Co to jest ciąża pozamaciczna?
Każda ciąża, która rozwija się poza jamą macicy określana jest ciążą pozamaciczną. Inna nazwa tego zjawiska to ciąża ektopowa. Jak można przeczytać w publikacji „Ciąża ektopowa podwójna...” dostępnej na łamach „Ginekologii Polskiej” (2014), ten problem dotyka około 0,5-2 proc. wszystkich ciężarnych na świecie i wykazuje tendencję wzrostową. Jeszcze rzadziej zdarza się ciąża pozamaciczna podwójna, bo w 1 na 725 tego rodzaju ciąż.
Natomiast w Polsce nie są prowadzone szczegółowe statystyki na ten temat. Jednakże w publikacji „Ciąża ektopowa – czynniki ryzyka, diagnostyka i leczenie” (Journal of Education, Health and Sport. 2015) można przeczytać, że u ok. 5-15 proc. polskich kobiet w wieku rozrodczym, które zgłaszają się do szpitala przez krwawienie z dróg rodnych w I trymestrze, rozpoznaje się ciążę ektopową.
To, co wiąże się z ciążą pozamaciczną to duże ryzyko śmierci dla kobiety. Statystyki, zaprezentowane w „Ciąża ektopowa podwójna…” (2014), pokazują, że ciąża ektopowa to wciąż najczęstsza przyczyna zgonów ciężarnych w I trymestrze.
Jak wygląda ciąża pozamaciczna? Ciąża ektopowa może rozwinąć się w różnych miejscach w obrębie układu rozrodczego, ale czasem też w jamie brzusznej. Z tego powodu ciążę pozamaciczną dzieli się ze względu na umiejscowienie zarodka na:
(dane statystyczne pochodzą z czasopisma „Postępy Nauk Medycznych”):
- ciążę jajnikową – 0,2 proc. wszystkich przypadków,
- ciążę brzuszną – 1,4 proc. wszystkich przypadków,
- ciążę szyjkową – 0,2 proc. wszystkich przypadków,
- ciążę jajowodową – m.in. cieśniową (12 proc.), bańkową (80 proc.), strzępkową (5 proc.).
Ciąża pozamaciczna nie jest zjawiskiem nowym. Pierwsze wzmianki dotyczące ciąży pozamacicznej są datowane na 1693 rok. Opis ten pochodzi z autopsji kobiety skazanej na karę śmierci. Interesującym rodzajem jest ciąża heterotopowa, a więc jednoczesne współistnienie ciąży wewnątrzmacicznej z pozamaciczną.
Reklama
Przyczyny ciąży pozamacicznej
Dlaczego dochodzi do ciąży pozamacicznej? Istnieje szereg czynników, które mogą sprzyjać jej wystąpieniu. Ryzyko ciąży ektopowej jest większe u kobiet, które:
- w późniejszym wieku zachodzą w ciążę – obecnie odsetek ciąż pozamacicznych wzrasta, czego przyczyną może być wyższy wiek kobiet decydujących się na ciążę. Ryzyko dotyczy przede wszystkim kobiet, które na ciążę decydują się po 35. roku życia;
- przebyły infekcje w obrębie jamy brzusznej lub miednicy mniejszej – jak podają autorzy „Ciąża ektopowa – czynniki ryzyka…” (Journal of Education, Health and Sport. 2015) zakażenie chlamydią trachomatis ma związek z 30-50 proc. ciąż pozamacicznych. Zdaniem badaczy infekcja może doprowadzić do zmian w mikrośrodowisku jajowodu, co sprzyja ciąży ektopowej;
- poddawały się stymulacji jajników – np. podczas leczenia niepłodności albo zapłodnienia pozaustrojowego. Możliwość ciąży ektopowej – jak można przeczytać w publikacji „Ciąża ektopowa – czynniki ryzyka…” (2015) – w przypadku in vitro jest większa o 2-3 proc. i może być większa jeśli dochodzą do tego inne czynniki ryzyka.
- są nałogowymi palaczkami – wg przytoczonej już literatury, kobiety, które palą dziennie więcej niż 20. papierosów są obarczone czterokrotnie wyższym ryzykiem ciąży pozamacicznej;
- stosują wkładki wewnątrzmaciczne z lewonorgestrelem;
- w nieskuteczny sposób korzystają z antykoncepcji hormonalnej jednoskładnikowej, a ich tabletki zawierają progestagen;
- przeszły już ciążę ektopową – ryzyko kolejnej wzrasta o 12,5 proc.
Nie można tu zapomnieć także o takich problemach jak zaburzenia chromosomalne w trofoblaście czy opóźniony transport komórki jajowej.
Reklama
Objawy ciąży pozamacicznej
Jak rozpoznać ciążę pozamaciczną? Ciąża ektopowa charakteryzuje się trzema głównymi objawami, które dotyczą jedynie 45 proc. pacjentek:
- brakiem miesiączki – wg autorów pracy „Ciąża ektopowa – czynniki ryzyka…” (2015) dotyczy to 75 proc. kobiet z rozpoznanymi objawami;
- krwawieniem z dróg rodnych – występuje u ponad połowy kobiet z symptomami ciąży pozamacicznej;
- bólem podbrzusza – u praktycznie wszystkich pacjentek z tym rozpoznaniem.
Po jakim czasie można rozpoznać symptomy ciąży pozamacicznej? Ujawniają się one zwykle około 6-10 tygodnia ciąży.
Niekiedy w sytuacji ciąży ektopowej rozpoznaje się płyn w Zatoce Douglasa, co jednak często jest też charakterystyczne dla ciąży prawidłowej. W przypadku krwawienia z pękniętej ciąży ektopowej może dojść do niewydolności krążenia, co wynika z dużej, nagłej utraty krwi.
U każdej kobiety objawy ciąży pozamacicznej mogą być inne i występować w różnym czasie, np. w 5 tygodniu. Ciąża pozamaciczna stwarza trudności diagnostyczne – może nie dawać żadnych niepokojących objawów, przypominać symptomy poronienia albo schorzenia gastroenterologiczne.
Reklama
Ciąża pozamaciczna a USG
Gdy nie istniały techniki leczenia chirurgicznego ciąży pozamacicznej, śmiertelność z tego powodu była ogromna. Według statystyk – opublikowanych przez Piotra Czuczwara z III Katedry i Kliniki Ginekologii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie – umierało wówczas 67 proc. wszystkich kobiet z ciążą ektopową.
USG dopochwowe przyczyniło się do szybszego wykrywania tego problemu. Co więcej, USG odgrywa znaczącą rolę w procesie kwalifikacji do leczenia metotreksatem oraz do oceny efektów leczenia.
Kiedy ciążę pozamaciczną widać na USG? Około 6 tygodnia ciąży powinna być ona widoczna wewnątrz macicy. Jeżeli jej tam nie ma, lekarzowi powinien zlecić dodatkowe badania.
Jak wygląda ciąża pozamaciczna na USG i czy ją widać? W przypadku ciąży pozamacicznej może być ona widoczna w innym miejscu niż macica.
Reklama
Ciąża pozamaciczna a test ciążowy
Warto wspomnieć, że test ciążowy wykryje również ciążę zlokalizowaną poza macicą, natomiast na jego podstawie nie określimy, czy mamy do czynienia z prawidłową ciążą czy ciążą pozamaciczną.
Pozytywny wynik pojawia się z tego powodu, że wykrywany jest hormon pojawiający się tylko w czasie ciąży, tzw. gonadotropina kosmówkowa, czyli beta-HCG.
Jeżeli test zostanie zrobiony zbyt wcześnie, tzn. gdy ten hormon jest jeszcze trudny do wykrycia na początku ciąży, to test ciążowy będzie negatywny.
Związek pomiędzy ciążą pozamaciczną a testem ciążowym zależy po prostu od zawartości hormonu beta-HCG w organizmie.
Reklama
Ciąża pozamaciczna a okres
Czy przy ciąży pozamacicznej jest okres? Okazuje się, że w tym przypadku zwykle – tak jak w zdrowej ciąży – dochodzi do jego zatrzymania.
Przy ciąży pozamacicznej zamiast okresu może wystąpić raczej krwawienie przypominające miesiączkę u ciężarnej. Należy wówczas bezwzględnie udać się do lekarza.
Okres po laparoskopii ciąży pozamacicznej zwykle pojawia się 4-6 tygodni później.
Reklama
Czy można urodzić dziecko z ciąży pozamacicznej?
Nie ma możliwości urodzenia dziecka z ciąży pozamacicznej. Co więcej, w razie pęknięcia ciąża ektopowa – jeżeli nie zostanie usunięta w odpowiednim momencie – może doprowadzić również do komplikacji zdrowotnych u kobiety. Jak przekonuje prof. dr hab. n. med. Violetta Skrzypulec-Plinta, po rozpoznaniu każda ciąża pozamaciczna musi zostać usunięta.
Nie ma praktycznie żadnych szans na urodzenie dziecka, ponieważ zarodek nie ma warunków do rozwoju, które gwarantuje mu jedynie macica.
Niestety, nie ma możliwości przeniesienia zarodka, który źle się zagnieździł, do macicy. Taka ciąża nie rokuje urodzenia dziecka. Odpowiedź na pytanie: czy można urodzić dziecko z ciąży pozamacicznej w świecie lekarskim jest jednoznaczna.
Leczenie ciąży pozamacicznej
Co do zasady istnieją trzy sposoby na leczenie ciąży pozamacicznej:
- leczenie farmakologiczne – jest mniej inwazyjne niż leczenie operacyjne, pozwala na zaoszczędzenie jajowodu i tym samym zwiększenie szans na zachowanie możliwości rozrodczych. Zwykle stosowanym lekiem jest ten zawierający metotreksat, który jest antagonistą kwasu foliowego. Hamuje on mitozę i podziały komórkowe. Z tego rodzaju leczenia mogą skorzystać pacjentki, które:
- są w ogólnym stanie dobrym,
- mają zachowaną ciągłość jajowodu,
- mają zbadane funkcje nerek i wątroby.
Nie mogą z tego rozwiązania skorzystać kobiety, u których:
- zmiana ma ponad 4 cm,
- rozpoznaje się akcję serca zarodka,
- wartość Beta –hCG są powyżej 3500 mjm/ml.
- operacja – może odbywać się poprzez laparoskopię (w tym przypadku ciąża pozamaciczna jest usuwana poprzez niewielkie nacięcia na brzuchu) albo laparotomię (jeżeli istnieją przeciwwskazania do laparoskopii, wówczas operuje się metodą klasyczną, rozcinając fałdy brzucha). Wśród powikłań po laparoskopii i laparotomii ciąży pozamacicznej wymienić należy pozostawienie części tkanek pęcherzyka ciążowego, co może prowadzić do bólu, krwawienia z dróg rodnych oraz zrostów.
- postępowanie wyczekujące – jak wskazują autorzy od 47-82 proc. ciąż ektopowych ulega samoistnej resorpcji. Co oznacza, że nie w każdym przypadku konieczne jest usunięcie ciąży pozamacicznej. Istotne jest jednak, by parametry wyjściowe pacjentki spełniały pewne normy:
- stężenie Beta-hCG musi być poniżej 1000 mjm/ml,
- objętość płynu w Zatoce Douglasa poniżej 100 ml,
- średnica zmiany nie może być większa niż 4 cm, a jej wymiar 50 mm.
Postępowanie wyczekujące opiera się na obserwacji, wykonywaniu USG dopochwowego oraz monitorowaniu stężeń beta gonadotropiny kosmówkowej dwa razy w tygodniu aż do spadku poniżej 20 mjm/ml.
Jak długo trzeba być w szpitalu w przypadku ciąży pozamacicznej? Wszystko zależy od indywidualnych potrzeb pacjentki. Zwykle jednak po 1,5-godzinnym zabiegu jest wypisywana dwa dni później do domu.
Rekonwalescencja po usunięciu ciąży pozamacicznej
Czas dochodzenia do siebie po ciąży pozamacicznej zależy od organizmu kobiety. Po laparoskopii okres rekonwalescencji trwa 7 dni, a po operacji klasycznej znacznie dłużej. O tym, kiedy pacjentka może wrócić do pracy po ciąży pozamacicznej, decyduje lekarz.
Zasadniczo zwolnienie lekarskie jest wystawiane na kilka tygodni. Objawy po usunięciu ciąży pozamacicznej mogą obejmować m.in. krwawienie z dróg rodnych czy bóle podbrzusza. Warto wówczas skonsultować się z lekarzem.
Wiele kobiet zastanawia się, co dalej. Kiedy można ponownie próbować zajść w ciążę. Szybka ciąża po ciąży pozamacicznej może jednak stanowić obciążenie dla organizmu kobiety. Ciąża ektopowa zwiększa także ryzyko kolejnych ciąż pozamacicznych. Lekarze sugerują, by starać się o potomstwo nie wcześniej niż 3 miesiące po usunięciu ciąży pozamacicznej.
