Co to jest gwiaździak?
Gwiaździak jest rodzajem glejaka, czyli pierwotnego nowotworu złośliwego, występującego w ośrodkowym układzie nerwowym (OUN). Glejaki stanowią około 40 procent wszystkich nowotworów wykrywanych w OUN – głównie w mózgu, a także w niewielkim stopniu w obrębie rdzenia kręgowego. Ich nazwa wywodzi się od komórek glejowych (neurogleju), które tworzą zrąb mózgu i odpowiadają za ochronę neuronów. Neuroglej razem z komórkami nerwowymi tworzy tkankę nerwową.
W organizmie człowieka wyróżnia się następujące rodzaje komórek glejowych:
- oligodendrocyty,
- astrocyty,
- ependymocyty,
- komórki Schwanna,
- mikroglej,
- komórki satelitarne.
Glejaki wywodzące się z astrocytów są nazywane gwiaździakami. Glejak gwiaździsty jest najczęściej diagnozowanym złośliwym nowotworem mózgu.
Reklama
Astrocytoma i inne glejaki
Gwiaździak (astrocytoma) najczęściej lokalizuje się w płacie czołowym mózgu. Poza gwiaździakami wyróżnia się jeszcze inne rodzaje glejaków. Wywodzące się z komórek glejowych nazywanych oligodendrocytami to skąpodrzewiaki. Powstające z ependymocytów są nazywane wyściółczakami. Zaś będące połączeniem astrocytów i oligodendrocytów to skąpodrzewiakogwiaździaki.
Skąpodrzewiaki są nowotworami gleju skąpowypustkowego. Tworzą się najczęściej w istocie białej mózgu. Wyściółczaki zaś powstają z neurogleju wyściółkowego. Lokalizują się głównie w IV komorze mózgu.
Reklama
Stopnie glejaka gwiaździstego
Każdy z wymienionych wyżej rodzajów glejaka może mieć różne stopnie złośliwości. Światowa Organizacja Zdrowia klasyfikuje nowotwory według czterostopniowej skali, gdzie stopień 1 oznacza nowotwór łagodny, a 4 - najbardziej złośliwy.
Pierwszy stopień klasyfikacji WHO jest przypisywany tzw. gwiaździakom włosowatokomórkowym. Ten łagodny gwiaździak 1 stopnia jest zmianą wolno rosnącą i dobrze rokującą. Gwiaździak rozlany jest zmianą zaliczaną do drugiego stopnia złośliwości, zaś gwiaździak anaplastyczny do stopnia trzeciego.
Do gwiaździaków należy też glejak wielopostaciowy, który jest nowotworem wyjątkowo złośliwym, bardzo szybko rosnącym i naciekającym na okoliczne tkanki. Glejaka wielopostaciowego WHO uplasowała na czwartym stopniu złośliwości.
Co warto podkreślić, jedynie gwiaździak 1 stopnia jest łagodnym nowotworem, zaś gwiaździaki 2, 3 i 4 stopnia są zmianami złośliwymi.
Reklama
Objawy gwiaździaka
Objawy gwiaździaka są uzależnione przede wszystkim od wielkości nowotworu oraz umiejscowienia. Glejaki w początkowym stadium zazwyczaj nie dają żadnych objawów. Dopiero pod wpływem wzrostu guza dochodzi do ucisku mózgowia. W zależności od tego, gdzie nowotwór komórek glejowych jest umiejscowiony, pojawiają się inne objawy, co ma związek z tym, że każdy obszar mózgu pełni inną funkcję w organizmie.
Do najczęściej obserwowanych u pacjentów objawów gwiaździaków należą:
- bóle głowy,
- nudności,
- wymioty,
- zaburzenia mowy, wzroku i słuchu
- zaburzenia chodu,
- osłabienie sprawności umysłowej,
- zaburzenia pamięci,
- niedowłady i zaburzenia czucia,
- zaburzenia osobowości,
- napady padaczkowe,
- obrzęk mózgu.
Warto podkreślić, że im wyższy stopień złośliwości gwiaździaka, tym zmiana nowotworowa szybciej rośnie, co skutkuje wcześniejszym wystąpieniem objawów. Co więcej, glejak wielopostaciowy, zaliczany do IV, najwyższego stopnia złośliwości, nie tylko bardzo szybko rośnie, ale dodatkowo nacieka na okoliczne tkanki, prowadząc do ich zniszczenia. U pacjentów z tym rodzajem glejaka gwiaździstego choroba bardzo szybko postępuje i ma wyjątkowo agresywny przebieg.
Reklama
Rokowania przy gwiaździakach
Rokowania w przypadku gwiaździaków zależą przede wszystkim od stopnia złośliwości nowotworu, ale także od wielkości guza i jego umiejscowienia.
Rokowania z gwiaździakiem włosowatokomórkowym są pomyślne, gdyż zmiana cechuje się powolnym wzrostem i zazwyczaj występuje w miejscach, w którym łatwo ją usunąć. Gorsze rokowania mają pacjenci z gwiaździakiem rozlanym (II stopień) lub anaplastycznym (III stopień), gdyż rosną one szybciej. Natomiast prognozy w przypadku wielopostaciowego są bardzo złe, gdyż nowotwór nie tylko szybko rośnie, ale także nacieka na okoliczne tkanki przez co jest bardzo trudny do usunięcia. Pacjenci z glejakiem wielopostaciowym żyją średnio 12-18 miesięcy od momentu postawienia diagnozy, niezależnie od podjętego leczenia.
Generalnie gwiaździaki 1 i 2 stopnia leczy się operacyjnie, a następnie pacjenci są poddawani obserwacji. W przypadku tych 3 i 4 stopnia leczenie operacyjnie nie wystarczy. Konieczna jest także radioterapia lub chemioterapia. Coraz częściej pacjenci są poddawani innowacyjnym metodom leczenia, takim jak:
- terapia celowana,
- immunoterapia,
- hipertermia.
Jednakże w przypadku glejaka wielopostaciowego leczenie onkologiczne zwykle nie przynosi oczekiwanego rezultatu, gdyż ten rodzaj glejaka gwiaździstego ma tendencję do szybkiego nawracania.
