Jakie są przyczyny grzybicy stóp?
Grzybica stóp to infekcja grzybicza rozwijająca się w tym miejscu na ciele. Nierzadko współwystępuje z grzybicą paznokci.
W klasyfikacji ICD-11 pojawia się pod kodem 1F28.2, a w ICD-10 - B35.3. To tam wymienione są również jej inne określenia takie jak: stopa atlety, dermatofitoza stopy i grzybica dermatofitowa stopy. To nazewnictwo ujawnia kilka informacji o chorobie. Po pierwsze, to dolegliwość często dotykająca sportowców, którzy trenują w zakrytych butach, a aktywność fizyczna prowadzi do wytworzenia się w ich obuwiu idealnej przestrzeni dla grzybów, tj. wilgotne środowisko. Po drugie, terminy “dermatofitoza”, “dermatofitowa” nawiązują wprost do grupy grzybów najczęściej wywołujących tę chorobę - tj. do dermatofitów. Składają się one z:
- grzybni, czyli struktury odpowiedzialnej za pobieranie substancji odżywczych ze środowiska bytowania i pośrednio za przetrwanie patogenu w tym środowisku;
- zarodników - niezbędnych do rozprzestrzeniania się choroby na inne tkanki i osoby.
Wskazana tu dolegliwość to powszechne zjawisko. Jak podaje dr n. med. E. Plomer-Niezgoda, dotyczy ono nawet 15-30% całego społeczeństwa. Dodatkowo jest to choroba zaraźliwa. Oznacza to, że ryzyko zachorowania jest dość wysokie. Może do niego dojść np.:
- podczas wizyty na basenie,
- w trakcie noszenia nieprzewiewnych butów, w których tworzy się idealna przestrzeń do rozwoju grzybów,
- dzielenia się swoimi przyborami toaletowymi lub obuwiem.
Ponadto grzybica nie zawsze świadczy o niedostatkach higieny, ale też nadmiernym myciu i ścieraniu warstw naskórka, co stanowi przestrzeń do wnikania grzybów. Czasem ujawnia się u osób, które mają obniżoną z różnych przyczyn odporność. Większą podatność na zakażenia obserwuje się m.in. u:
- kobiet w ciąży,
- osób z chorobami metabolicznymi (np. cukrzyca) i autoimmunologicznymi,
- chorych z wrodzonymi lub nabytymi niedoborami odporności, np. w przebiegu białaczki, zakażenia wirusem HIV, zespołu DiGeorge’a,
- pacjentów leczonych antybiotykami, glikokortykosteroidami i innymi lekami obniżającymi odporność,
- ludzi z niedoborami witamin, minerałów, cierpiących z powodu anemii.
Dostrzega się związek pomiędzy obecnością dermatofitozy a różnych innych chorób. Większą podatność wykazują osoby z chorobami jelit:
- chorobą Leśniowskiego-Crohna,
- celiakią,
- zespołem jelita nadwrażliwego.
Bramą do zakażeń są też wszelkiego rodzaju uszkodzenia naskórka. Wówczas grzyby mogą łatwo przeniknąć w głąb skóry.
Dodatkowo wyższy odsetek zachorowań występuje u ludzi żyjących w klimacie wilgotnym i górników. Wskazuje to więc na powiązanie wilgoci, np. wynikającej z obecności potu z rozwojem tej choroby.
Pierwszym obszarem zakażeń na świecie była południowo-wschodnia Azja. To stamtąd choroba została przyniesiona na kontynent europejski i do obu Ameryk, m.in. podczas działań wojennych w okresie I wojny światowej.
Co ciekawe, jak podają Jacek Szepietowski i Anna Franczuk, u osób nienoszących obuwia grzybica stóp na ogół nie występuje, nawet w przypadkach, gdy grzybem zajęte są inne obszary skóry. Tłumaczy to fenomen braku obecności choroby na stopach u ludów azjatyckich chodzących boso przy jednoczesnym zakażaniu stóp grzybem przybyszów, np. ze Stanów Zjednoczonych.
Grzybica stóp u dzieci
Dermatofitoza może ujawnić się u najmłodszych bez względu na to, czy i w jakim stopniu rodzice i pociechy przestrzegają zasad higieny. Codzienne zabawy z innymi dziećmi, korzystanie z miejsc użyteczności publicznej - od placu zabaw, przez obecność w przedszkolu po basen - zwiększają ryzyko infekcji.
Dziecko może zarazić się też w domu, np. od rodzica, który sam boryka się z tym problemem. Dermatofitoza może pojawić się na skórze stóp malucha, np. między palcami, ale też na paznokciach. Niezbędne jest leczenie takich zmian, ponieważ brak reakcji może skutkować rozprzestrzenieniem się choroby na inne tkanki.
Zakażona skóra nierzadko jest też źródłem zakażeń w rodzinach i w środowisku rówieśniczym. Wystarczy mycie skóry tym samym mydłem w kostce czy stosowanie wspólnego ręcznika, by grzybica stała się udziałem całej rodziny.
Do zakażeń może dojść także w sklepie obuwniczym - niedozwolone jest zakładanie butów na gołą stopę, gdyż nie ma pewności, kto wcześniej takie obuwie przymierzał.
Reklama
Rodzaje grzybicy stóp i ich objawy
Jak wygląda grzybica stóp? Klasyczne symptomy to początkowo liczne zaczerwienione plamy na stopach, w tym na palcach. Z czasem dochodzi do pęknięć skóry, jej rozwarstwienia oraz ujawnienia się widocznych ran. Procesowi chorobowemu towarzyszy:
- świąd,
- nieprzyjemny zapach,
- przenoszenie zakażenia na inne tkanki.
Zmiany goją się nie pozostawiając blizn. Wymienia się takie podstawowe typy choroby jak grzybica:
- międzypalcowa - jak sama nazwa wskazuje, ujawnia się między palcami. Określa się ją również wyprzeniową. Zajmuje przestrzenie między III, IV i V palcem stopy;
- złuszczająca - inaczej mokasynowa, w jej przebiegu oprócz czerwonych plam, pojawiają się też ogniska zrogowaciałego naskórka, gdzie można dostrzec grzybnię. Zmiany ujawniają się też na podeszwach oraz na paznokciach u stopy. Skóra pęka, co wywołuje ból. Jeżeli grzyb pojawia się tylko na podeszwach wówczas mówi się o grzybicy podeszwowej;
- potnicowa - (dyshydrotyczna) wynika z uczulenia, jakie pojawia się na składniki rozwijającego się grzyba. W jej przebiegu można zaobserwować obecność bąbli i pęcherzy wypełnionych płynem. Nierzadko łączą się one w większe ogniska;
- wrzodziejąca - to bardzo rzadko spotykany typ choroby, któremu towarzyszą zmiany nadżerkowo-wrzodziejące mające związek z nadkażeniami bakteryjnymi.
Reklama
Leczenie grzybicy stóp
Cały proces leczenia jest bardzo uciążliwy i może trwać lata. Terapia wymaga dużo uwagi i przyjęcia całej dawki leku nawet wówczas, gdy wizualne objawy zniknęły. Przerwanie leczenia na tym etapie daje niemal pewność, że choroba powróci. Aby nie stracić czujności, najlepiej udać się do specjalisty. Terapią zajmuje się internista, ale również dermatolog. Wsparciem w pracy lekarza niekiedy jest podolog, zwłaszcza, gdy grzybica zajęła tkanki paznokci. Podolog zajmuje się mechanicznym oczyszczaniem paznokci z grzybów.
Leczenie rozpoczyna się od właściwej diagnostyki, a więc badania fizykalnego oraz badania mykologicznego. Specjalista zbiera próbkę do testów, co pozwoli ocenić preparat pod mikroskopem, stworzyć hodowlę i na podstawie jego charakteru określić grupę oraz gatunek grzyba.
Nowoczesną metodą diagnostyki są testy molekularne PCR. W laboratorium izoluje się materiał genetyczny patogenu, a kilka dni później uzyskuje się wynik. To znacznie szybszy sposób niż hodowla trwająca kilka tygodni. Dzięki temu nie trzeba czekać z wdrożeniem leczenia tak długo.
Tego typu badania są istotne, ponieważ zmiany skórne w przebiegu grzybicy nie zawsze są charakterystyczne i można pomylić np. z łuszczycą albo inną chorobą, przez co wdrożenie leczenia bez potwierdzenia dolegliwości będzie nie tylko nieskuteczne, ale też może prowadzić do powikłań.
Co stosować na grzybicę stóp?
Środki na tę dolegliwość można uzyskać zarówno na receptę, jak i bez recepty. Te pierwsze często mają postać doustną i są polecane wówczas, gdy konieczne jest leczenie ogólnoustrojowe. W ciężkich przypadkach grzybicy stosuje się m.in. raz w tygodniu doustnie leki z flukonazolem. Natomiast te drugie sprawdzą się w trakcie terapii miejscowej. Mają zazwyczaj postać:
- maści,
- kremu,
- żelu,
- spray’u.
Leki w takich formach przeważają nad tymi doustnymi. W składzie preparatów do stosowania miejscowego znajdą się takie substancje jak:
- ketokonazol - poleca się go stosować raz dziennie, zazwyczaj przez kilka miesięcy. Pomimo nakładania tylko na zmienione partie ciała, może wywoływać skutki uboczne, m.in. obniżać libido, prowadzić do uszkodzenia wątroby,
- terbinafina - wykazuje silne działanie grzybobójcze. Jak dotąd nie przypisuje się jej działań niepożądanych.
Należy też unikać kontaktu z zakażoną skórą i przedmiotami. Leczenie nie przyniesie rezultatu, jeżeli pacjent będzie:
- drapać zmiany,
- korzystać z niezdezynfekowanych ręczników, obuwia i skarpetek. Staną się one źródłem kolejnych zakażeń.
Reklama
Domowe sposoby na grzybicę stóp
Metody domowe mogą stanowić wsparcie, ale nie podstawę terapii. Działanie przeciwgrzybicze wykazuje wiele roślin. Uzyskane z nich wyciągi mogą zminimalizować zmiany i przynieść ulgę związaną z odczuwanym świądem. W czym moczyć stopę z grzybicą? W ramach leczenia domowego można postawić m.in. na kąpiele z dodatkiem:
- olejku z drzewa herbacianego - na tę substancję powinny uważać kobiety w ciąży oraz dzieci;
- mydła tymiankowego albo z dodatkiem krwawnika.
Oprócz ziół zastosowanie mogą znaleźć takie substancje jak:
- soda oczyszczona z dodatkiem wody,
- ocet jabłkowy z domieszką wody w proporcji 1:1,
- wcierki z pestek grejpfruta.
Warto też szukać preparatów z jonami srebra oraz aloesem i pantenolem. Działają one przeciwgrzybiczo oraz delikatnie nawilżają i łagodzą podrażnienia. Niezbędne jest też dokładne mycie, osuszanie nóg i noszenie przewiewnego obuwia oraz skarpetek wykonanych z naturalnych materiałów, w których noga się nie poci.
Reklama
Jak zapobiegać grzybicy stóp?
Omawiana tu choroba ma charakter przewlekły i nawracający. Dlatego chcąc jej uniknąć lub ograniczyć ryzyko ponownego wystąpienia należy pamiętać o kilku zasadach. Przede wszystkim trzeba:
- unikać kontaktu z rzeczami osób zakażonych,
- korzystać z saun, basenów, łaźni nosząc obuwie ochronne, np. klapki,
- w przypadku uszkodzeń naskórka jak najszybciej opatrzyć skórę, by nie doszło do zakażenia,
- nosić obuwie, które umożliwi wymianę powietrza. Najlepiej z naturalnych materiałów,
- dokładnie myć i osuszać stopy po kąpieli,
- zapobiegać poceniu się stóp, np. poprzez dobór właściwego obuwia albo leczenie nadpotliwości.
Istotnym elementem zapobiegania grzybicy stóp jest dbałość o odporność organizmu, m.in. poprzez zdrową dietę, sen, unikanie stresu i używek, a także leczenie chorób przewlekłych.
