Dna moczanowa - przyczyny. Na czym polega leczenie?

Dna moczanowa (ang. gout) to zapalenie stawów spowodowane krystalizacją moczanu sodu w płynie stawowym oraz odkładaniem się złogów tego związku w tkankach okołostawowych i narządach wewnętrznych. Do krystalizacji dochodzi przy nadmiernym stężeniu kwasu moczowego w płynach ustrojowych.

Dawniej dna nazywana była „królową chorób” i „chorobą królów” ze względu na to, że przede wszystkim chorowały na nią osoby przejadające się podrobami i spożywające nadmierne ilości alkoholu na wystawnych ucztach.

Dna moczanowa - co to jest?

Poniższe porównanie pomaga wyobrazić sobie dnę moczanową jako chorobę, jak i działanie leków stosowanych w jej leczeniu.

Dna moczanowa powodowana jest przez kwas moczowy. Każdy z nas ma we krwi kwas moczowy. Niektórzy mają go za dużo i część z tych osób zapada na dnę. U osób, u których rozwinie się dna, kwas moczowy gromadzi się wokół stawów i odgrywa rolę „zapałek”.

Gdy rozpoczyna się atak dny, jedna z „zapałek” zapala się i „podpala” staw. W tym momencie krytyczne jest szybkie przyjęcie NLPZ. Jeśli tak się nie stanie, więcej „zapałek” się zapali i napad dny się pogorszy.

Przyjmowanie NLPZ nie leczy dny. Ich rolą jest wyłącznie gaszenie „zapałek”, a nie ich usuwanie i zapobieganie kolejnym zapłonom. Lek obniżający poziom kwasu moczowego (np. allopurynol) jest w stanie usunąć „zapałki”. Bez „zapałek” nie istnieje możliwość wystąpienia ataku dny. Jednak zanim lek obniżający poziom kwasu moczowego zadziała należy przyjmować kolchicynę, gdyż w tym okresie nadal może wystąpić napad dny. Kolchicynę można traktować jako środek, który powoduje, że „zapałki” stają się wilgotne i trudniej jest im się zapalić.

Reklama

Atak dny moczanowej

Atak dny charakteryzuje pojawienie się nagłego, palącego bólu połączonego z obrzękiem i zaczerwienieniem skóry, zazwyczaj palucha (manifestacja dny w tej lokalizacji nazywa się podagrą, u 75% pacjentów jest to pierwsza lokalizacja napadu dny). Zapaleniu stawu mogą towarzyszyć objawy ogólnoustrojowe takie jak uczucie osłabienia i gorączka. Ostre ataki dny są zazwyczaj wyzwalane przez: stres psychiczny, fizyczny, spożycie alkoholu lub pokarmów zawierających duże ilości puryn. Oprócz palucha ataki dny mogą lokalizować się w:

• stawach kręgosłupa (rachidagra),
• w stawach barkowych (omagra),
• w stawach kolanowych (gonagra),
• w stawie podstawy kciuka (chiragra)
• w innych stawach (staw skokowy, stawy stopy)

Ataki choroby mogą również dotyczyć kilku stawów naraz – takie epizody pojawiają się na późniejszym etapie rozwoju dny. Ryzyko wystąpienia napadu dny nasila się wraz ze wzrostem stężenia kwasu moczowego w surowicy krwi.

Powtarzające się ostre ataki dny moczanowej, które powodują stan zapalny stawów, mogą przechodzić w postać przewlekłą i skutkowa deformacją stawów. Nieleczone ataki dny trwają od kilku do kilkunastu dni, a następnie samoistnie ustępują. Jednak w tym czasie pacjent odczuwa duży dyskomfort. Po włączeniu leczenia ulga pojawia się już po kilku godzinach, a całkowite ustąpienie objawów przychodzi po paru dniach.

Na dnę moczanową choruje 5-28/1000 mężczyzn i 1-6/1000 kobiet (mężczyźni chorują pięć razy częściej niż kobiety). Opisywana choroba występuje najczęściej u mężczyzn po 40. roku życia, a u kobiet po okresie menopauzy. Dzieci i młodzi dorośli chorują rzadko. Dna ma zazwyczaj cięższy przebieg jeżeli początek choroby wystąpił przed 30. rokiem życia. Osoby po przeszczepie narządu lub z chorobą nerek są w grupie podwyższonego ryzyka rozwinięcia dny.

Reklama

Dna moczanowa - fazy i obajwy choroby

Faza pierwsza – hiperurykemia bezobjawowa:

• okres ten może trwać kilka do kilkunastu lat (nawet do 20);
• faza ta charakteryzuje się bezobjawowym podwyższeniem stężenia kwasu moczowego we krwi; niektórzy pacjenci mogą zgłaszać w tym czasie lekki dyskomfort zlokalizowany w różnych stawach, bóle pięt, „nadwyrężenia” kolan;
• podwyższony poziom kwasu moczowego we krwi wcale nie musi prowadzić do rozwinięcia się dny moczanowej;
• u niektórych chorych mogą pojawić się kamienie nerkowe i związane z nimi bóle.

Faza druga – ostre napady dny:

• rozpoczyna się odkładanie kryształów soli kwasu moczowego w płynie stawowym, co w efekcie skutkuje ostrym napadem dny;
• atak dny rozpoczyna się zazwyczaj w nocy (wczesne godziny rannne) - pojawia się ostry, rozdzierający ból, obrzęk, zaczerwienienie i ocieplenie pojedynczego stawu. Skóra nad stawem staje się napięta i błyszcząca. Często towarzyszy temu uczucie ogólnego osłabienia i gorączka. Po zakończeniu ostrego napadu często dochodzi do złuszczania się naskórka z miejsc gdzie występował obrzęk;
• w 75% przypadków pierwszy atak dny dotyczy palucha; inne typowe lokalizacje pierwszego napadu dny to śródstopie, kostka, pięta i kolano;
• w 85-90% pierwszy atak dny dotyczy pojedynczego stawu;
• większość chorych przechodzi drugi atak dny w ciągu 6 miesięcy do 2 lat licząc od daty pierwszego ataku;
• w razie braku leczenia częstość występowania napadów wzrasta wraz z czasem trwania choroby;
• „lekkie ataki” mogą skończyć się w przeciągu kilku godzin lub trwać 1-2 dni; napady o ciężkim przebiegu mogą trwać nawet kilka tygodni.

Faza trzecia – okres międzynapadowy:

• jeśli już wystąpił u Ciebie napad dny, najprawdopodobniej pojawią się kolejne,
• w okresie międzynapadowym nie występują żadne objawy dny,
• na początku choroby przerwy między napadami mogą trwać nawet wiele lat,
• u większości chorych wraz z czasem trwania choroby, okresy między napadami stają się coraz krótsze; ataki mogą stawać się dotkliwsze, trwać dłużej i dotyczyć więcej niż jednego stawu.

Dna przewlekła (guzkowa):

• jeśli na przestrzeni kilku lat kolejne ataki dny pozostawały bez leczenia, choroba może przejść w stadium przewlekłe; przerwy między atakami ulegają znacznemu skróceniu, czasami w całości zanikają;
• w okresie gdy choroba nie była leczona, kryształy moczanu sodu łączą się tworząc tzw. guzki dnawe (tophi), są one twarde i przesuwalne względem podłoża. Skóra nad nimi może być cienka i zaczerwieniona. Guzki znajdujące się bardzo płytko nadają skórze kolor kremowy lub żółtawy;
• guzki lokalizują się na łokciach, palcach rąk i stóp (po stronie grzbietowej) lub na małżowinach usznych;
• w przypadku dalszego braku leczenia guzki mogą zacząć tworzyć się w tkankach otaczających staw (kaletkach maziowych, więzadłach i ścięgnach). Skutkuje to powstaniem stanu zapalnego (bólem, obrzękiem, zaczerwienieniem i ociepleniem). Może to powodować postępujące uszkodzenie chrząstki i kości - powstają nieodwracalne deformacje stawów, którym towarzyszy ograniczenie zakresu ruchów, dochodzi do patologicznych złamań;
• ta faza dny występuje obecnie coraz rzadziej ze względu na włączanie leczenia na wczesnych etapach choroby.

W przebiegu choroby może dojść do rozwoju kamicy nerkowej, co zwiększa ryzyko zakażeń układu moczowego. Choroba nerek może prowadzić do rozwoju nadciśnienia tętniczego.

Podsumowując, najbardziej charakterystycznymi objawami ataku dny jest pojawienie się:

• obrzęku,
• tkliwości,
• zaczerwienienia
• ostrego, rozdzierającego bólu w paluchu.

Ból potrafi być tak silny, że nawet lekkie dotknięcie palucha staje się nie do zniesienia. Dna może manifestować się również w innych stawach jak np. kostki, kolana, nadgarstki, łokcie. W przypadku ataku rozwijającego się w stawie kolanowym lub łokciowym, często dochodzi do powstania zapalenia kaletek maziowych. Napad dny moczanowej mogą wywołać różne czynniki, jak np. spożycie alkoholu lub dużej ilości mięsa, nadmierny wysiłek fizyczny, uraz, infekcja, przyjęcie niektórych leków.

Inne choroby dające podobne objawy do dny moczanowej to między innymi:

• dna rzekoma – choroba charakteryzująca się obecnością złogów wapnia w stawach i tkankach okołostawowych;
• reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) – charakteryzuje się zapaleniem, ale zazwyczaj więcej niż jednego stawu; najczęściej dotyka stawów nadgarstkowych i rąk;
• choroba zwyrodnieniowa stawów – w przeciwieństwie do ataku dny, który następuje nagle, choroba zwyrodnieniowa stawów rozwija się powoli;
• infekcje bakteryjne pojedynczych stawów.

Reklama

Dna moczanowa - przyczyny

Bezpośrednią przyczyną ataków dny moczanowej jest krystalizacja moczanu sodu w płynie stawowym oraz odkładanie się złogów tego związku w tkankach okołostawowych. Do krystalizacji dochodzi przy nadmiernym stężeniu kwasu moczowego (hiperurykemia) w płynach ustrojowych. Przez większość czasu podwyższony poziom kwasu moczowego we krwi nie powoduje żadnych problemów. Niektórzy ludzie przez długi czas mają podniesiony poziom kwasu moczowego we krwi i nie doświadczają ataków dny. Dopiero po zadziałaniu czynnika odpowiedzialnego za rozpoczęcie procesu krystalizacji pojawiają się objawy kliniczne opisywanej choroby. Czynnik odpowiedzialny za rozpoczęcie procesu krystalizacji nie jest znany.

Hiperurykemia (podwyższony poziom kwasu moczowego we krwi) może mieć przyczynę pierwotną, wtórną lub nieznaną tzn.:

1. Przyczyna pierwotna - spowodowana genetycznie uwarunkowanymi nieprawidłowościami enzymów uczestniczących w przemianie puryn. Skutkuje to zaburzeniem wydalania kwasu moczowego przez nerki (90%) lub nadprodukcją kwasu moczowego w organizmie (10%) - np. genetycznie uwarunkowane zespoły Kelleya-Seegmillera lub Lescha-Nychana.
2. Przyczyna wtórna (nabyta) – również może wynikać ze zwiększonej produkcji kwasu moczowego w organizmie (choroby – np. białaczki) lub z niedostatecznego usuwania tego kwasu (choroby nerek). Do wtórnego rozwoju dny może prowadzić:

• zwiększona podaż puryn w diecie – pokarmy mięsne (szczególnie podroby), buliony, owoce morza (skorupiaki), jarzyny (szparagi, szpinak, fasola, groch, grzyby, kalafior), owsianka;
• nadmierne spożywanie alkoholu (szczególnie piwa);
• długo utrzymywana, niskokaloryczna dieta;
• nagła, znaczna utrata masy ciała;
• choroby (otyłość, niewydolność i torbielowatość nerek, nadciśnienie tętnicze, białaczki, szpiczak mnogi, niedokrwistość hemolityczna, niedoczynność tarczycy, cukrzyca, łuszczyca, mononukleoza zakaźna, padaczka, nadczynność przytarczyc, niewydolność oddechowa, zawał serca);
• leki zwiększające stężenie kwasu moczowego - regularnie przyjmowane duże dawki aspiryny (tzw. dawka „kardiologiczna” 75-81 mg nie zwiększa ryzyka ataków dny), niacyna, lewodopa, diuretyki – np. furosemid, hydrochlortiazyd, chemioterapia przeciwnowotworowa, leki immunosupresyjne – np. takrolimus lub cyklosporyna używana po przeszczepach narządów;
• zatrucia np. ołowiem;
• rozległe zabiegi chirurgiczne;
• nadmierny wysiłek fizyczny, częste stany odwodnienia i niedożywienia.

3. Nieznane.

Występowaniu napadów dny sprzyja:

• dieta bogata w związki purynowe,
• nadmierna konsumpcja alkoholu,
• nadmierny wysiłek fizyczny,
• wychłodzenie,
• stany niedożywienia i odwodnienia.

Reklama

Dna moczanowa - kiedy iść do lekarza?

Pacjent powinien zgłosić się do lekarza w przypadku gdy pojawi się u niego:

• nagły, silny ból zlokalizowany w jednym lub kilku stawach,
• zaczerwienienie, obrzęk, ocieplenie skóry nad stawem.

W trakcie wizyty należy dokładnie opisać objawy, czas ich trwania i okoliczności podczas których pojawiły się. W większości przypadków objawy ataku dny moczanowej są na tyle charakterystyczne, że lekarz jest w stanie postawić wstępną diagnozę wyłącznie w oparciu o wywiad lekarski i badanie fizykalne. Jednak bardzo istotne jest by w trakcie lub po pierwszym napadzie dny pacjent został przebadany przez lekarza, gdyż wiele innych poważnych chorób może naśladować objawy dny.

Należy pamiętać, że nawet kiedy ból i obrzęk stawu minął, wizyta u lekarza nadal jest obowiązkiem pacjenta. Narastający poziom kwasu moczowego we krwi, który był przyczyną napadu dny, nadal będzie uszkadzał stawy i w przyszłości powodował kolejne ataki. Po wizycie lekarz przepisze pacjentowi leki zapobiegające występowaniu ataków choroby oraz zmniejszające poziom kwasu moczowego. Lekarze, jakich pacjent może odwiedzić w celu postawienia rozpoznania i monitorowania rozwoju dny, to:

• reumatolog,
• internista,
• lekarz rodzinny,
• ortopeda,
• endokrynolog.

Reklama

Dna moczanowa - wizyta u lekarza

Podobne objawy do ataku dny moczanowej może również dawać infekcja bakteryjna stawu. Jest to poważna choroba, która wymaga hospitalizacji i dożylnego podawania antybiotyków. Zgłoś swojemu lekarzowi jeśli chorujesz na następujące choroby/wystąpiły u Ciebie następujące objawy:

• gorączka,
• obrzęk wokół sztucznego stawu,
• leczenie lekami immunosupresyjnymi,
• infekcja nerek lub skóry,
• cukrzyca,
• infekcja HIV
• niedawno przebyte bakteryjne zapalenie płuc.

Im szybciej zostanie postawione rozpoznanie dny moczanowej, tym szybciej będzie można wdrożyć leczenie i zapobiegać kolejnym napadom i ewentualnym poważnym powikłaniom choroby.

Po wystąpieniu ostrego napadu dny porozmawiaj ze swoim lekarzem na temat ewentualnych przyczyn podwyższonego stężenia kwasu moczowego we krwi. Warto poddać się ogólnym badaniom, które będą w stanie wykryć choroby lub nawyki, które przyczyniają się do utrzymywania wysokiego stężenia kwasu moczowego we krwi.

Kiedy rozpoznanie zostanie postawione nadchodzi czas, w którym pacjent powinien dowiedzieć się więcej na temat choroby, z którą przyjdzie mu się zmagać. W tym momencie warto zadać lekarzowi kilka pytań:

• Czy i jak często zgłaszać się do kontroli?
• Jakie badania będą wykonywane podczas kontroli i jak należy się do tych badań przygotowywać?
• Jak postępować w przypadku pojawienia się powikłań choroby?
• Jak można leczyć/walczyć z chorobą?
• Czy są czynności, które należy ograniczyć?
• Jak należy zmodyfikować swój styl życia, żeby najefektywniej walczyć z chorobą?
• Jakie jest rokowanie w opisywanej chorobie?

Nasuwających się pytań będzie zapewne o wiele więcej. Podstawą jest by nie bać się ich zadawania. Lekarz jest dla pacjenta i w danym momencie służy mu swoją wiedzą tak dobrze, jak tylko potrafi.

Podniesiony powyżej normy poziom kwasu moczowego we krwi po zadziałaniu czynnika rozpoczynającego krystalizację (czynnik ten jak na razie jest nieznany), prowadzi do powstawania w płynie stawowym kryształów moczanu sodu. „Obecność” kryształów „przyciąga” białe ciałka krwi, głównie neutrofile. Po dotarciu na miejsce neutrofile uwalniają całą kaskadę substancji prozapalnych (promujących rozwój stanu zapalnego). W ten sposób dochodzi do rozwoju stanu zapalnego i ostrego ataku dny moczanowej.

Powtarzające się, ostre epizody zapalenia w obrębie stawu powodują przejście procesu w fazę przewlekłą, co prowadzi, poprzez aktywację specjalnych komórek rozkładających kość – osteoklastów, do postępującego uszkodzenia chrząstki stawowej i kości. Tworzą się również złogi kryształów soli kwasu moczowego w tkankach okołostawowych, w małżowinach usznych (guzki dnawe), w nerkach i innych narządach i tkankach.

Reklama

Dna moczanowa - czynniki ryzyka

Poniżej wymieniono czynniki ryzyka sprzyjające rozwojowi dny moczanowej (zwiększające poziom kwasu moczowego we krwi lub promujące krystalizację tego kwasu):

• wiek i płeć – choroba częściej występuje u mężczyzn niż u kobiet oraz rzadziej u dzieci niż u dorosłych;
• występowanie przypadków dny w rodzinie (uwarunkowania genetyczne) – w 20% przypadków chorzy na dnę mają krewnego, który również cierpi na opisywaną chorobę;
• otyłość;
• nadmierne spożycie alkoholu – szczególnie piwa (utrudnia usuwanie nadmiaru kwasu moczowego z organizmu);
• dieta bogata w związki zawierające puryny [mięsne (szczególnie podroby), buliony, owoce morza (skorupiaki), jarzyny (szparagi, szpinak, fasola, groch, grzyby, kalafior), owsianka];
• choroby – szczególnie nadciśnienie tętnicze, niewydolność nerek i niedoczynność tarczycy oraz torbielowatość nerek, białaczki, szpiczak mnogi, niedokrwistość hemolityczna, cukrzyca, łuszczyca, mononukleoza zakaźna, padaczka, nadczynność przytarczyc, niewydolność oddechowa, zawał serca;
• rzadkie zespoły genetyczne takie jak Kelleya-Seegmillera lub Lescha-Nychana;
• leki zwiększające stężenie kwasu moczowego - regularnie przyjmowane duże dawki aspiryny (tzw. dawka „kardiologiczna” 75-81 mg nie zwiększa ryzyka ataków dny), niacyna, lewodopa, diuretyki – np. furosemid, hydrochlortiazyd, chemioterapia przeciwnowotworowa, leki immunosupresyjne – np. takrolimus lub cyklosporyna używana po przeszczepach narządów;
• zatrucia np. ołowiem;
• rozległe zabiegi chirurgiczne;
• nadmierny wysiłek fizyczny, częste stany odwodnienia i niedożywienia, urazy stawów.

Dna moczanowa często współistnieje z zaburzeniami należącymi do zespołu metabolicznego X, na który składają się takie choroby jak:

• otyłość,
• upośledzenie tolerancji glukozy lub cukrzyca typu II,
• dyslipoproteinemia,
• nadciśnienie tętnicze.

Dna moczanowa - diagnoza

Lekarz może podejrzewać dnę moczanową, jeśli u pacjenta występują epizody obrzęku i intensywnego bólu stawu na przemian z okresami wolnymi od objawów. Wstępną diagnozę dny moczanowej można postawić w oparciu o wywiad lekarski i badanie fizykalne. Pomocne może być również badanie krwi i moczu. Daje to informację o poziomie kwasu moczowego w organizmie oraz o ilości w jakiej jest wydalany z moczem. Jednak wynik tego badania może być zwodniczy ze względu na to, iż w trakcie ataków dny jego poziom może być prawidłowy lub wręcz obniżony w stosunku do normy. Często nawet u zdrowych ludzi poziom kwasu moczowego może być podwyższony.

Jedynym pewnym sposobem zdiagnozowania dny moczanowej jest pobranie od chorego płynu stawowego z zajętego stawu. Lekarz za pomocą igły, którą nakłuwa staw, aspiruje płyn do strzykawki. Po nałożeniu płynu na szkiełko, jest on badany pod mikroskopem w celu wykrycia obecności kryształków kwasu moczowego. Znalezienie ich, potwierdza w 100% diagnozę dny moczanowej, jednak ich brak nie wyklucza obecności choroby. Kryształy kwasu moczowego są obecne również w guzkach dnawych, które pojawiają się na zaawansowanym etapie choroby. Po pobraniu płynu stawowego, lekarz powinien przesłać jego część do badania na ewentualną obecność bakterii. Umożliwia to wykluczenie ewentualnej infekcji stawu.

Zdjęcia RTG zajętych stawów stają się przydatne dopiero w późniejszych etapach choroby. Wtedy to zdjęcia rentgenowskie mogą uwidocznić guzki dnawe lub uszkodzenia (nadżerki) kości w pobliżu stawów. Ból związany z atakami dny często zmusza ludzi do szukania pomocy już na wczesnych etapach choroby. Wtedy zdjęcia RTG nie uwidaczniają jakichkolwiek zmian, jednak mogą być pomocne przy wykluczaniu innych chorób dających podobne objawy do dny moczanowej.

W celu ustalenia przyczyny dny oznacza się także aktywność specyficznych enzymów - reduktazy glutationu i fosfatazy glukozo-6-fosforanowej.

Poniżej przedstawione są najważniejsze punkty, na których opiera się diagnostyka dny moczanowej. Aby zdiagnozować dnę wystarczy obecność samego punktu pierwszego lub obecność sześciu dowolnych z pozostałych wymienionych punktów:

1. Charakterystyczne kryształy uwidocznione w badaniu mikroskopowym płynu stawowego.
2. Wystąpił więcej niż jeden epizod zapalenia stawu.
3. Stan zapalny osiągnął maksimum w przeciągu pierwszego dnia ataku.
4. Zapalenie wystąpiło tylko w jednym stawie.
5. Nad stawem było obserwowane silne zaczerwienienie.
6. Podczas ataku paluch był bolesny, obrzęknięty i silnie zaczerwieniony.
7. Pierwsza manifestacja choroby - pierwszy atak dotyczył palucha.
8. Jednostronne zapalenie stawu śródstopia.
9. Widoczne gołym okiem guzki dnawe.
10. Podwyższony poziom kwasu moczowego we krwi pacjenta.
11. Charakterystyczne zmiany stawowe widoczne na zdjęciach RTG.

Dna moczanowa - leczenie

Leczenie dny moczanowej polega na:

• zapewnieniu szybkiego i bezpiecznego ustąpienia bólu,
• zapobieganiu kolejnym napadom,
• zapobieganiu tworzenia się guzków dnawych oraz zmian stawowych,
• leczeniu chorób towarzyszących jak np. otyłość, nadciśnienie, hipertrójglicerydemia.

Leczenie dny można podzielić na farmakologiczne (leki), chirurgiczne (w specjalnych przypadkach – patrz niżej), niefaramakologiczne (zmniejszenie masy ciała, modyfikacja diety, zmiana stylu życia na zdrowszy).

Leczenie farmakologiczne:

1. Leczenie ostrego napadu dny – na tym etapie celem leczenia jest zniwelowanie bólu i stanu zapalnego. Podstawą udanego leczenia ataku dny jest jak najszybsze przyjęcie właściwych leków w maksymalnie dozwolonej dawce. Jeśli lek zostanie podany w ciągu kilku pierwszych minut od początku ataku wtedy istnieje duża szansa, że objawy ustąpią w przeciągu 24 godzin. Jednak jeśli lek zostanie przyjęty dopiero po upływie 48 godzin od początku napadu, wtedy potrzeba około dwóch dni, aby uzyskać pełną kontrolę nad chorobą. Po ustąpieniu objawów, należy kontynuować zażywanie leku, w zmniejszonej dawce, przez 48-72 godzin. Leki stosowane w tym okresie choroby to kolchicyna, niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) lub glikokortykosterydy (GKS) – wybiera się tylko jeden spośród tych trzech leków, chyba że pojedynczy lek jest nieskuteczny lub ataki dny są wyjątkowo uciążliwe – wtedy stosuje się kombinacje wyżej wymienionych substancji.

Kolchicyna jest lekiem z wyboru. Zazwyczaj prawie natychmiast po zażyciu daje efekt terapeutyczny, a w ciągu 12 godzin od zastosowania istotnie zmniejsza bóle stawowe. Niestety lek ten często (50-80% pacjentów) wywołuje działania niepożądane – kurczowe bóle brzucha, biegunkę, nudności, wymioty. W przypadku ich wystąpienia należy przerwać stosowanie kolchicyny. Podsumowując - kolchicynę stosuje się w połączeniu z NLPZ w ostrym ataku dny, profilaktycznie jako środek zapobiegający wystąpieniu napadowi dny oraz profilaktycznie przed włączeniem do leczenia leków obniżających poziom kwasu moczowego we krwi.

NLPZ są lekami najczęściej stosowanymi przez pacjentów – zmniejszają one ból i ograniczają/niwelują stan zapalny w stawie. Sztandarowym przykładem jest indometacyna, lecz inne NLPZ (ibuprofen, piroksykam) są równie skuteczne w leczeniu ataków dny. Spośród NLPZ nie wolno stosować w napadzie dny aspiryny, gdyż pośrednio zwiększa ona poziom kwasu moczowego we krwi. Ostrożnie do stosowania NLPZ powinni podchodzić również pacjenci z niewydolnością nerek. W trakcie stosowania NLPZ, pacjent powinien również stosować lek osłaniający żołądek jak np. inhibitor pompy protonowej (np. polprazol). Zmniejsza to u chorego ryzyko wystąpienia np. wrzodów żołądka.

GKS są lekami z wyboru u chorych po przeszczepach narządów lub u ludzi, którzy nie tolerują kolchicyny i NLPZ. Są one podawane doustnie lub we wstrzyknięciach dostawowych. Podawanie dostawowe wiąże się z ryzykiem infekcji. W czasie leczenia ważne jest by chory przyjmował około 3 litrów płynów dziennie w celu zapobiegnięcia wytrącania się kryształków kwasu moczowego w nerkach.

2. Leczenie w okresach międzynapadowych – celem leczenia w tym okresie jest zapobieganie napadom oraz utrzymywanie stężenia kwasu moczowego we krwi na odpowiednim poziomie. W tym celu stosuje się połączenie kolchicyny i leku zmniejszającego stężenie kwasu moczowego we krwi.

• napady dny powtarzają się często (> 3 razy w ciągu 2 lat);
• pacjent choruje również na kamicę nerkową;
• obecne są u pacjenta guzki dnawe;
• w obrębie stawów toczy się przewlekły stan zapalny, a na obrazie RTG stawu stwierdzono nadżerki;
• gdy nie występują objawy chorobowe, ale stężenie kwasu moczowego przekracza pewien określony poziom.

Kolchicyna, gdy stosowana przewlekle, podawana jest w mały dawkach i rzadko powoduje objawy uboczne. U pacjentów z niewydolnością nerek, przewlekłe podawania tego leku może prowadzić do osłabienia siły mięśni i bolesnych niedowładów. Objawy te ustępują po odstawieniu kolchicyny.

Leki zmniejszające stężenie kwasu moczowego działają na dwa sposoby:

• zwiększają jego wydalanie (leki moczanopędny – urykozuryczne, np. probenecyd)
• zmniejszają jego wytwarzanie (inhibitory oksydazy ksantynowej – np. allpurynol).

Allopurynol jest wskazany u osób z nadprodukcją kwasu moczowego, a także wtedy gdy leki moczanopędne są nieskuteczne, przeciwwskazane lub nietolerowane przez pacjenta. Leki obniżające stężenie kwasu moczowego stosuje się bezterminowo gdy zastosowanie leków obniżających stężenie kwasu moczowego może wywołać napad dny moczanowej, dlatego należy odczekać 4 tygodnie od ostatniego ataku dny, zanim zostaną one włączone.

Dodatkowym zabezpieczeniem przed wystąpieniem ataku dny w tym okresie jest zażywanie niewielkich dawek kolchicyny. Jeśli w trakcie stosowania leków obniżających stężenie kwasu moczowego wystąpi atak dny, nie należy przerywać ich stosowania. W fazie badań klinicznych znajduje się obecnie nowy lek obniżający poziom kwasu moczowego – Febuxostat. Wstępne wyniki są bardzo obiecujące. Lek ten wydaje się być bardzo dobrą alternatywą dla osób wykazujących nietolerancję allpurynolu.

Leczenie bezobjawowej hiperurykemii – dopóki nie rozwiną się objawy dny, hiperurykemię pozostawia się bez leczenia. Wyjątkiem są pacjenci, u których istnieje znana, dziedziczna przyczyna nadprodukcji kwasu moczowego lub osoby z niewydolnością nerek. Jednak nadal konieczne jest leczenie chorób towarzyszących, a w szczególności otyłości, hiperlipidemii, alkoholizmu i nadciśnienia.

Niestety większość chorych będzie musiała przyjmować leki obniżające stężenie kwasu moczowego przez całe życie. Przez większość czasu takie osoby będą się czuły zupełnie zdrowe, lecz jest to uczucie poniekąd zwodnicze. Jeśli pacjent odstawi leki to najprawdopodobniej w niedługim czasie wystąpi u niego kolejny napad dny moczanowej. Bez leczenia, z dużym prawdopodobieństwem, kolejne ataki będą coraz bardziej dolegliwe. Dlatego w dnie moczanowej tak ważne jest regularne przyjmowanie przepisanych leków.

Warto wspomnieć, że jako wsparcie w leczeniu dny moczanowej stosuje się szczeć pospolitą. Przed jej użyciem lepiej jednak poradzić się lekarza.

Leczenie chirurgiczne

Jeśli brak leczenia dny doprowadził do powstania guzków dnawych, które stały się przyczyną częstych infekcji, bólu i deformacji stawów, oraz gdy leczenie farmakologicznie nie jest w stanie skutecznie ich zmniejszyć – wtedy należy rozważyć ich wycięcie.

Leczenie niefarmakologiczne - domowe sposoby

W leczeniu dny moczanowej bardzo ważna jest również kontrola chorób współistniejących, między innymi tych najczęstszych, czyli nadciśnienia tętniczego i zaburzeń lipidowych. Warto wspomnieć o lekach takich jak losartan (lek obniżający ciśnienie krwi) i fenofibrat (lek poprawiający gospodarkę lipidową). Oba te leki, oprócz swojego działania podstawowego, obniżają również poziom kwasu moczowego i jako takie są zalecane do kontroli wymienionych chorób u pacjentów chorych na dnę moczanową.

Podczas leczenia ostrego ataku dny, oprócz przyjmowania leków, warto również przykładać chłodne kompresy na zajęty staw oraz unikać obciążania danego miejsca.

Należy wprowadzić niezbędne modyfikacje w diecie:

• ograniczyć spożycie mięs (wątróbka, nerki, boczek, wołowina, wieprzowina),
• ryb (sardynki, łosoś, makrela) 
• alkoholu (szczególnie piwa).
• Należy spożywać pokarmy ubogie w tłuszcz,
• pić dużo płynów oraz jeść warzywa i owoce.
• Regularnie wykonuj ćwiczenia fizyczne o umiarkowanym nasileniu.

Niektóre osoby (znachorzy, „znawcy” medycyny niekonwencjonalnej) zalecają stosowanie różnych środków, które rzekomo mają zmniejszać dolegliwości związane z dną moczanową. Jednak większość tych preparatów nie ma żadnego, udowodnionego obiektywnymi badaniami naukowymi, pozytywnego działania w dnie. Często, jako że preparaty te są przeważnie ziołowe, ludzi uważają je za bezpieczniejsze niż leki. Jest to błędny sposób myślenia, ponieważ są to substancje słabo zbadane w porównaniu do leków, przez co nie znamy ich pełnego wachlarza działań ubocznych. Trzeba również pamiętać, że nawet nieleczone ataki dny ulegają samoograniczeniu. Ta właśnie cecha dny może być odbierana przez chorych jako rzekoma skuteczność stosowanych preparatów.

Domowym sposobem numer jeden leczenia dny jest spożywanie wiśni lub picie soku wiśniowego. W opinii publicznej funkcjonuje przekonanie, że wiśnie zawierają enzym zdolny przyspieszać rozkład i zwiększać wydalanie kwasu moczowego. Nie przeprowadzono żadnych badań mogących potwierdzić tę teorię. Ze względu na brak jakichkolwiek dowodów, spożywanie soku z wiśni nie może być zalecane jako środek mogący pomagać w leczeniu dny moczanowej.

Przed rozpoczęciem stosowania jakiegokolwiek nowego preparatu zawsze warto skonsultować się ze swoim lekarzem prowadzącym.

To co dobrze działa u jednej osoby, może nie być odpowiednie dla innej. Dlatego w leczeniu dny tak ważne jest właściwe i indywidualne dobieranie leków i ich dawek. Każdy pacjent powinien mieć leczenie ustalone na podstawie jego chorób towarzyszących, już przyjmowanych leków oraz aktualnego stylu życia. Jest to proces, w którym pacjent powinien aktywnie uczestniczyć i być świadomym partnerem dla lekarza.

Dna moczanowa- jak zapobiegać atakom?

Większość pacjentów nie wie, że w ich krwi poziom kwasu moczowego może być podniesiony. Dowiadują się o tym podczas rutynowych badań lub po pierwszym napadzie dny. Wystąpieniu kolejnych ataków (lub napadów w ogóle) można zapobiegać postępując według poniższych wskazówek:

• Jeśli lekarz przepisał Ci lekarstwa, przyjmuj je zgodnie z zaleceniami i nie odstawiaj na własną rękę.
• Keśli masz nadwagę, podejmij kroki aby schudnąć.
• We współpracy z lekarzem lecz swoje choroby towarzyszące.
• Kiedy lekarz przepisuje Ci leki, sprawdź czy nie podwyższają one poziomu kwasu moczowego we krwi (uważaj szczególnie na diuretyki – leki moczopędne oraz aspirynę).
• Regularnie zgłaszaj się do lekarza na kontrole.
• Zaprzestań lub ogranicz picie alkoholu i palenie papierosów.
• Zacznij stosować odpowiednią dietę aby zmniejszyć ilość spożywanych puryn

Pacjent chory na dnę moczanową w pierwszej kolejności będzie musiał zmienić, w mniejszym bądź większym zakresie, swój styl życia. Ważne jest:

• utrzymywanie prawidłowej wagi,
• ograniczenie spożycia alkoholu,
• zaprzestanie palenia papierosów
• wprowadzenie diety o ograniczonej zawartości puryn.

Zmiana stylu życia w dużej mierze ułatwia kontrolę choroby.

Lekarz pomoże pacjentowi dzięki właściwemu prowadzeniu leczenia i odpowiedniemu monitorowaniu choroby, ułatwianiu edukacji zarówno w zakresie stosowania leków jak i innych sposobach leczenia i kontrolowania choroby.

Rokowanie w dnie zależne jest głównie od obecności i zaawansowania ewentualnych zmian w nerkach i układzie krążenia oraz od występowania innych zaburzeń, co wpływa na okres przeżycia. Powstawaniu zmian narządowych można zapobiegać stosując się do zaleceń lekarza i przestrzeganiu reżimu leczniczego.

Dna moczanowa - dieta

Dlaczego dieta przy dnie moczanowej  jest taka ważna? Zmiana diety może pomóc ci w kontroli dny. Ograniczając ilość potraw bogatych w puryny zmniejszasz poziom kwasu moczowego we krwi. Oprócz zapobiegania napadom dny, odpowiednia dieta zmniejsza ryzyko rozwinięcia się kamieni nerkowych. Zdrowa dieta ułatwi również utrzymanie prawidłowej wagi ciała i kontrolę ewentualnych chorób towarzyszących. Porozmawiaj ze swoim lekarzem lub dietetykiem aby uzyskać więcej wskazówek jak ustalić odpowiednią dietę.

Jak jeść aby kontrolować chorobę?

1. Szczególnie w trakcie napadu dny ogranicz spożycie potraw bogatych w puryny takich jak:

• podroby (wątróbka, nerki, móżdżek, serca, mózgi),
• mięsa (boczek, wołowina, wieprzowina, dziczyzna),
• wywary, sosy mięsne, zupy na wywarach mięsnych, galarety mięsne, buliony,
• ryby (sardynki, łosoś, makrele) i inne owoce morza (skorupiaki),
• warzywa (groch, fasola, soczewica, bób szparagi, szpinak, grzyby, kalafior),
• używki (kawa, herbata, kakao, piwo).

2. Spożywaj produkty, które potencjalnie obniżają ryzyko wystąpienia napadu dny jak np. niskotłuszczowe mleko lub jogurt. W przypadku nietolerancji mleka należy zwiększyć ilość produktów takich jak sery, jogurty, maślanki, kefiry. Nie wywołują one, u osób z nietolerancją mleka, dolegliwości żołądkowych.
3. Jedz zdrową żywność jak np.:

• warzywa i owoce,
• jajka, orzechy, nasiona jako źródło białka i tłuszczów,
• niewielkie ilości mięsa, z przewagą białego (kurczak, indyk).

4. Pij dużo wody i innych płynów. Pomagają one usunąć nadmiar kwasu moczowego z organizmu.
5. Unikaj nawyków jedzeniowych mogących zwiększyć ryzyko wystąpienia dny moczanowej jak np.:

• unikaj diet niskowęglowodanowych oraz takich, które opierają się na szybkiej utracie wagi („ostre posty” - mogą wyzwolić napad dny),
• nie jedz dużo naraz,
• unikaj spożywania dużych ilości alkoholu (szczególnie piwa, ale również napojów wysokoprocentowych jak wódka czy whiskey) - jeśli chcesz napić się alkoholu najlepszym wyborem będzie kieliszek wina,
• unikaj przyjmowania dużych ilości witaminy C.

6. Stosuj się do zasad prawidłowego żywienia:

• posiłki spożywaj regularnie, 5-6 w ciągu dnia, ostatni na 3-4 godziny przed snem,
• ogranicz smażenie, pieczenie i duszenie – potrawy gotuj w wodzie lub na parze.

Dna moczanowa - zapamiętaj!

1. Dna moczanowa jest chorobą częstą.
2. Dna moczanowa jest rodzajem zapalenia stawów.
3. Poziom kwasu moczowego nie jest stały (zmienia się w czasie).
4. Niski poziom kwasu moczowego nie wyklucza dny moczanowej.
5. Podwyższony poziom kwasu moczowego nie daje pewnej diagnozy dny.
6. Dna występuje najczęściej u mężczyzn.
7. Kobiety zapadają na dnę po menopauzie.
8. Ataki dny są epizodyczne.
9. Ostre ataki dny wywołują stan zapalny.
10. Napady dny wymagają przyjęcia NLPZ.
11. Pierwszy atak dny dotyka zazwyczaj tylko jednego stawu.
12. Pierwszy atak dotyczy zazwyczaj palucha (dużego palca u stopy).
13. Nawet nieleczony atak dny ostatecznie ustępuje, ale dna jest chorobą przewlekłą.
14. Ataki dny moczanowej mogą przypominać infekcję stawu.
15. Leki obniżające poziom kwasu moczowego nie leczą ostrych napadów dny.
16. Leki obniżające poziom kwasu moczowego mogą przedłużać ataki dny.
17. Duże zbiory kryształów kwasu moczowego nazywane są guzkami dnawymi.
18. Dna moczanowa jest jednym z najbardziej bolesnych typów zapalenia stawów, ale równocześnie bardzo dobrze poddaje się leczeniu.
19. Dnie moczanowej można zapobiegać!