Czy ciało obce w nosie zdarza się często?
Ciało obce w nosie jest problemem występującym stosunkowo często, w szczególności u małych dzieci, a także u osób dorosłych, dotkniętych zaburzeniami psychicznymi, niedorozwojem intelektualnym oraz zespołami otępiennymi związanymi między innymi z podeszłym wiekiem czy chorobami neurodegeneracyjnymi.
Szacuje się, że obiekty ulokowane w nosie, wraz przedmiotami, które utkwiły w gardle i uszach, stanowią łącznie aż 11 procent wszystkich otolaryngologicznych stanów nagłych (dane: P. Kołodziejczyk i inni).
W praktyce, zdecydowanie najczęściej ciało obce wnika do jamy nosowej przez nozdrza przednie, rzadziej tylne, na skutek kaszlu, ziewania czy wymiotów. Zazwyczaj lokalizuje się na podstawie nosa, poniżej dolnej małżowiny lub w górnej części jamy. Niekiedy utyka też w ścianie nosa lub w zatokach.
Przeważnie bezpośrednią przyczyną jest zwykła nieuwaga lub nieświadomość, konsekwencje mogą jednak być dalekie od niewinnych i trywialnych.
Jeśli wprowadzona do nosa drobina przedostanie się dalej do dolnych dróg oddechowych lub utkwi w zatokach, możliwe są liczne powikłania, w tym stany zapalne i urazy, między innymi oczodołowe i wewnątrzczaszkowe.
Dlatego tak ważna jest odpowiednia reakcja - problem ten nie może być bagatelizowany, a w sytuacji gdy nie pomagają proste domowe sposoby, pacjent powinien uzyskać fachową pomoc lekarską.
Należy jednak pamiętać, że zagrożenie często trudno jest zidentyfikować, jeśli dotyczy ono małego dziecka lub osób dorosłych o obniżonej sprawności intelektualnej, nie potrafiących w jasny sposób zakomunikować problemu.
Jego objawy często są bowiem niespecyficzne, a nawet trudno zauważalne z zewnątrz.
Co ciekawe, zagadnienie to traktowane jest jako odrębna jednostka chorobowa. W międzynarodowej klasyfikacji ICD 10, ciało obce w nosie (nozdrzach) oznaczone jest symbolem T17.1, jeśli zaś znajduje się głębiej, w zatokach przynosowych, ma kod T17.0. Z kolei w klasyfikacji ICD 11 ciało obce w nosie można znaleźć pod numerem ND72.1.
Reklama
Ciało obce w nosie dziecka
Ciało obce w nosie dziecka to przypadłość na swój sposób typowa zwłaszcza dla maluchów w przedziale wiekowym 2-4 lata. Jest to bowiem szczególny okres w życiu dziecka, kiedy zaczyna się ono swobodnie poruszać w szerszej przestrzeni, pełnej przedmiotów, w tym także bardzo drobnych.
Rosnąca ciekawość świata sprawia, że dziecko pragnie każdej rzeczy dotknąć, wypróbować, nierzadko też schować w tym w takich zakamarkach, jak własna buzia, nos czy uszy.
Jednocześnie kompetencje poznawcze nie są na tyle rozwinięte, by maluch znał konsekwencje takiego postępowania. Warto też zauważyć, że jest to czas, gdy dziecko coraz rzadziej znajduje się pod ścisłą opieką osób dorosłych.
Rodzice nie śledzą już każdego jego ruchu, tym bardziej, że w tym wieku zaczyna ono uczęszczać do żłobka lub przedszkola. Jak częsty problem stanowi kulka w nosie dziecka lub inny przedmiot trafiający w niepożądane miejsce?
Z oczywistych względów nie ma statystyk dotyczących przypadków, które zakończyły się udzielaniem pierwszej pomocy w domu. Szacuje się jednak, że maluchy z ciałem obcym w tej części dróg oddechowych stanowią aż 5 procent ogółu pacjentów na ostrych dyżurach pediatrycznych (dane: A. Niedzielski, T. Stankiewicz).
Jakie przedmioty najczęściej zalegają w nozdrzach i co robić, gdy dziecko włożyło coś do nosa?
Reklama
Rodzaje ciał obcych w nosie
Co może być w nosie dziecka? Praktycznie wszystko, co znajduje się w zasięgu jego rączek i co jest na tyle małe, by zmieściło się w nozdrzach, jak choćby drobiny jedzenia, małe klocki czy różnego typu odłamki.
Najczęściej lekarze na ostrym dyżurze pediatrycznym czy otolaryngologicznym spotykają się z takimi przedmiotami w nosie dziecka, jak:
- kulki magnetyczne, łożyskowe, korale, tabletki,
- pestki, nasiona, kukurydza, groch i groszek zielony, orzeszki ziemne, ziarna kawy, okruchy chleba, tik-taki i inne kawałki jedzenia,
- klocki o wymiarach kilku milimetrów,
- plastelina, modelina, glina i inne tego typu masy,
- śrubki, gwoździe, pinezki, płaskie baterie, małe monety,
- kamienie, większe drobiny piasku, muszelki, fragmenty kredy,
- zwinięte papierki, wata, fragmenty tkanin,
- odłamane części większych całości, plastikowe, drewniane, metalowe,
- muchy i inne owady, z reguły nieżywe.
To, co trafia do nozdrzy, warunkowane jest prostym czynnikiem, jakim jest dostępność. Dziecko może włożyć do jednej z dziurek wszystko, co ma pod ręką.
Niekiedy też mówi się w tym kontekście o pewnego rodzaju sezonowości - na przykład jesienią do nosa wkładane są kulki jarzębiny, latem porzeczki czy jagody.
Reklama
Objawy ciała obcego w nosie
Jak rozpoznać, że dziecko ma coś w nosie? Zazwyczaj pierwszymi symptomami są:
- niedrożność,
- trudności z oddychaniem,
- obecność wydzielin,
- zaczerwienienie.
Należy jednak pamiętać, że w praktyce szybkie i trafne rozpoznanie problemu bywa bardzo trudne. Dlaczego? Aż 75 procent maluchów nie ma na wstępnym etapie żadnych objawów (dane: A. Niedzielski, T. Stankiewicz).
Jeśli zaś symptomy są, często mają one charakter niespecyficzny, w związku z czym kojarzy się je z nawracającymi infekcjami górnych dróg oddechowych czy alergiami wziewnymi.
Oznacza to, że obecność ciała obcego w nosie może pozostać niezauważona przez wiele tygodni a nawet miesięcy, aż do czasu odkrycia całkowicie przypadkowego, bądź pojawienia się groźnych i widocznych powikłań. W praktyce wiele zależy od możliwości komunikacyjnych dziecka tudzież spostrzegawczości jego opiekunów.
Jak rozpoznać czy dziecko włożyło coś do nosa? Mogą o tym świadczyć takie objawy, jak:
- ból nosa, obrzęk, zaczerwienienie,
- wyciek wydzieliny śluzowej, ale też niekiedy ropnej,
- krwawienie lub podbarwienie wydzielin krwią,
- kichanie, łzawienie oczu,
- upośledzenie drożności nosa, najczęściej jednostronne,
- problemy z oddychaniem, łapanie powietrza przez usta, chrapanie,
- gorsze samopoczucie, stan podgorączkowy, ból głowy.
Odczyn zapalny częściej wywołują drobiny pochodzenia organicznego, takie jak resztki jedzenia czy szczątki owadów. Natomiast przedmioty nieorganiczne z większą częstotliwością są odpowiedzialne za urazy mechaniczne błon śluzowych, zwłaszcza jeśli mają ostre lub poszarpane brzegi.
W sytuacji, gdy ciało obce tkwi w organizmie przez dłuższy czas, może się przekształcić w tak zwany rynolit, czyli kamień nosowy. Jest to złóg wapienny, odkładający się wokół zalegającej drobiny.
W pierwszej kolejności ciało obce powoduje zaburzanie naturalnego ruchu rzęsek nosowych, co doprowadza do przewlekłego stanu zapalnego.
W związku z utrudnionym przepływem powietrza, błona śluzowa jamy nosowej zaczyna wysychać, czego efektem jest nawarstwianie się kamienia. Zwiększając swoją masę i objętość, zaczyna on coraz silnej uciskać na naczynia, zaburzając ukrwienie.
Z czasem może dojść do miejscowej martwicy. Rynolity są więc groźne, co więcej - mogą wzbudzać poważne obawy po odkryciu, a przed przeprowadzeniem różnicowania z polipami czy zmianami nowotworowymi.
Reklama
Pierwsza pomoc przy ciele obcym w nosie
Co zrobić, gdy jedzenie wpadnie do nosa? W pierwszej kolejności należy spróbować przedmuchać nos. Nie zawsze jest to jednak metoda skuteczna i zalecana, zwłaszcza w przypadku małych dzieci.
Postępowanie w przypadku utknięcia ciała obcego w nosie zależy w dużej mierze od wieku pacjenta, tudzież stopnia jego świadomości i zdolności reagowania na polecenia.
Małe dzieci oraz pacjenci z otępieniem czy niepełnosprawnością intelektualną często nie rozumieją czego się od nich wymaga. Maluchy dodatkowo mogą odczuwać obawę, związaną z przeświadczeniem, że zrobiły coś źle lub też, że grozi im niebezpieczeństwo.
Możliwy jest w takiej sytuacji atak paniki i wykonywanie czynności w sposób daleki od pożądanego, w efekcie czego zamiast usunąć drobinę z nozdrzy, można ją przepchnąć głębiej, do krtani, tchawicy, oskrzeli, czy zatok, narażając na pacjenta na znacznie poważniejsze konsekwencje.
Niekiedy stan spowodowany niewłaściwym postępowaniem może stanowić nawet bezpośrednie zagrożenie życia, między innymi na skutek uduszenia lub perforacji ważnych obszarów układu oddechowego.
Na czym zatem powinna polegać pierwsza pomoc i kiedy należy zaniechać udzielania jej na własną rękę, udając się do lekarza?
Reklama
Jak wyjąć ciało obce z nosa?
Jak wyciągnąć kulkę z nosa dziecku, tudzież inny zalegający przedmiot czy kawałek jedzenia? W pierwszej kolejności należy zadbać o dobrostan psychiczny małego pacjenta.
Dziecko powinno się uspokoić, tłumacząc mu, że nic groźnego się nie dzieje. Następnie należy się upewnić, czy maluch rozumie polecenia i czy będzie potrafił je wykonać.
Aby zapewnić większy spokój, warto pociechę wziąć na kolana, samemu zaś unikać podniesionego głosu, pośpiesznie wypowiadanych słów, ogólnego wrażenia paniki, która mogłaby się udzielić dziecku.
Gdy będą ku temu sprzyjające okoliczności, zatyka się jedną dziurkę nosa i prosi dziecko o silne wydmuchanie powietrza drugą. Jeśli junior czyni to prawidłowo, a mimo to zalegający przedmiot nie wypada na zewnątrz, próbę można ponowić kilkukrotnie.
Jednak w sytuacji, gdy technika nie jest właściwa i istnieje ryzyko zaciągnięcia ciała obcego głębiej, trzeba zrezygnować ze starań i udać się na ostry dyżur do szpitala lub poradni otolaryngologicznej.
Nie należy podejmować innych działań, takich jak używanie szczypców, cążek, pęset, igieł i szpikulców, ponieważ nieumiejętnie użyte mogą one stanowić zagrożenie dla malucha.
Możliwe są w takim przypadku różne urazy, od lekkiego zadrapania, po poważniejsze uszkodzenia, zwłaszcza jeśli mały pacjent jest niespokojny, rusza się i wyrywa.
Reklama
Kiedy do lekarza z ciałem obcym w nosie?
Wskazaniem od interwencji lekarskiej jest też niemożność udrożnienia nosa mimo wielokrotnie podejmowanych prawidłowych prób przedmuchiwania.
Może to świadczyć o tym, że ciało obce utknęło bardzo głęboko lub też zaklinowało się albo wbiło w błonę śluzową. Oczywiście należy reagować tym szybciej, jeśli:
- istnieje ryzyko, że drobina przesuwa się głąb układu oddechowego,
- poważnie zaburzona jest drożność i istnieje ryzyko przyduszenia,
- występuje krwawienie lub pojawia się ropna wydzielina.
Laryngolog dysponuje dużo większym doświadczeniem oraz możliwościami technicznymi, dlatego wcześniej lub później upora się z problemem, aczkolwiek w bardziej skomplikowanych przypadkach może to oznaczać odwołanie się do metod inwazyjnych.
W warunkach ambulatoryjnych podaje się dziecku słabe miejscowe znieczulenie, aby złagodzić ewentualne uciążliwości i ułatwić współpracę.
Następnie lekarz za pomocą tzw. rynoskopu lokalizuje ciało obce i określa czy jest ono umiejscowione swobodnie, czy też wrośnięte w błony śluzowe, tudzież otoczone ziarniną, ropą lub gęstą wydzieliną śluzową. Na tej podstawie planowany jest sposób usunięcia „intruza”.
- W przypadku obiektów obłych, takich jak kulki, nasiona, czy tabletki, dobrym rozwiązaniem jest zastosowanie specjalnego ssaka wytwarzające podciśnienie, który powinien wyciągnąć niepożądany obiekt na zewnątrz bez ryzyka przepchnięcia go głębiej.
- Miękkie przedmioty (wata, kawałki materiału lub papieru) usuwa się wdmuchując ze znaczną siłą powietrze przez usta pacjenta, jednocześnie zaciskając wolne skrzydło nosa.
- Jeśli ciało obce ma ostre krawędzie albo jest wbite w błonę śluzową, często używa się zestawu złożonego z haczyka, pęsety i kleszczyków. Lekarz nie powinien jednak ryzykować zabiegu, jeśli nie kontroluje sytuacji wzrokowo lub też dany przedmiot tkwi zbyt głęboko.
Gdy wyżej wymienione metody zawiodą lub też w sytuacji, gdy ich użycie jest zbyt ryzykowne, niezbędne może być wykonanie poważniejszego zabiegu w sali operacyjnej, w znieczuleniu ogólnym, z użyciem endoskopu.
Co robić po wyjęciu ciała obcego z nosa?
Szczegółowe wytyczne odnośnie tego, co należy uczynić po wyjęciu ciała obcego z nosa, nie istnieją. W większości przypadków nie ma potrzeby jakichkolwiek działań.
Nawet jeśli wewnątrz dróg oddechowych wytworzy się niewielka rana, szybko powinna się zagoić samoistnie. W sytuacji, gdy z nozdrzy dobywa się ropna wydzielina, można podejrzewać nadkażenie bakteryjne. Lekarz może wówczas przepisać miejscowy antybiotyk.
Choć zabrzmi to trywialnie, należy też zadbać o to, by podobne sytuacje nie miały miejsca w przyszłości. W przypadku starszych dzieci wskazana jest rozmowa, młodszych - usunięcie niebezpiecznych przedmiotów z zasięgu ich rąk, a także sprawowanie lepszej kontroli nad pociechą.
