Co to jest choroba Raynauda i jakie są jej przyczyny?
Przypadłość, która powoduje, że dochodzi do nadmiernego obkurczania się naczyń krwionośnych w tzw. dystalnych częściach ciała określało się dawniej chorobą Raynauda. Obecnie – jak podkreśla dr n. med. Marzena Frołow na łamach „Medycyny Praktycznej” – mówi się o postaci:
- pierwotnej objawu Raynauda – nazywanej też chorobą Raynauda. Tego określenia używa się, gdy u podłoża schorzenia nie leży żadna konkretna przyczyna choroby Raynauda, która pozostaje nieznana. Niemniej jednak wśród czynników, które mają wpływ na zwiększenie ryzyka rozwinięcia się pierwotnej postaci choroby, można wymienić:
- płeć – znacznie częściej choroba dotyka kobiety niż mężczyzn,
- uwarunkowania genetyczne – ryzyko jest większe u osób, u których w rodzinie ktoś już cierpi z powodu choroby Raynauda, np. rodzeństwo czy rodzice,
- wiek – choroba dotyczy zwłaszcza ludzi młodych między 15 a 30 rokiem życia,
- miejsce zamieszkania – choroba Raynauda występuje znacznie częściej w krajach o zimnym klimacie.
- wtórnej objawu Raynauda – inaczej zespół Raynauda, przypadłość powstaje w wyniku innej choroby, np. tocznia, reumatoidalnego zapalenia stawów czy twardziny. U podstaw wystąpienia zespołu Raynauda leżą również odmienne przyczyny niż w przypadku choroby Raynauda. Zalicza się do nich:
- płeć męską,
- wiek powyżej 40 lat,
- choroby: rakowiak, niedoczynność tarczycy, zespół Sjörgena, choroba wibracyjna, zapalenie naczyń i wiele innych,
- zażywane leki, np. z estrogenami,
- nikotyna, kofeina.
To, co łączy chorobę Raynauda z zespołem Raynauda to główne symptomy wskazujące na tę dolegliwość. Pacjent pod wpływem różnych czynników (stresu, zimna lub bez przyczyny) doświadcza skurczu naczyń krwionośnych, co charakteryzuje się:
- następującym blednięciem, a potem zasinieniem skóry,
- uczuciem chłodu,
- uczuciem mrowienia w konkretnym miejscu,
- intensywnym zaczerwienieniem czy obrzękiem, gdy przepływ krwi powróci.
Chorobę po raz pierwszy opisał Maurice Raynaud w 1862 roku. Jej nazwa pochodzi więc od nazwiska odkrywcy. Rozgraniczenia pomiędzy wtórnym zespołem Raynauda a pierwotną chorobą Raynauda dokonał w 1929 roku Sir Thomas Lewis. Obowiązujące dziś kryteria choroby ustalili dopiero w 1992 roku: T. A. Medsger Jr oraz E. C. LeRoy.
W klasyfikacji ICD-10 choroba Raynauda jest oznaczona kodem I73.0 i znajduje się w kategorii: „Inne choroby naczyń krwionośnych”.
Natomiast w klasyfikacji ICD-11 choroba Raynauda posiada oznaczenie BD42 i jest definiowana jako: „niezwiązana z żadną współistniejącą chorobą, lekiem lub innym prowokującym urazem. Kryteria rozpoznania obejmują takie elementy jak:
- obustronne, symetryczne epizody napadów bez objawów choroby naczyń obwodowych lub uszkodzenia tkanek,
- prawidłowa kapilaroskopia fałdów paznokciowych,
- prawidłowe tempo sedymentacji erytrocytów”.
Co więcej, choroba wywołuje „nadmierną reakcję naczyniową na niską temperaturę lub bodźce emocjonalne powodujące epizodyczne niedokrwienie palców. Charakteryzuje się napadowym zwężeniem naczyń krwionośnych powodującym początkowo bladość, która jest istotnym elementem diagnozy, a następnie sinicę i rumień. Pierwotna choroba Raynauda jest izolowanym, nieszkodliwym schorzeniem”.
Reklama
Jakie są objawy choroby Raynauda?
Nasilenie symptomów jest zależne od częstości ataków, czasu ich trwania czy ciężkości skurczu naczyń. Do najczęstszych objawów choroby Raynauda zaliczyć można:
- bladość skóry palców, rąk, stóp, uszu, warg czy nosa, która przechodzi w siność,
- utratę czucia, jak również wystąpienie mrowienia i utraty czucia w miejscu, gdzie doszło do niedokrwienia,
- powrót do prawidłowego koloru skóry, które może przejść w intensywne zaczerwienienie z obrzękiem, bolesnością oraz pulsowaniem.
Co ważne, tzw. objaw Raynauda może pojawiać się za każdym razem w innym miejscu i nie dotyczyć np. całej ręki, ale jedynie wybranych jej palców.
Istnieje również związek między chorobą Raynauda a zawrotami głowy, poprzez które organizm może wysyłać sygnały o chorobie.
Reklama
Czy choroba Raynauda jest groźna?
Zazwyczaj choroba Raynauda ma łagodny przebieg. Jak twierdzą Otylia Kowal-Bielecka i Marek Bielecki - autorzy artykułu „Choroba i zespół Raynauda” na łamach „Po dyplomie”, choroba może również ustąpić samoistnie – tak dzieje się u większości chorych.
U pozostałych objawy istotnie się zmniejszają w ciągu 5 lat od ich wystąpienia. Skutki choroby Raynauda nie powinny być więc tak niebezpieczne.
Trzeba jednak pamiętać, że w przypadku silnych ataków choroby może dojść do martwicy. Oczywiście, jeżeli potencjalne powikłania choroby Raynauda będą groźne, pacjent może starać się o rentę.
Kwestia choroby Raynauda a renty jest rozstrzygana przez uprawnionych lekarzy, którzy oceniają, czy pacjent jest niezdolny do pracy i należy mu się to świadczenie.
Reklama
Choroba Raynauda w ciąży i podczas karmienia piersią
Jak już wiadomo objaw Raynauda może pojawiać się w różnych miejscach na ciele. Czasem występuje również na brodawkach sutkowych, np. podczas ciąży czy karmienia piersią, szczególnie jeśli wcześniej ograniczał się to stóp i rąk. Jest to spowodowane zwiększonym stężeniem hormonów (estrogenów) w tym czasie.
Kobiety, które decydują się na karmienie piersią mogą być szczególnie narażone na napady Raynauda. Wystarczą bowiem niewielkie zmiany temperatury, jak chociażby karmienie w nocy związane z koniecznością wyjścia spod ciepłej kołdry.
Aby uniknąć bólu i zmiany zabarwienia skóry, istotne jest zatem, aby przed rozpoczęciem karmienia dobrze ogrzać pierś. Rozwiązaniem może być także systematyczne odciąganie pokarmu.
Kobietom karmiącym, które cierpi chorobę Raynauda zaleca się m.in.:
- unikanie sytuacji, w których pierś mogłoby wysychać na otwartym powietrzu. Warto odpowiedni ją zabezpieczać, a następnie szczelnie okrywać;
- dbałość o odpowiednią odzież i bieliznę oraz stosowanie tzw. wkładek laktacyjnych, które są łatwe do wymiany w razie zawilgocenia,
- używanie podgrzewaczy na piersi po wcześniejszej konsultacji z lekarzem.
Reklama
Diagnostyka choroby Raynauda
Chorobę Raynauda diagnozuje się przede wszystkim w oparciu o wywiad lekarski i badanie fizykalne. Podczas wizyty lekarz może zaproponować przeprowadzenie prostego testu. Polega on na włożeniu ręki chorego pod strumień zimnej wody i obserwowaniu reakcji. Jeśli nastąpi nadmierny skurcz naczyń i mocne zblednięcie ręki może świadczyć o chorobie Raynauda.
Rozpoznanie podłoża choroby Raynauda (czy jest wtórne, czy pierwotne) jest kwestią trudniejszą i może wymagać szeregu badań laboratoryjnych. Nie istnieje jedno badanie umożliwiające zdiagnozowanie choroby Raynauda. Badaniem pomocnym może okazać się kapilaroskopia naczyń wału paznokciowego.
Reklama
Jaki lekarz od choroby Raynauda?
Jeżeli zauważysz u siebie dolegliwości charakterystyczne dla syndromu Raynauda możesz udać się na diagnostykę choroby Raynauda.
Jaki lekarz w przypadku choroby Raynauda powinien udzielić Ci pomocy? Na początek udaj się do lekarza POZ. Otrzymasz od niego skierowanie do innych specjalistów, np. specjalisty chorób naczyń, reumatologa czy dermatologa. Lekarze w celu rozpoznania choroby Raynauda zlecą badanie krwi w celu oceny wskaźników zapalenia, jak również wskaźnika chorób autoimmunologicznych.
Wykonają także badanie kapilaroskopowe polegające na przyjrzeniu się drobnym naczyniom kapilarnym. Pod mikroskopem będą oceniane wały paznokciowe na granicy skóry oraz płytki paznokciowej.
Reklama
Na czym polega leczenie choroby Raynauda?
Czy choroba Raynauda jest wyleczalna? Niestety, jako, że przyczyna choroby nie jest jednoznacznie określona, można wyciszać jedynie objawy. Jak leczyć chorobę Raynauda? W przypadkach opornych na metody naturalne, w leczeniu choroby Raynauda sięga się po sposoby farmakologiczne. Wykorzystuje się do tego:
- preparaty wykazujące działanie antyoksydacyjne,
- blokery kanału wapniowego zmniejszające częstość oraz natężenie napadów,
- selektywne inhibitory fosfodiesterazy typu 5,
- statyny, które wykazują właściwości przeciwzapalne oraz antyoksydacyjne.
Istnieją również miejscowe leki na chorobę Raynauda, np. maści z nitrogliceryną.
Leczenie naturalne choroby Raynauda
Domowym sposobem na zmniejszenie symptomów choroby Raynauda jest dieta. Pacjent musi unikać czynników sprzyjających wystąpieniu jej objawów. Osoba z chorobą Raynauda powinna unikać zimna, np. nosząc rękawiczki, a także stresu, który może nasilać niedokrwienie. Przy tego rodzaju dolegliwości przeciwwskazaniem będzie także morsowanie.
Warto wspomnieć, że przy chorobie Raynauda oprócz ograniczenia ekspozycji na zimno zaleca się również:
- rzucenie palenia,
- rezygnację lub ograniczenie spożywania napojów zawierających kofeinę,
- odstawienie leków antykoncepcyjnych oraz niektórych leków kardiologicznych, które mogą skutkować skurczem naczyń krwionośnych.
Leczenie naturalne choroby Raynauda opiera się na stosowaniu preparatów z wyciągu z miłorzębu, oleju z wiesiołka czy oleju rybiego. W zwalczaniu dolegliwości w chorobie Raynauda niezbędna jest też fizjoterapia, która poprawia krążenie, a także stymuluje tkanki do naprawy oraz rozluźnienia.
W procesie terapeutycznym choroby Raynauda istotne znaczenie ma też fizykoterapia. Przeprowadza się w jej ramach magnetostymulację, wykorzystując działanie zmiennego pola magnetycznego o niskiej częstotliwości.
W przypadku choroby Raynauda zaleca się rehabilitację oraz masaże, które zmniejszają ból, a także uelastyczniają naczynia krwionośne, poprawiając tym samym krążenie i zapobiegając gwałtownemu zwężaniu się tętnic.
Innym sposobem jest wodolecznictwo i kąpiele w ciepłej wodzie, która zmniejsza dolegliwości bólowe. Wielu pacjentów korzysta również z peloidoterapii polegającej na wykonywaniu okładu z pasty borowinowej.
Choroba Raynauda – w przeciwieństwie do zespołu Raynauda – zwykle nie wiąże się z groźnymi skutkami, jednakże jej leczenie jest niezbędne do tego, by zadbać o komfort życia pacjenta.
