Co to jest cukrzyca typu 3?
Cukrzyca typu 3 jest szczególnym przypadkiem tej groźnej, przewlekłej choroby metabolicznej, której istotą jest zaburzenie gospodarki węglowodanowej, związane z niedostatecznym wytwarzaniem insuliny lub z niewrażliwością organizmu na jej działanie.
O schorzeniu tym mówi się od niedawna, a główną przyczyną jego wyodrębnienia nie są specyficzne objawy, lecz podłoże, na jakim powstaje.
W tym miejscu należy wyjaśnić, że najbardziej podstawowy podział, mający swoje odzwierciedlenie w klasyfikacji ICD-10 Światowej Organizacji Zdrowia, wyróżnia takie odmiany choroby, jak:
- Cukrzyca typu 1 - efekt bezwzględnego niedoboru insuliny, do którego dochodzi wskutek zniszczenia lub dysfunkcji komórek beta trzustki. Najczęściej choroba jest wywoływana przez procesy autoimmunologiczne (agresja układu odpornościowego względem własnego organizmu). Może się rozwijać już w dzieciństwie lub wieku młodzieńczym.
- Cukrzyca typu 2 - schorzenie będące konsekwencją obniżonej wrażliwości tkanek na działanie insuliny, czego następstwem jest zaburzenie metabolizmu cukrów. Przyczyny jej rozwoju są bardzo zróżnicowane, jednak za najważniejszy czynnik sprawczy uważa się otyłość. Zazwyczaj rozwija się w średnim lub podeszłym wieku.
Cukrzyca typu 3 nazywana jest wtórną. W odróżnieniu od wspomnianych wyżej typów 1 i 2, które są pochodną naturalnych i długotrwałych procesów, tę odmianę choroby uważa się za pokłosie innych schorzeń lub też efekt uboczny działania różnych substancji, w szczególności leków.
W klasyfikacji ICD-10 cukrzyca typu 3 nie istnieje jako odrębna jednostka, utożsamia się jednak większość jest przypadków z kategorią E13.5 (inne określone postacie cukrzycy). Podobnie wygląda to w katalogu ICD-11, pod numerem 5A13.
Reklama
Przyczyny cukrzycy typu 3
Przyczyny cukrzycy typu 3 są bardzo zróżnicowane, zalicza się do nich bowiem zarówno schorzenia prowadzące do uszkodzeń miąższu trzustki (w tym stany zapalne oraz procesy nowotworowe), jak też urazy, zaburzenia hormonalne oraz czynniki o działaniu toksycznym dla tego narządu.
Jeśli chodzi o przyczyniające się do cukrzycy wtórnej choroby, są to przede wszystkim:
- Ostre i przewlekłe zapalenie trzustki, będące efektem między innymi niewłaściwej diety obfitującej w tłuszcze i białka, a także palenia papierosów i nadużywania alkoholu, niekiedy występujące też na podłożu autoimmunologicznym.
- Nowotwory trzustki - groźne, śmiercionośne, złośliwe, istotnie zaburzające funkcjonowanie tego gruczołu – cukrzyca bywa ich pierwszym widocznym objawem.
- Mukowiscydoza - groźna choroba o podłożu genetycznym, objawiająca się wielonarządowo, w tym między innymi poprzez niewydolność trzustki.
- Hemochromatoza - choroba warunkowana genetycznie, której istotą jest nadmierne wchłanianie żelaza, gromadzącego się następnie w wielu narządach, w tym w trzustce.
Dlaczego wtórna cukrzyca może być konsekwencją przewlekłego zapalenia trzustki? W wyniku procesów chorobowych dochodzi do uszkadzania komórek miąższu trzustki i zaburzenia zdolności tego narządu do wydzielania insuliny.
Poza tym, stosowane w leczeniu enzymy trzustkowe same w sobie mogą zaburzać gospodarkę węglowodanową, przyczyniając się do rozwoju cukrzycy.
Jeśli chodzi i inne leki, które zwiększają ryzyko zachorowania, wymienia się:
- glikokortykosteroidy - silne, sterydowe środki o działaniu przeciwzapalnym;
- tiazydy, czyli środki moczopędne, stosowane w terapii nadciśnienia tętniczego;
- interferon A - glikoproteina występująca naturalnie w ludzkim organizmie, podawana w dodatkowej dawce z zewnątrz w celu m.in. zwiększenia odpowiedzi układu odpornościowego.
Oprócz tego, wśród czynników sprawczych cukrzycy typu 3, należy wymienić różnego rodzaju zaburzenia endokrynologiczne (hormonalne), takie jak:
- zespół Cushinga - grupa różnorakich objawów będących efektem nadpodaży glikokortykosteroidów w organizmie, powstałej w wyniku nadmiernego wydzielania kortyzolu w nadnerczach, bądź długotrwałej i intensywnej farmakoterapii;
- zespół Conna, związany z nadprogramowym wydzielaniem aldosteronu – hormonu sterydowego syntezowanego w korze nadnerczy
- nadczynność tarczycy - stan, w którym gruczoł tarczowy produkuje zbyt wiele hormonów T4 i T3 w stosunku do naturalnych potrzeb organizmu (problem ten jest zazwyczaj pochodną choroby Gravesa-Basedowa, tak zwanego wola lub stanu zapalnego tarczycy);
- akromegalia - nadmierne wydzielanie hormonu wzrostu;
- guz chromochłonny - niezłośliwy, rozwijający się w nadnerczach, powodujący uwalnianie dużej ilości katecholamin, czyli hormonów, takich jak adrenalina i dopamina.
Do cukrzycy wtórnej często też dochodzi po całkowitym lub częściowym usunięciu trzustki, co w oczywisty sposób wpływa na możliwość syntezowania insuliny w organizmie.
Reklama
Objawy cukrzycy typu 3
Objawy cukrzycy typu 3 są związane z nadmiarem glukozy we krwi i nie różnią się zasadniczo od symptomów innych postaci choroby, w szczególności typu 2. Do typowych manifestacji klinicznych należą:
- poliuria, czyli nadmierne oddawanie moczu w ilości nawet powyżej 3 litrów dziennie;
- wzmożone pragnienie, przy jednoczesnym uczuciu suchości w ustach;
- wysuszenie skóry oraz błon śluzowych;
- większy niż zwykle apetyt, objadanie się nie powodujące jednak przyrostu masy ciała, a wręcz przeciwnie – pacjent może tracić na wadze;
- chroniczne uczucie zmęczenia, senności w ciągu dnia, apatia, rozdrażnienie;
- pogorszenie widzenia - rozmazany obraz;
- zaburzenia erekcji u mężczyzn oraz zwiększona podatność na infekcje intymne u kobiet;
- bóle kończyn dolnych (w bardziej zaawansowanej postaci).
W związku z tym, że objawy cukrzycy typu 3 nie są charakterystyczne wyłącznie dla tej postaci choroby, bardzo często nie jest ona właściwie różnicowana z innymi odmianami, co może negatywnie wpływać na efektywność leczenia.
Tym bardziej, że przez dłuższy czas może się ona rozwijać w sposób mało zauważalny (natężenie objawów rośnie z czasem).
W związku z powyższym uważa się, że ten typ choroby jest mocno niedoszacowany w statystkach na rzecz cukrzycy typu 1 i 2, które w oficjalnych zestawieniach stanowią zdecydowaną większość przypadków.
Co ważne, także diagnostyka laboratoryjna nie przynosi w tym zakresie bezsprzecznych rozstrzygnięć. Podstawą stwierdzenia cukrzycy każdego rodzaju jest:
- dwukrotne wykrycie glikemii na czczo (poziom glukozy powyżej 125 mg/dl);
- glikemia przygodna (w dowolnym momencie dnia) na poziomie ponad 200 mg/dl;
- glikemia w teście doustnego obciążenia glukozą (120 minut po wypiciu roztworu zawierającego ten cukier), również przekraczająca 200 mg/dl.
Aby rozpoznać cukrzycę wtórną, lekarz musi stwierdzić istnienie zależności czasowej między chorobą, a wystąpieniem innego schorzenia, zaburzenia, bądź czynnika środowiskowego (np. podania leku).
Reklama
Leczenie cukrzycy typu 3
Leczenie cukrzycy typu 3 jest trudne ze względu nie tylko na trudności diagnostyczne, ale też złożoność problemów zdrowotnych stanowiących jej podłoże. Czy cukrzyca typu 3 jest uleczalna?
To zależy. W grę wchodzi nie tylko wyrównanie gospodarki węglowodanowej, ale też terapia schorzeń podstawowych, która nierzadko jest bardzo skomplikowana, obciążająca i często nieskuteczna.
Przykładem może być rak trzustki, który charakteryzuje się bardzo złymi rokowaniami. Problemem są też inne choroby, które zazwyczaj mają charakter przewlekły.
Ale jeśli cukrzyca jest powodowana czynnikami okresowymi, takimi jak długotrwałe stosowanie leku, często jest możliwe powstrzymanie jej rozwoju po odstawieniu danego środka farmakologicznego.
Jeśli chodzi o terapię schorzeń podstawowych stosuje się procedury adekwatne do poszczególnych jednostek chorobowych. Samą natomiast cukrzycę wtórną zazwyczaj leczy się z użyciem typowych leków, takich, jak:
- metformina, często będąca lekiem pierwszego wyboru, hamująca produkcję glukozy w organizmie oraz zwiększająca wrażliwość tkanek na insulinę;
- sulfonynomocznik - ograniczający syntezę glukozy i zwiększający produkcję insuliny;
- leki inkretynowe - blokujące produkcję glukozy oraz zwiększające wydzielanie insuliny po posiłku;
- flozyny - ułatwiające wydalanie cukru z moczem.
Z wyżej wymienionych, najczęściej stosowana jest pierwsza substancja, będąca lekiem starego typu, o stosunkowo uniwersalnym działaniu.
W sytuacji, gdy zniszczona lub niesprawna trzustka nie jest w stanie produkować insuliny, pacjent musi otrzymywać ją w postaci zastrzyków, tak jak przy cukrzycy typu 1 i w zaawansowanych stadiach typu 2.
Reklama
Dieta przy cukrzycy typu 3
Jaka dieta przy cukrzycy wtórnej jest zalecana? Ze względu na niewielką liczbę diagnozowanych przypadków, a także niespecyficzność objawów względem innych postaci choroby, osobna dieta dla osób cierpiących na cukrzycę typu 3 praktycznie nie istnieje.
Jeśli pacjent nie jest leczony insuliną, wdraża się zasady żywienia typowe dla cukrzycy typu 2. Podstawą są w takim przypadku:
- ograniczenie spożycia tłuszczów nasyconych oraz trans, znajdujących się w dużej ilości między innymi w tłustym mięsie i mleku oraz jego przetworach, a także w produktach smażonych, fast-foodach, przekąskach, daniach gotowych etc.;
- zmniejszenie konsumpcji węglowodanów prostych, znajdujących się w największej ilości w pieczywie pszennym, rozgotowanym białym ryżu i kaszy, słodyczach, wyrobach ciastkarskich, słodkich owocach, sokach owocowych, napojach gazowanych;
- dobrze zbilansowana dieta, której źródło stanowią złożone węglowodany, tłuszcze nienasycone oraz białka. Do produktów wartych umieszczenia w menu na stałe należą przede wszystkim:
- pieczywo żytnie i razowe;
- brązowy ryż, kasza gryczana, płatki owsiane;
- zdrowe tłuszcze roślinne (oliwa z oliwek, olej rzepakowy);
- chude mięso i wędliny;
- chude mleko i jego przetwory;
- owoce cytrusowe i inne o niskiej zawartości cukrów;
- większość warzyw, najlepiej nie poddanych obróbce termicznej.
Ważne przy tym, by dobierać produkty charakteryzujące się niskim indeksem glikemicznym (wskaźnik informujący o wzroście stężenia glukozy we krwi po posiłku).
Dieta przy cukrzycy wtórnej zmienia się i komplikuje w przypadku leczenia insuliną. W takiej sytuacji najistotniejsze staje się precyzyjne odmierzanie ilości spożywanych węglowodanów, dzięki czemu możliwe jest dokładne dobieranie dawek leku.
Stosuje się w tym celu tak zwane wymienniki węglowodanowe (równowartość 10 gram węglowodanów przyswajalnych, a więc bez błonnika). Stosowne tabele z danymi odnośnie konkretnych produktów można otrzymać od lekarza. Są też dostępne w Internecie.
Reklama
Powikłania cukrzycy typu 3
Wtórna cukrzyca, tak jak wszystkie inne postaci choroby, jest bardzo niebezpieczna. Nieleczona lub źle kontrolowana, w dłuższej perspektywie może prowadzić do licznych powikłań, zarówno krótko-, jak też średnio- i długookresowych.
Należą do nich między innymi:
- trwałe uszkodzenie ścian naczyń krwionośnych, czego konsekwencją bywają zawały serca, udary mózgu, a także rozwój miażdżycy;
- uszkodzenia neurologiczne, prowadzące do pogorszenia czucia, widzenia, słuchu;
- zaburzenia pracy mózgu o bardzo zróżnicowanym charakterze. Podejrzewa się, że cukrzyca wtórna zwiększa ryzyko zachorowania na chorobę Alzheimera – wiąże się to z domniemanym upośledzeniem wrażliwości komórek mózgu na działanie insuliny.
Reklama
Profilaktyka cukrzycy wtórnej
Profilaktyka cukrzycy wtórnej jest bardzo trudna. O ile w przypadku choroby typu 2 wskazuje się na potrzebę zdrowego żywienia, odpowiedniej dawki aktywności fizycznej i skutecznej kontroli masy ciała, o tyle w tej sytuacji działania te jedynie częściowo mogą zapobiegać chorobie.
Z uwagi na fakt, iż jest ona de facto powikłaniem innych schorzeń, kluczowe jest zapobieganie im oraz - w razie zachorowania - skuteczne leczenie.
Ponieważ potencjalnych czynników sprawczych jest bardzo wiele, nie zawsze istnieje możliwość efektywnego im przeciwdziałania.
