Jak wygląda czyrak? Sposoby usuwania i leczenia

Co to jest czyrak?

Czyrak jest przykładem zakażenia bakteryjnego skóry wywołanego przez popularnego w naszej populacji gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus). Istotą choroby jest szybko toczący się proces zapalny mieszka włosowego i otaczających go tkanek z towarzyszącą ropną wydzieliną i obumieraniem zainfekowanych tkanek z wytworzeniem tzw. czopa martwiczego.

W większości przypadków dochodzi do samoistnego pęknięcia czopa z ewakuacją wydzieliny, gojenie następuje z pozostawieniem blizny. Odzwierciedleniem tego procesu jest obecność żywoczerwonego, bolesnego guzka średnicy kilku centymetrów, zwykle pojedynczego.

Zdarzają się przypadki mnogich czyraków, występujących jednoczasowo, zlokalizowanych w pewnej odległości do siebie (tzw. czyraczność) lub takich, które wykazują tendencję do grupowania się w jedną dużą zmianę zapalną z obecnością licznych krostek na powierzchni (tzw. czyrak gromadny).

Reklama

Czyrak - występowanie

Warto pamiętać, iż pojedynczy wykwit związany jest wyłącznie z jednym mieszkiem włosowym. Zmiany rozwijają się w obrębie skóry owłosionej, dlatego nie spotykane są po stronach dłoniowych i na podeszwach.

Czyrak spotykany jest równie często u dzieci i u osób starszych oraz u mężczyzn i kobiet. Obserwuje się wzrost zachorowania wśród osób:

• z niedoborami immunologicznymi (pacjenci zakażeni wirusem HIV i chorzy na AIDS),
• po przeszczepach narządów,
• z genetycznie uwarunkowanymi niedoborami odporności,
• zaburzeniami metabolicznymi (głównie nieleczeni lub źle kontrolowani cukrzycy),
• niewydolnością narządową (przewlekła niewydolność nerek),
• chorobami nowotworowymi,
• niedoborami witaminowymi,
• uzależnionych od narkotyków i alkoholu.

Reklama

Przyczyny czyraka

Czynnikiem odpowiedzialnym za rozwój czyraka jest infekcja gronkowcem złocistym. Jest to drobnoustrój występujący fizjologicznie u wielu osób (ok. 40% populacji). Zwykle nie wywołuje zmian chorobowych. Jednak w przypadku zarówno mikrouszkodzeń skóry jak i  znacznego spadku odporności namnażanie pozornie nieszkodliwych bakterii może stać się źródłem infekcji.

Gronkowce aktywują układ immunologiczny czego skutkiem jest pojawienie się w okolicy mieszka włosowego m. in. znacznej ilości granulocytów obojętnochłonnych. W procesie walki z drobnoustrojem wydzielają substancje, które uszkadzają nie tylko komórki bakteryjne, ale też same granulocyty i przylegające tkanki. Powstaje wówczas charakterystyczna dla czyraka treść ropna zawierająca obumarłe komórki drobnoustrojów, granulocytów i skóry..

Do głównych przyczyn wystąpienia czyraka zalicza się:

• nosicielstwo wirusa HIV oraz AIDS – w przebiegu tego schorzenia dochodzi do upośledzenia funkcji limfocytów T, jednego z głównych elementów układu immunologicznego człowieka; doprowadza to do dysproporcji pomiędzy zdolnościami obronnymi organizmu a zagrożeniami ze strony fizjologicznej oraz patologicznej flory bakteryjnej;
• stosowanie leków o działaniu immunosupresyjnym – np.: glikokortykosteroidy: Encorton, Dexaven; azatiopryna – Imuran; cyklofosfamid – Endoxan; cyklosporyna A; typowo jako profilaktyka odrzucania przeszczepu, terapia schorzeń alergicznych (np.: astma) oraz autoimmunologicznych (np.: pęcherzyca, pemfigoid, toczeń rumieniowaty);
• wrodzone niedobory immunologiczne – predysponują do rozwoju choroby w sposób analogiczny do nosicielstwa wirusa HIV i u pacjentów z AIDS;
• nieleczona lub źle prowadzona cukrzyca i inne zaburzenia metaboliczne – wywołują objawy choroby poprzez bezpośrednie uszkodzenie tkanek oraz zmniejszenie przepływu krwi (zaburzenia w dopływie składników odżywczych oraz komórek układu immunologicznego), skutkiem czego jest zwiększona podatność tkanek na zakażenia; czyraki w cukrzycy zlokalizowane są głównie w obrębie kończyn dolnych;
• przewlekła niewydolność nerek;
• schorzenia nowotworowe – rak jelita grubego, żołądka, trzustki, płuc, pęcherzyka żółciowego i inne; mechanizm działania związany jest z wyniszczeniem i osłabieniem organizmu;
• niedobory witaminowe – zmniejszona podaż w diecie (w tym przypadki anoreksji oraz bulimii) lub zaburzenia procesu wchłaniania w świetle przewodu pokarmowego (w resekcji odcinka jelita cienkiego, niewydolności trzustki, kamicy pęcherzyka żółciowego i przewodów żółciowych, przewlekle prowokowanych wymiotów - bulimia); mechanizm doprowadzający do powstania czyraka jest analogiczny do tego w chorobach nowotworowych;
• nadużywanie alkoholu i uzależnienie od narkotyków.

Reklama

Czyrak - czynniki ryzyka

Do czynników ryzyka rozwoju czyraka należą:

1. Nosicielstwo wirusa HIV oraz zachorowanie na AIDS.
2. Wrodzone niedobory immunologiczne.
3. Stosowanie leków zaburzających działanie układu immunologicznego:

• doustne glikokortykosteroidy – w przebiegu ciężkiej astmy, w której stosowanie wziewnych sterydów nie jest wystarczające do prawidłowej kontroli choroby, jako lek pierwszego rzutu w leczeniu chorób z autoagresji (nieprawidłowa reakcja układu immunologicznego polegająca na kierowaniu jego działania przeciwko strukturom własnym organizmu), jak np.: pęcherzyca, pemfigoid, toczeń rumieniowaty;
• cyklofosfamid, cyklosporyna – typowe leki stosowane w profilaktyce odrzucania przeszczepu.

4. Nieleczona lub nieprawidłowo leczona cukrzyca.
5. Przewlekła niewydolność nerek.
6. Rak jelita grubego, żołądka, trzustki, płuc, pęcherzyka żółciowego i inne nowotwory powodujące przewlekłe wyniszczenie organizmu.
7. Choroby przewodu pokarmowego doprowadzające do konieczności wycięcia fragmentu jelita cienkiego.
8. Niewydolności trzustki.
9. Kamica pęcherzyka żółciowego i przewodów żółciowych.
10. Anoreksja, bulimia.
11. Alkoholizm.
12. Uzależnienie od narkotyków.

Reklama

Czyrak - objawy

Objawy choroby w większości przypadków ograniczone są do skóry i rozwijają się w dwóch etapach:

1. Pojawienie się małej żółto białej krosty jako wykwitu pierwotnego:

• wypełniona treścią ropną, która uwalnia się łatwo po ucisku lub nacięciu,
• szybko stan zapalny przechodzi na okoliczne tkanki,

2. Po kilku dniach zmiana się powiększa do żywoczerwonego guzka 

• żywoczerwony, bolesny, uniesiony ponad powierzchnię zdrowej skóry;
• niewielkich rozmiarów, zwykle do 1 cm;
• zmiana jest napięta z obecnością miejscowego obrzęku 
• często dodatkowo występuje zapalenie okolicznych naczyń chłonnych,
• krosta zostaje przekształcona w żółtobrązowego strupa (tzw. czop martwiczy)
• zawsze związany z jednym mieszkiem włosowym (co daje się zauważyć przez występujący w obrębie zmiany pojedynczy włos);
• zmiany umiejscowione są wszędzie, gdzie występują włosy, brak zatem czyraków w obrębie skóry dłoni i podeszew;
• w większości przypadków zapalny guzek jest zmianą pojedynczą, mnogie czyraki charakterystyczne są dla osób wyniszczonych (przewlekłe niedobory pokarmowe, awitaminozy, choroby nowotworowe) i cierpiących na ciężkie schorzenia ogólne, zmiana taka określana jest mianem czyraka gromadnego (wiele małych guzków zlewa się w jeden większy) lub czyraczności (wiele jednoczasowo występujących czyraków, nie łączących się ze sobą);
• dość często (ale nie zawsze) dochodzi do samoistnego pęknięcia zmiany i  ewakuacji treści ropnej i martwiczej z następowym gojeniem zmiany z pozostawieniem blizny, jej wielkość zależy od rozmiarów czyraka.

Zmianom skórnym może towarzyszyć uczucie osłabienia, powiększenie okolicznych węzłów chłonnych oraz gorączka. 

W przypadku pojawienia się czyraków na twarz, a w szczególności w środkowej części występuje ryzyko wystąpienia zakrzepicy zatoki jamistej. 

Dodatkowo może dojść do pojawienia się objawów ogólnych toczącej się infekcji (gorączka, osłabienie, nieprawidłowości w morfologii, wzrost OB i CRP) wówczas należy podejrzewać rozwój posocznicy  Dodatkowymi powikłaniami mogą być: zapalenie wsierdzia oraz zapalenie szpiku kostnego.

Reklama

Czyrak - kiedy iść do lekarza?

Jeśli zaobserwowaliśmy u siebie objawy mogące świadczyć o rozwoju czyraka, należy w pierwszej kolejności skontaktować się ze swoim lekarzem rodzinnym. Gdy objawy są bardzo nasilone, pojawiają się zmiany mnogie lub w okolicy pojedynczego czyraka rozwijają się kolejne i dochodzi do ich zlewania, może być konieczna wizyta u dermatologa. Leczenie czyraka odbywa się zwykle w trybie ambulatoryjnym (kiedy pacjent zjawia się w gabinecie specjalisty w ustalonym wcześniej terminie).

Podczas wizyty można zadać lekarzowi następujące pytania:

1. Czy w moim przypadku konieczne jest wykonywanie badań w celu potwierdzenia diagnozy lub określenia przyczyny choroby?
2. Czy istnieje groźba zainfekowania osób z mojego otoczenia, np. przez korzystanie z tego samego ręcznika, przyrządów toaletowych?
3. Jakie leczenie jest najkorzystniejsze w moim przypadku?
4. Jak długo należy przyjmować przepisane leki i jaki jest przybliżony koszt terapii?

Jednocześnie należy przygotować się na pytania, które lekarz może zadać w celu dokładnego określenia problemu z jakim zgłosił się pacjent. Oto kilka z możliwych:

1. Kiedy i w jakiej lokalizacji po raz pierwszy zaobserwował/-a Pan/-i pojawienie się guzków?
2. Czy dolegliwości pojawiły się po raz pierwszy w życiu, czy może występowały w przeszłości?
3. Czy zauważył/-a Pan/-i, aby cokolwiek zmniejszało lub zwiększało częstość pojawiania się zmian, nasilało lub zmniejszało towarzyszący ból? Jeśli tak, proszę wymienić.
4. Jakie leki przyjmuje Pan/-i obecnie?
5. Czy cierpi Pan/-i na choroby przewlekłe, w tym głównie cukrzyca, choroby nowotworowe, schorzenia przewodu pokarmowego? Jeśli tak, to jakie?
6. Czy jest Pan/-i na coś uczulony/-a?
7. Czy pali Pan/-i papierosy?

Ważne jest, aby pacjent ułożył swoje pytania w kolejności od najważniejszego do najmniej istotnego, dzięki czemu szybciej uzyska niezbędne informacje.

Reklama

Czyrak - badania i rozpoznanie

Diagnostyka czyraka jest możliwa w większości przypadków już w gabinecie lekarza rodzinnego. Podstawą rozpoznania jest wywiad lekarski (rozmowa lekarza z pacjentem na temat jego dolegliwości), w trakcie którego specjalista powinien uzyskać informacje na temat:

• obecnych objawów u pacjenta,
• podobnych dolegliwości w przeszłości,
• przewlekłych schorzeń (cukrzyca, niewydolność nerek),
• przyjmowanych obecnie leków.

Kolejnym krokiem w diagnostyce czyraka jest badanie fizykalne. Aby było dokładne i tym samym miarodajne powinno dotyczyć każdego fragmentu ciała, nie tylko tego, gdzie znajduje się zmiana. Tak przeprowadzone badanie jest zazwyczaj wystarczające do postawienia rozpoznania i wprowadzenia skutecznej terapii.

Spośród badań dodatkowych, potwierdzających diagnozę w wątpliwych przypadkach, są:

1. Wymaz bakteriologiczny – polega na pobraniu wydzieliny ropnej z czyraka, która następnie poddawana jest hodowli celem potwierdzenia infekcji gronkowcem złocistym. Hodowla jest niezwykle istotna w przypadkach ciężkich, nie poddających się na standardowe leczenie, gdyż umożliwia wykonanie tzw. antybiogramu, tj. określenia wrażliwości badanego szczepu bakterii na dostępne antybiotyki, a następnie dobór najskuteczniejszego leku.
2. Morfologia krwi  - może być obecna leukocytoza (zwiększony odsetek białych krwinek) przyspieszone OB oraz podwyższone CRP.

Jak leczyć czyraka?

Leczenie czyraka zwykle opiera się na antybiotykoterapii. Stosowane są:

1. Antybiotyki miejscowo – głównie maść lub krem z mupirocyną , kwasem fusydowym lub neomycyną przez około 2 tygodnie.
2. Antybiotyki ogólnie – kloksacylina, cefadroksyl, cefaleksyna, trimetoprim+sulfametoksazol, flukloksacylina i dikloksacylina oraz klarytromycyna lub erytromycyna przez około 7 dni-14 dni.. Decyzje o wyborze antybiotyku należy podeprzeć wynikiem antybiogramu.

Antybiotykoterapia zwykle odbywa się drogą doustną, ale w przypadku złego stanu ogólnego pacjenta, w przypadkach cięższych, u osób ze znacznie obniżoną odpornością oraz cierpiących na schorzenia przewlekłe (cukrzyca, niewydolność nerek), często dochodzi do rozwoju wielu ognisk choroby jednocześnie (czyrak mnogi), które dodatkowo mogą zlewać się ze sobą (tzw. czyrak gromadny). Mogą wymagać hospitalizacji i podawania dożylnego antybiotyku.

Dodatkowo częstym leczeniem pomocniczym jest:

1. Aplikacja miejscowego roztworu lub maści ichtiolowej, czyli ciemnobrunatnej cieczy o właściwościach przeciwzapalnych i bakteriostatycznych (komórki bakteryjne nie są bezpośrednio zabijane, a jedynie zahamowany zostaje ich wzrost i rozmnażanie).
2. Nacięcia i usunięcie czopa martwiczego oraz ewakuacja treści ropnej – kontrowersyjne ze względu na efekty kosmetyczne, ale często stosowane celem przyspieszenia leczenia .

Należy pamiętać, że zmiany zwykle goją się z pozostawieniem blizn.

W takich sytuacjach należy zastosować:

Terapia czyraka w większości przypadków odbywa się w warunkach domowych. Dotyczy to zarówno aplikacji miejscowej maści ichtiolowych i antybiotykowych, jak i stosowania ogólnego antybiotyków. Jedynie nacięcie zmiany w celu ewakuacji ropnej treści oraz usunięcie chirurgiczne przeprowadzane jest w warunkach szpitalnych lub ambulatoryjnie po zgłoszeniu się pacjenta do gabinetu specjalisty.

Czyrak - jak zapobiegać?

Do podstawowych elementów profilaktyki czyraka zaliczamy:

• ścisłe kontrolowanie przebiegu cukrzycy, poziomu glukozy we krwi oraz systematyczne przyjmowanie leków przeciwcukrzycowych;
• kontrola funkcji nerek, przestrzeganie niskobiałkowej diety, systematyczne przyjmowanie leków w przypadku pacjentów z chorobami nerek;
• dostosowanie diety do zapotrzebowań organizmu, zwłaszcza w przebiegu schorzeń przewlekłych (nowotwory);
• ochrona przed infekcją u osób z obniżoną odpornością (HIV, wrodzone niedobory odporności, przewlekłe stosowanie leków zmniejszających odporność);
• poradnictwo dla osób uzależnionych od alkoholu i narkotyków oraz pacjentów z anoreksją lub bulimią.

Pojedyncze epizody czyraka nie są zwykle obciążeniem dla pacjenta, gdyż prawidłowo dostosowana i prowadzona terapia pozwala całkowicie wyeliminować objawy choroby.

Czyrak gromadny - profilaktyka

Znacznie większym problemem jest częste pojawianie się zmian oraz czyrak gromadny. Sytuacje te, typowe dla osób szczególnie predysponowanych, są możliwe do uniknięcia lub kontrolowania jedynie poprzez odpowiednią profilaktykę. Należy do niej:

• ścisłe kontrolowanie przebiegu cukrzycy, poziomu glukozy we krwi oraz systematyczne przyjmowanie leków przeciwcukrzycowych;
• kontrola funkcji nerek, przestrzeganie niskobiałkowej diety, systematyczne przyjmowanie leków (dotyczy osób z chorobami nerek);
• dostosowanie diety do zapotrzebowań organizmu, zwłaszcza w przebiegu schorzeń przewlekłych, jak nowotworowe;
• ochrona przed infekcją u osób z obniżoną odpornością (HIV, wrodzone niedobory odporności, przewlekłe stosowanie leków zmniejszających odporność);
• poradnictwo dla osób uzależnionych od alkoholu i narkotyków oraz pacjentów z anoreksją lub bulimią.