już w 1817 r. dokładnie opisał on charakterystyczne dla tej choroby drżenie. Napięcie mięśniowe – drugi typowy objaw został opisany znacznie później przez francuskiego neurologa Jeana-Martina Charcota (1825-1893), który nadał jej nazwę choroba Parkinsona.

Reklama

Przyczyny choroby Parkinsona

Przyczyna choroby nie jest do końca znana. Najprawdopodobniej  składa się na nią współudział czynników genetycznych i środowiskowych. Choroba jest uwarunkowana genetycznie u około 4% chorych. Podstawę choroby stanowi zanik komórek mózgu, który doprowadza do braku jednego z wielu przekaźników w centralnym systemie nerwowym – DOPAMINY.

Podstawą choroby jest zanik istoty czarnej mózgu. Istota czarna jest obszarem odpowiedzialnym za syntezę jednego z przekaźników nerwowych, czyli dopaminy niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego. Niedobór dopaminy prowadzi do zaburzeń w przekaźnictwie nerwowym oraz do wystąpienia objawów choroby Parkinsona.

Zanik komórek istoty czarnej nie jest jedyną przyczyną wystąpienia objawów zespołu parkinsonowskiego. Inne przyczyny to:

• leki,
• toksyny,
• zmiany nowotworowe,
• udary mózgu,
• malformacje naczyniowe w centralnym systemie nerwowym.

Przed wprowadzeniem leczenia należy wykluczyć te stany chorobowe.

Czynniki ryzyka choroby Parkinsona nie zostały jak dotąd  poznane. W 4% przypadków choroba wynika z predyspozycji genetycznej.

Reklama

Choroba Parkinsona - objawy

Podczas stawiania rozpoznania choroby Parkinsona bierze się pod uwagę narastanie objawów z czasem, obecność drżenia spoczynkowego, sztywności mięśniowej, występowaniu zaburzeń ruchowych typu akinezy – czyli opóźnieniu ruchów, niesprawności, zaburzeń mimiki twarzy, mowy.

Do objawów charakterystycznych zaliczamy:

a) drżenie spoczynkowe,

b) sztywność mięśniowa,

c) zaburzenia ruchowe – spowolnienie ruchowe, doprowadzające do ograniczenia ruchów, a nawet do bezruchu,

d) inne objawy:

• zaburzenia mowy,
• upośledzenie węchu, połykania,
• bóle kończyn spowodowane unieruchomieniem i sztywnością,
• mikrografia – w trakcie pisania litery stają się coraz mniejsze,
• nadmierne wydzielanie gruczołów łojowych na twarzy – łojotok,
• trudności w jedzeniu, połykaniu – mogą doprowadzić do utraty wagi, problemów z połykaniem leków, zmęczenia podczas spożywania posiłków.

e) zaburzenia psychiczne.

Dodatkowo mogą wystąpić:

• zaparcia,
• ślinotok (wyciekanie śliny z ust),
• nadmierne pocenie się,
• osłabienie unoszenia powiek,
• zaburzenia rytmu serca,
• impotencja,
• otępienie.

Wyżej wymienione objawy mogą pojawić się również jako symptomy innych chorób neurologicznych. Dlatego w przypadku ich wystąpienia należy skontaktować się z lekarzem.

Reklama

Jak szybko rozpoznać chorobę Parkinsona?

Objawy choroby Parkinsona są dyskretne i często mogą wskazywać zupełnie inne schorzenie. Do objawów charakterystycznych choroby Parkinsona takich jak: wzmożone napięcie mięśni, drżenie mięśni, zalicza się także:

• ubóstwo mimiki, co nadaje twarzy wygląd maskowaty
• mikrografia - pierwsze litery w zdaniu napisanym przez chorego mają prawidłową wysokość, natomiast następne są coraz mniejsze

Badacze wskazują też na to, że można szybko rozpoznać chorobę Parkinsona, gdy przebiega ona jeszcze bezobjawowo. Naukowcy wskazują na objawy choroby Parkinsona, które dotychczas zupełnie nie były brane pod uwagę, a które mogą pomóc w szybkim rozpoznaniu choroby.

Do najczęstszych należy:

• utrata węchu (90% pacjentów) - ta obserwacja świadczy o tym, że  zmiany neurodegeneracyjne najpierw zaczynają się w obszarze mózgu odpowiedzialnym za węch (opuszka węchowa), a następnie pojawiają się w innych strukturach mózgu
• nietrzymanie moczu (50%)
• zaparcia (45%).
• nadmierne przetłuszczanie się skóry, zwiększona potliwość, impotencja, bóle o nieokreślonym ognisku zapalnym, obniżenie nastroju, depresja (30%)
• zaburzenie objawiające się widzeniem podwójnych przedmiotów (diplopia, in. podwójne widzenie) (10%)

Reklama

Choroba Parkinsona - badania i diagnoza

Skontaktuj się ze swoim lekarzem rodzinnym, jeśli zauważysz u siebie:

• drżenie,
• mimowolne ruchy kończyn,
• stopniowo postępujące upośledzenie sprawności,
• zachwiania równowagi,
• zaburzenia chodu.

Po dokładnym zebraniu wywiadu i przeanalizowaniu przebiegu choroby lekarz rodzinny może zdecydować o skierowaniu cię do neurologa w celu wykonania dalszej diagnostyki i leczenia.

Rozpoznanie choroby stawiane jest na podstawie występujących objawów.

Charakterystyczne symptomy dla choroby Parkinsona to:

• akineza,
• sztywność mięśni,
• drżenie spoczynkowe.

Kryterium koniecznym do rozpoznania choroby jest postępujący charakter choroby oraz >= 2 z wyżej wymienionych objawów. Do postawienia rozpoznania pewnego potrzebne jest badanie histopatologiczne - badanie tkanki mózgowej pod mikroskopem, które jest możliwe do wykonania jedynie pośmiertnie.

Inne stany chorobowe, leki, substancje toksyczne mogą dawać podobne objawy, sugerujące chorobę Parkinsona. Jeśli lekarz ma wątpliwości co do pochodzenia objawów, może zalecić badanie tomograficzne.

Tomografia komputerowa głowy

Wykonywana w celu wykluczenia:

• ognisk niedokrwiennych lub krwotocznych,
• zmian tętniczo-żylnych 
• pozostałości pourazowych w tkance mózgowej.

Badanie to pozwala na uzyskanie warstwowych zdjęć czaszki. Podobnie jak RTG wykorzystuje promieniowanie rentgenowskie. Aby wykonać tego typu obrazy lampa rentgenowska oraz kaseta z kliszą rentgenowską są w zsynchronizowanym ruchu, podczas gdy pacjent pozostaje nieruchomy.

Opis badania: Tomograf komputerowy składa się ze stołu, na którym układany jest pacjent, obręczy (w której znajduje się lampa rentgenowska oraz detektory promieniowania) oraz konsoli programującej badanie. Wspomniana obręcz jest dużej średnicy i stosunkowo małej szerokości, dlatego osoby obawiające się małych przestrzeni nie powinny się czuć zaniepokojone. Pacjent proszony jest o ułożenie się na stole, który podczas badania będzie przesuwał się w kierunku wnętrza obręczy. Podczas badania pacjent jest instruowany o sposobie zachowania się.

Przed badaniem należy zgłosić: ostatnio wykonywane zdjęcia rentgenowskie oraz w przypadku kobiet – ciążę. U kobiet będących w drugiej połowie cyklu miesiączkowego (po owulacji), u których zaistniała możliwość zapłodnienia, badanie nie powinno być wykonywane.

Jeśli wymaga tego badanie, pacjentowi podany zostaje kontrast – może być podawany dożylnie lub do jamy ciała.

Reklama

Leczenie pacjentów z chorobą Parkinsona

Choroba Parkinsona jest chorobą nieuleczalną. Nie znamy czynników wywołujących chorobę, dlatego nie możemy leczyć jej przyczynowo. Możliwe jest jedynie leczenie objawowe, mające na celu poprawę jakości życia chorego, przeżycie możliwie długiego czasu w jak najlepszej formie fizycznej i psychicznej.

Leczenie niefarmakologiczne

Polega na zastosowaniu czynności mających na celu poprawę jakości życia chorego. Pomoc w kontroli objawów i w miarę możliwości zmniejszaniu ich nasilenia.

1. Edukacja chorego na temat choroby. Ważne jest, by wiedzieć, jak rozpoznawać u siebie pogorszenie choroby i jak reagować. Jest również pomocna w poznaniu sposobów radzenia sobie z dokuczliwymi objawami.
2. Rehabilitacja ruchowa. Zaleca się terapię zajęciową, rehabilitację. Ważna z tego względu, że pozwala na zachowanie sprawności fizycznej przez dłuższy czas. Ponadto wywiera efekt psychologiczny.
3. Dieta bogatoresztkowa. Z dużą zawartością błonnika, pozwala zredukować zaparcia Przy problemach z połykaniem należy jeść mniej, a częściej, pić małymi łykami. W celu zapobiegania nudnościom i wymiotom zaleca się jedzenie w pozycji wyprostowanej, na siedząco, nigdy w pozycji leżącej, picie płynów raczej między posiłkami niż w trakcie jedzenia, dietę lekkostrawną.
4. Suchość w ustach. Może być spowodowana przez działanie stosowanych leków. Zaleca się picie około 2 litrów dziennie
5. Depresja. Pomocna może być aktywność towarzyska, regularne spotkania w gronie rodziny lub przyjaciół. Warto rozważyć również uczestnictwo w spotkaniach grupy wsparcia osób z chorobą Parkinsona.

Leczenie farmakologiczne

Leki wprowadza się do leczenia, gdy objawy chorobowe zaczynają utrudniać codzienne funkcjonowanie chorego, niemożność wykonywania zawodu. Choroba polega na braku jednego z przekaźników nerwowych – dopaminy. Leczenie polega więc na symulowaniu jej działania (agoniści receptorów dopaminergicznych) lub jej uzupełnianiu (lewodopa).

• Agoniści receptorów dopaminergicznych – stosowane w pierwszej kolejności u młodszych chorych < 70. roku życia. Dopiero gdy leczenie przestaje być skuteczne. wprowadza się do leczenia lewodopę. Pomaga to skrócić czas stosowania lewodopy, a zarazem zapobiec powikłaniom związanym z jej długotrwałym stosowaniem.
• Apomorfina – w postaci zastrzyków, podskórnie.
• Rotygotyna – w postaci plastrów.
• Lewodopa – lek stosowany w celu zmniejszenia sztywności mięśni i zniesienia drżenia spoczynkowego. Choroba Parkinsona polega na zaniku struktur mózgu odpowiedzialnych za produkcję przekaźnika nerwowego – dopaminy. Doprowadza to do jej niedoborów, a zatem do zaburzeń w przekaźnictwie nerwowym.
• Przekaźnik – dopamina jest syntetyzowana i wykorzystywana w centralnym systemie nerwowym. Pomiędzy naczyniami krwionośnymi a tkanką mózgu znajduje się bariera krew – mózg. Nie każdy lek krążący we krwi jest w stanie przez nią przeniknąć. W leczeniu nie można zastosować dopaminy jako leku, ponieważ nie przedostaje się ona przez tę barierę. Lewodopa jest pochodną dopaminy, która swobodnie przechodzi przez barierę krew-mózg.

Lewodopa jest stosowana w pierwszej kolejności u starszych chorych > 70. roku życia, ponieważ ryzyko rozwinięcia się objawów niepożądanych jest mniejsze. Istnieje natomiast większe ryzyko wystąpienia działań niepożądanych związanych ze stosowaniem agonistów receptorów dopaminergicznych.

Przy długotrwałym stosowaniu lewodopy (już po 3-5 latach) mogą pojawić się objawy uboczne terapii w postaci zaburzeń ruchowych, objawów ze strony przewodu pokarmowego: nudności, wymioty, biegunki, brak apetytu. Czasem konieczne jest jednoczesne stosowanie leków przeciwwymiotnych.

• Inhibitory COMT (inhibitory O-metylotransferazy kateholowej) Chorym po 70. roku życia (jeśli leczenie lewodopą przestaje być skuteczne) do leczenia dołącza się inhibitor COMT. W przypadku osób < 70. roku życia, jeśli zastosowane leczenie (agonista receptora dopaminergicznego + lewodopa) przestaje być skuteczne, inhibitor COMT wprowadza się jako trzeci lek.
• Tolkapon
• Entakapon

Możliwe objawy uboczne leczenia inhibitorami COMT: zaburzenia psychiczne o charakterze psychoz, nudności, obrzęki, spadki ciśnienia, senność.

• Leki cholinolityczne Stosowane w celu zniesienia drżenia spoczynkowego. Największy efekt terapeutyczny uzyskuje się po zastosowaniu ich na początku choroby.
• Amantadyna Działanie amantadyny polega na zwiększeniu uwalniania dopaminy w centralnym systemie nerwowym, dzięki czemu może osłabiać natężenie objawów chorobowych. Podczas stosowania amantadyny mogą wystąpić objawy skórne lub zaburzenia psychiczne o charakterze psychoz.
• Inhibitory MAO-B (inhibitory monoaminooksydazy typu B) Inhibitory MAO-B hamują rozpad dopaminy w centralnym systemie nerwowym. Mogą być stosowane jako jedyny lek, opóźniając wprowadzenie lewodopy do leczenia lub być włączane dodatkowo do leczenia lewodopą. Stosowana łącznie z lewodopą może przyczynić się do zmniejszenia jej dawki, a co za tym idzie mniejszego ryzyka wystąpienia działań niepożądanych.
• Selegilina
• Rasagilina

Leczenie inwazyjne

1. Stymulacja elektryczna mózgu. Podczas zabiegu operacyjnego uszkadza się obszar objęty chorobą Parkinsona i w uszkodzone miejsce wprowadza się elektrody, którymi następnie stymuluje się tkankę nerwową za pomocą impulsów elektrycznych. Zastosowanie takiego leczenia nie znosi objawów chorobowych, mózg jest częściowo uszkodzony, chroni to jednak pacjenta przed wystąpieniem nieodwracalnych zmian na skutek postępu choroby w centralnym systemie nerwowym.
2. Pallidotomia/Thalamotomia. Podczas zabiegu operacyjnego niszczy się mały obszar mózgu odpowiedzialny za powstawanie objawów. Przeszczep komórek ludzkiej płodowej istoty czarnej. W uszkodzone miejsce wszczepia się komórki, których zadaniem jest odbudowa uszkodzonego obszaru mózgu i produkcja dopaminy. Obecnie nie udowodniono skuteczności takiego leczenia. Leczenie inwazyjne nie powoduje wyleczenia, po operacji konieczne jest kontynuowanie leczenia farmakologicznego.

Sposoby zapobiegania chorobie nie są znane.

Złośliwy zespół neuroleptyczny zagraża życiu! Następuje w przypadku całkowitego odstawienia leków przeciwparkinsonowskich. Jeśli osoba dotknięta chorobą Parkinsona nie podda się leczeniu, po kilkunastu latach dochodzi do kalectwa lub zgonu. Leczona choroba pozwala na poprawę jakości życia chorego, przedłużenie sprawności o około 10 lat. W dobrej kontroli choroby bardzo ważne są regularne wizyty u lekarza prowadzącego.

Reklama

Choroba Parkinsona - jak radzić sobie z uciążliwymi objawami?

1. Problemy z jedzeniem i połykaniem – staraj się siedzieć podczas spożywania posiłków, nigdy nie jedz na leżąco. Spróbuj jeść mniej, a częściej. Pij małymi łykami.
2. Nudności i wymioty – dbaj o to, by pić raczej między posiłkami niż podczas jedzenia, pij dużo płynów obojętnych (wody mineralnej) zamiast soków owocowych (grejpfrutowego, pomarańczowego), jedz powoli, unikaj smażonych potraw i mieszania potraw gorących z zimnymi. Po jedzeniu odpoczywaj w pozycji siedzącej, unikaj wysiłku po posiłkach.
3. Suchość w ustach – pij około 2 litrów dziennie, często i małymi porcjami, ograniczaj spożycie kawy, potrawy mięsne polewaj sosami.
4. Spadek sprawności fizycznej – zaleca się terapię zajęciową, rehabilitację w celu utrzymania sprawności fizycznej.
5. Depresja – uspołecznianie się, porozmawiaj z przyjaciółmi i rodziną, poproś ich o pomoc, postaraj się choć raz w tygodniu spotykać się w gronie bliskich ci osób. Jeśli to nie pomoże, porozmawiaj ze swoim lekarzem, przedyskutuj możliwość zastosowania leczenia przeciwdepresyjnego.
6. Brak apetytu – może być spowodowany depresją, przygnębieniem – staraj się wybierać takie potrawy, które lubisz najbardziej i których jedzenie sprawia ci przyjemność.
7. Zaparcia – zacznij od zmiany diety, wybieraj potrawy zawierające dużą ilość błonnika, wieloziarnisty chleb razowy, otręby, płatki śniadaniowe z dużą ilością suszonych owoców, śliwki, suszone owoce, jedz dużo owoców i warzyw.
8. Higiena jamy ustnej ze względu na ślinotok – staraj się trzymać usta zamknięte, podczas gdy nie jesz, nie pijesz i nie mówisz. Częściej przełykaj ślinę, ćwicz mięśnie ust, aby stały się silniejsze.
9. Demencja – jeśli ktoś z twoich bliskich zauważy, że miewasz problemy z pamięcią, bywasz splątany/a, porozmawiaj ze swoim lekarzem o możliwości zastosowania leków poprawiających pamięć i zapobiegających demencji.
10. Prowadź dzienniczek sprawności, zaznaczając codziennie nasilenie objawów, drżenia sztywności mięśniowej i zdolności chodzenia, by móc zauważyć, czy objawy narastają, czy utrzymują się na jednym poziomie.