Reklama
Co to jest choroba posurowicza?
Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 przypisuje chorobie posurowiczej kod diagnostyczny T80.6 w dziale „Powikłania po wlewie, transfuzji i wstrzyknięciu”, gdzie sklasyfikowana jest jako „inne reakcje na surowice”.
Czym jest choroba posurowicza? Najprościej rzecz ujmując to reakcja alergiczna organizmu, która następuje po pozajelitowym wprowadzeniu białka obcego gatunku (na przykład surowicy) lub po przyjęciu określonych leków.
Organizm człowieka różnie reaguje na leczenie. Mechanizm powstawania choroby posurowiczej polega na „badaniu” przez układ odpornościowy (immunologiczny) wszystkich cząsteczek, z którymi się spotyka (także podanych leków) i ocenianiu ich jako własne lub obce.
Inaczej, choroba posurowicza to nadwrażliwość na wprowadzony antygen. Oznacza to, iż niepożądane objawy pojawiły się po przyjęciu leków, toksyn bakteryjnych lub obcego białka. Ta choroba może wystąpić w dwóch postaciach:
- klasycznej postaci choroby posurowiczej, która rozwija się na skutek podania pacjentowi obcogatunkowego białka. Taka konieczność pojawia się, kiedy pacjent choruje na błonicę, tężec, czy zatrucie jadem kiełbasianym;
- reakcji typu choroby posurowiczej, która pojawia się na skutek podania określonych leków.
Reakcje alergiczne ujawniają się nie tylko u dorosłych, ale dość często występują u najmłodszych pacjentów.
Choroba posurowicza u dzieci jest głównie skutkiem ubocznym leczenia antybiotykami i w zdecydowanej większości występuje w formie wysypki.
Reklama
Przyczyny choroby posurowiczej
Bezpośrednimi przyczynami choroby posurowiczej są:
- podanie choremu białka obcogatunkowego w postaci surowicy przeciwbłoniczej, przeciwtężcowej, przeciw wściekliźnie lub surowicy na jad węża;
- przyjmowanie określonych leków, głównie z grupy antybiotyków.
Po rozpoznaniu konkretnego alergenu organizm uwalnia antygen, czyli substancję pobudzającą układ odpornościowy oraz zaczyna produkować przeciwciała, których zadaniem jest ochrona organizmu.
W takich sytuacjach pojawiają się miejscowo stany zapalne. W przypadku choroby posurowiczej antygen jest podawany pozajelitowo, co oznacza, iż jest ściśle powiązany z układem krążenia.
Przyczyna, która doprowadziła u konkretnej osoby do nadwrażliwości wywołuje reakcję immunologiczną (obronną). Jej skutki często dotykają cały organizm.
Trudno określić, dlaczego u jednego pacjenta dany czynnik wywołuje nadwrażliwość, a u innego nie. Przykładem jest choroba posurowicza po szczepieniu. Wszystkie zalecane szczepienia są jedną z najskuteczniejszych metod walki z chorobami, ale zdarzają się przypadki niepożądanych reakcji.
Antygeny zawarte w szczepionkach mogą wywołać, w zależności od ich rodzaju, niepożądane odczyny poszczepienne (zaburzenie stanu zdrowia).
Czy choroba posurowicza może wystąpić po szczepieniu na COVID-19? W przypadku szczepionki przeciw COVID-19 może dojść do niepożądanej reakcji alergicznej, ale prawdopodobieństwo takiego zdarzenia jest niewielkie.
Najczęściej bezpośrednio po zaszczepieniu pojawiają się łagodne objawy, jak zmęczenie, gorączka, czy ból głowy. Dla bezpieczeństwa pacjent powinien pozostać na terenie placówki medycznej przez 15 minut od momentu podania szczepionki.
Choroba posurowicza wiąże się z typem III nadwrażliwości. Oznacza to, iż dochodzi do połączenia antygenu z przeciwciałami. W wyniku takiego zespolenia powstają charakterystyczne kompleksy immunologiczne, czyli takie, które są przyczyną wielu dolegliwości, w tym choroby posurowiczej.
Przykładem nieprawidłowej reakcji układu odpornościowego może być także pojawienie się choroby posurowiczej po antybiotyku. Do tej grupy ryzyka należą antybiotyki beta-laktamowe lub sulfonamidy, takie jak penicylina, czy amoksycylina.
Reklama
Objawy choroby posurowiczej
Pierwsze niepokojące zmiany chorobowe mogą nastąpić już po trzech dniach od podania surowicy lub określonych leków. Najczęściej jednak objawy ujawniają się po 7-14 dniach.
W zależności od czynnika, który wywołał chorobę i indywidualnych cech zdrowotnych pacjenta rozróżniamy w chorobie posurowiczej różny typ reakcji organizmu. Zmiany u każdego chorego wyglądają odmiennie, a samo schorzenie może mieć zupełnie inny, indywidualny przebieg.
Objawy choroby posurowiczej podzielone są na cztery główne kategorie:
- Skórne, takie jak pokrzywka, grudki, czy wysypka plamisto-rumieniowa. W pierwszej fazie rozwoju choroby zmiany na skórze mogą pojawiać się tylko w jednym określonym miejscu, na przykład wkłucia. W wielu przypadkach rozprzestrzeniają się także po całym ciele. Pokrzywka typu choroby posurowiczej jest często mocno swędząca i pojawia się symetrycznie po obu stronach ciała. Zmiany i bąble pokrywają nie tylko skórę, ale także błony śluzowe, powodując nieżyt nosa lub krtani.
- Stawowo-mięśniowe, takie jak obrzęk i zaczerwienienie w okolicach stawów (najczęściej tych drobnych na stopach i rękach), ogólne odczucie bolesności całego ciała połączone ze złym samopoczuciem, bóle mięśni i brzucha (typu skurczowego).
- Neurologiczne, takie jak zaburzenia widzenia, które pojawiają się najczęściej jako zapalenie nerwu wzrokowego, stany zapalne opon mózgowych, zapalenie nerwów obwodowych. Niepożądanym objawem jest zespół Guillaina i Barrégo, który doprowadza do nasilającego się osłabienia mięśni na skutek uszkodzenia nerwów obwodowych.
- Inne, do których należą gorączka, biegunka, wymioty, nudności, obrzęk powiek i warg, zapalenie splotu barkowego lub zapalenie kłębuszków nerkowych. Choroba posurowicza może objawiać się także powiększoną śledzioną i węzłami chłonnymi, dodatkowo wrażliwymi na dotyk. Niektórzy pacjenci uskarżają się na krwiomocz i białkomocz. Wyjątkowym objawem, dość rzadko występującym, są stany zapalne mięśnia sercowego i osierdzia. Przy takich symptomach chory dodatkowo ma problemy z oddychaniem. Specyficznym przejawem choroby posurowiczej jest również zapalenie naczyń krwionośnych, które prowadzi do upośledzenia przepływu krwi i niedokrwienia tkanek.
Reklama
Leczenie choroby posurowiczej
Rozpoczęcie procesu indywidualnego leczenia jest zawsze poprzedzone przeprowadzeniem wywiadu z pacjentem i postawieniem diagnozy stanu chorego.
Lekarz ustala, co było chorobą główną i przyczyną zastosowania białka obcogatunkowego lub podania określonych leków. Pomocne w takiej diagnozie są dodatkowe badania - krwi, moczu lub wycinka skóry.
Czy chorobę posurowiczą się leczy? Tak, ale leczenie tej choroby ma charakter objawowy i polega głównie na zaprzestaniu podawania leku, który jest podłożem nieprawidłowości i złego stanu zdrowia chorego.
Wyeliminowanie przyczyny powinno nastąpić jak najszybciej po zaobserwowaniu niepokojących objawów.
W zależności od ich rodzaju leczenie choroby posurowiczej polega na zastosowaniu:
- leków przeciwhistaminowych, szczególnie przy objawach skórnych,
- maści do smarowania miejsc chorobowo zmienionych,
- środków farmakologicznych, które łagodzą świąd i pieczenie skóry,
- leków przeciwbólowych typu niesteroidowego, aby złagodzić bolesność stawów,
- adrenaliny (śródskórnie),
- glikokortykosteroidów, czyli hormonów kory nadnerczy, gdy istnieje potrzeba silnego zmniejszenia stanów zapalnych,
- plazmaferezy (przy ciężkim przebiegu choroby), która jest zabiegiem oczyszczającym krew z niepożądanych i szkodliwych składników. Osocze krwi pobrane od pacjenta jest oczyszczane w specjalnej maszynie. Chory otrzymuje zwrotnie krew ze swoim, już czystym osoczem lub płynem oczyszczającym.
Reklama
Ile może trwać choroba posurowicza?
Choroba posurowicza trwa średnio do 2 tygodni. Ustępuje po wprowadzeniu właściwej formy leczenia, a w niektórych przypadkach może nawet przejść samoistnie.
Ważne, aby nie diagnozować objawów samodzielnie i nie leczyć się na „własną rękę”. Szybki kontakt z lekarzem znacznie skraca czas choroby i dochodzenia do pełnej formy.
Powikłania należą do rzadkości, ale gdy się już pojawią mają dość ciężki przebieg. Niepożądane reakcje wynikają z wytworzonego stanu zapalnego w organizmie.
Jakie komplikacje mogą wystąpić po chorobie posurowiczej? Oto kilka przykładów:
- zapalenie naczyń,
- kłębuszkowe zapalenie nerek,
- zapalenie nerwu wzrokowego.
Ważne: Warto zapamiętać, jaki czynnik był odpowiedzialny za chorobę. Jeśli podłożem był określony lek to dobrze jest nawet zapisać jego nazwę i w przyszłości informować lekarza o jego działaniu na nasz organizm.
