Czym jest giardioza i u kogo może wystąpić?
Co to jest giardioza? To pospolita w Polsce i na świecie parazytoza, inaczej nazywana lambliozą. Choroba (A07.1) wywoływana jest przez pasożyta Giardia Lamblia (Lamblia intestinalis) – pierwotniaka, który powoduje wystąpienie objawów głównie ze strony układu pokarmowego.
Występuje u przeżuwaczy i innych ssaków, także ludzi. Giardioza u kota po zdiagnozowaniu powinna jak najszybciej zostać poddana leczeniu, ponieważ pasożyt u kota może przenieść się i zaatakować organizm człowieka.
Wykryta lamblioza u psa powinna być alarmującym sygnałem dla właściciela z tego samego powodu.
Stwierdzono, że u ludzi giardioza to najczęściej występująca choroba pierwotniakowa.
W Polsce zarażonych jest kilka-kilkanaście procent dorosłych. W przypadku lambliozy u dzieci odsetek ten jest dużo wyższy. W niektórych, zamkniętych kręgach może osiągać nawet 100 proc.
Giardia może występować w dwóch postaciach - jako trofozoit, czyli forma dorosła oraz jako cysta. Do zakażenia dochodzi poprzez spożycie cyst znajdujących się w glebie, wodzie lub pokarmie.
Pobrany drogą pokarmową pasożyt zostaje uwolniony z cysty i może przedostać się do dróg żółciowych, pęcherzyka żółciowego i przewodów wyprowadzających trzustki.
W głównej mierze zasiedla jednak jelito cienkie, lokalizując się przede wszystkim w dwunastnicy. Przyczepia się do powierzchni enterocytów (komórek jelita), uszkadza ich błonę komórkową i prowadzi do apoptozy, czyli śmierci komórek.
Skutkuje to wystąpieniem zaburzeń czynności wydzielniczej i chłonnej jelita. Dochodzi do obniżenia wchłaniania cukrów, które pozostają w świetle jelita. Tam przy udziale mikroflory ulegają fermentacji, produkując gaz oraz enterotoksyny bakteryjne.
Te ostatnie stymulują wydzielanie jonów chlorkowych, w wyniku czego równowaga osmotyczna w jelicie zostaje zachwiana i organizm zaczyna wydalać do niego wodę, co możemy zaobserwować jako biegunkę.
Giardioza u człowieka może przybierać różne formy, dlatego ciężko jednoznacznie określić jak długo trwa. W postaci bezobjawowej zakażenia możemy w ogóle nie zauważyć, a w przewlekłej - z symptomami trzeba borykać się nawet dłużej niż 2-4 tygodnie.
Reklama
Objawy giardiozy. U dzieci i dorosłych
Kliniczne objawy giardiozy u człowieka nie zawsze muszą wystąpić.
W przypadku dorosłych ludzi choroba najczęściej przebiega bez widocznych symptomów. U dzieci objawy lamblii pojawiają się znacznie częściej i są mocniej wyrażone, ze względu na wciąż niedostatecznie wykształcony układ odpornościowy.
Zaburzenia w motoryce układu pokarmowego i spożywanie pokarmu o wysokiej zawartości węglowodanów są uważane za czynniki predysponujące do wywołania przez lamblie objawów u ludzi.
Objawy lamblii u dzieci:
- wodnistą, brązową biegunkę,
- utratę masy ciała,
- nudności i wymioty,
- półpłynny, śluzowaty, smolisty i/lub tłusty kał,
- lekkie bóle brzucha,
- osłabienie,
- zmatowienie i wypadanie włosów.
Mogą także wystąpić lekkie stany podgorączkowe. Objawy lambliozy u dorosłych częściej występują w postaci przewlekłej, kiedy to obserwowane są naprzemienne biegunki i zaparcia, spadek apetytu, częste bóle nadbrzusza, nudności i zgaga.
Jakie mogą być objawy lamblii w organizmie w przypadku intensywnej inwazji pasożyta? Stwierdza się wystąpienie nieżytowego zapalenia błony śluzowej jelit cienkich i zapalenie wątroby.
Utrzymujące się zakażenie lamblią niekiedy prowadzi do świądu i zmian alergicznych obejmujących całą skórę.
Objawy skórne lambliozy
W wyniku długotrwałej obecności pasożyta w organizmie człowieka, układ immunologiczny staje się nadreaktywny.
Ciągłe narażenie na obce antygeny, może wywołać reakcję alergiczną, która objawia się zmianami skórnymi.
W przebiegu lambliozy można więc zaobserwować objawy skórne, takie jak:
- pokrzywka,
- wysypka,
- swędzące i zaczerwienione miejsca, mogące występować na całym ciele.
Objawy neurologiczne lambliozy
Nieleczone, przewlekłe zakażenie giardią prowadzi do długotrwałego zaburzenia wchłaniania, co skutkuje narażeniem na długotrwałe niedobory żywieniowe. Taki stan jest szczególnie niekorzystny u dzieci, które wciąż się rozwijają.
Jakie mogą być objawy neurologiczne lambliozy? Może ona powodować: zaburzenie funkcji poznawczych, takich jak logiczne myślenie, zdolność do poprawnego wysławiania się i skupienia, pamięci oraz postrzegania.
Nadreaktywność układu immunologicznego może prowadzić też do przewlekłego zapalenia i bólu stawów.
Reklama
Diagnostyka giardiozy. Jakie badania wykonać?
Diagnostyka lambliozy polega na wykonaniu badania parazytologicznego odchodów, najczęściej metodą flotacji. Rozpoznanie jest stawiane po znalezieniu w kale żywych, poruszających się trofozoitów Giardia lamblia lub jej cyst.
Możliwe jest także znalezienie ich w treści dwunastniczej pobranej tradycyjnie zgłębnikiem lub z pomocą enterotestu (połkniętej kapsułki z nylonową nicią).
Badanie na lambliozę może odbyć się też za pomocą komercyjnych, diagnostycznych testów immunologicznych, opartych na teście ELISA. Polegają one na poszukiwaniu w kale antygenów (koproantygenów) swoistych dla Giardia lamblia.
W szczególnych przypadkach przeprowadzane jest badanie histopatologiczne wycinków błony śluzowej jelita, barwionych metodą HE lub Giemsa.
Postacie dorosłe lamblii są wydalane głównie w trakcie biegunki i w środowisku zewnętrznym szybko giną. Aby je zidentyfikować, istotne jest więc badanie bardzo świeżego kału, pozostającego w temperaturze pokojowej.
Należy też pamiętać, że wydalanie tych pasożytów jest nieregularne i może okresowo zanikać, dlatego zaleca się kilkukrotne badanie kału w odstępach 48-godzinnych. Dopiero trzykrotne ujemne badanie przemawia za brakiem lambliozy.
Przy przygotowywaniu próbki zawsze należy stosować się do dokładnej instrukcji lekarza lub placówki wykonującej testy. Często, z powodów praktycznych zaleca się zbieranie próbek kału z kilku dni, aby oddać je do badania jednocześnie i zwiększyć prawdopodobieństwo wykrycia pasożytów.
Sprawdzanie kału na obecność pierwotniaków powinno być wykonywane regularnie przez pracowników służby zdrowia, przemysłu spożywczego i gastronomii, a także przez osoby mające styczność z odchodami zwierząt.
Badanie kału na giardiozę jest refundowane przez Narodowy Fundusz zdrowia, a z prywatnej inicjatywy wiąże się z kosztami rzędu 15-30 zł. Na wyniki, w zależności od placówki, czeka się od 1 do 12 dni.
Dalszą część artykułu znajdziesz pod sekcją "Pytania do eksperta"
Reklama
Jak leczyć giardiozę?
U dorosłych leczenie giardiozy często nie jest konieczne, bo dochodzi do samowyzdrowienia jeszcze przed pojawieniem się objawów.
Schemat leczenia lambliozy u dzieci i osób z obniżoną odpornością obejmuje terapię antybiotykową. Jeśli objawy biegunki są dotkliwe, istotne jest odpowiednie nawadnianie organizmu i odpowiednia dieta.
Należy unikać produktów mlecznych i przyjmowania glikokortykosteroidów bezpośrednio po wyleczeniu, ponieważ mogą one spowodować nawrót biegunki.
Choroby nie można lekceważyć, ponieważ nieleczona lamblioza potrafi przejść w formę przewlekłą. W takim wypadku skutki są o wiele bardziej uciążliwe i niebezpieczne.
Objawy trwają wiele tygodni i przestają ograniczać się jedynie do układu pokarmowego. Mogą rzutować na układ neurologiczny, stawy, metabolizm, skórę, wątrobę i ogólne samopoczucie chorego.
Leki na lambliozę
W przypadku braku objawów u osób dorosłych ciężko jest zdiagnozować zakażenie lamblią. Jednak po rozpoznaniu giardiozy u któregokolwiek z domowników, włączając zwierzęta domowe, terapia powinna być przeprowadzana u wszystkich mieszkańców.
Prawidłowe przyjmowanie przepisanych leków na giardiozę i stosowanie się do zaleceń otrzymanych podczas wizyty lekarskiej jest bardzo istotnym elementem na drodze do pełnego wyeliminowania choroby.
Giardia potrafi skutecznie utrzymywać się w środowisku powodując wielokrotne nawroty zakażenia i transmisję między organizmami. Leczenie wymaga więc odpowiedniego zaangażowania i dyscypliny.
Przy zakażeniu lambliozą lekarstwa to z zasady antybiotyki z grupy nitroimidazoli, na przykład metronidazol, tynidazol czy ornidazol, który należy przyjmować zgodnie z zaleceniami lekarza.
Prawidłowo leczona lamblioza powinna ustąpić w przeciągu 2 tygodni.
Leczenie naturalne lambliozy
Metody leczenia naturalnego lambliozy mogą być stosowane, jako dodatkowa forma wsparcia terapii antybiotykowej. Ograniczają one występowanie objawów, wzmacniają odporność organizmu i eliminują czynniki predysponujące, obniżając prawdopodobieństwo nawrotu choroby.
Przyjmowanie probiotyków pomoże odbudować prawidłową mikrobiotę jelitową.
Zaleca się, by dieta przy lamblioze obejmowała ograniczeną ilość produktów mlecznych oraz tych bogatych w cukry proste, dzięki czemu zmniejsza się zjawisko fermentacji w świetle jelita i objawy biegunki. Pasożyty mają też mniejsze źródło łatwo dostępnego pożywienia.
Warto także zwiększyć ilość błonnika pokarmowego w diecie, suplementować cynk i spożywać czosnek lub propolis, ze względu na ich przeciwpasożytnicze właściwości.
Różne źródła traktujące na temat naturalnego leczenia lambliozy podają też stosowanie naparów ziołowych, na przykład z bylicy piołunu lub mniszka lekarskiego.
Zawsze należy z rezerwą podchodzić do tych metod postępowania i pamiętać, że leczenie ziołami także ma zalecane dawki, których nie należy przekraczać.
Reklama
Profilaktyka lambliozy
Profilaktyka lambliozy może nastręczać trudności, ze względu na powszechność występowania pierwotniaka w środowisku oraz u wielu żywicieli.
Cysty Giardia lamblia są wydalane z kałem około 5 tygodni, a według niektórych autorów nawet wiele miesięcy. Dodatkowo cechują się one wysoką odpornością na zmienne czynniki środowiska - w wodzie mogą pozostawać zdolne do zakażenia nawet przez 3 miesiące.
Do tego są wyjątkowo niewrażliwe na działanie powszechnie dostępnych środków dezynfekcyjnych.
W codziennej profilaktyce giardiozy kluczowe jest zachowanie podstawowej higieny osobistej oraz przepisów sanitarnych. Należy myć ręce przed posiłkiem, po skorzystaniu z toalety, korzystać z przegotowanej wody i czyścić owoce oraz warzywa przed jedzeniem.
Badania ostatnich lat wskazują na występowanie tego pierwotniaka u 1-go na 4 psy i koty, z tego powodu pupil powinien być traktowany, jako ewentualne źródło inwazji.
Należy dbać o higienę w kontakcie ze zwierzętami, szczególnie z przedmiotami i miejscami mogącymi mieć styczność z ich odchodami.
Do zwalczania cyst giardii w środowisku, niezbędna jest gruntowna dezynfekcja pomieszczeń, a w przypadku wystąpienia problemu, terapia prowadzona u wszystkich mieszkańców, co zapobiegnie nawrotom zakażenia.
Zwierzęta powinny być regularnie odrobaczane, a ze względu na przyczepianie się cyst lamblii do futra – także kąpane.
W skali globalnej istotne jest wczesne wykrywanie nosicielstwa u ludzi podczas okresowych badań kału, zarówno u pracowników służby zdrowia, przemysłu spożywczego, jak i gastronomii.
