Hashimoto - co to jest i jak się objawia? Przyczyny, dieta i badania

Co to jest Hashimoto?

Choroba Hashimoto (HT - Hashimoto’s thyroiditis) to przewlekłe limfocytowe zapalenie tarczycy, jednego z najważniejszych gruczołów w organizmie człowieka, wydzielającego hormony takie, jak: tyroksyna (T4), trijodotyronina (T3) oraz kalcytonina.

Schorzenie prowadzi do uszkodzenia miąższu gruczołu tarczowego, z czasem upośledzając jego funkcje i prowadząc do jego niedoczynności (aczkolwiek na wstępnym etapie może też występować lekka nadczynność).

Tego typu zapalenie tarczycy jest chorobą autoimmunologiczną, czyli powodowaną agresją układu odpornościowego względem zdrowych komórek własnego ustroju. 

W najnowszym zestawieniu chorób i zaburzeń ICD-11, schorzenie to jest oznaczone kodem 5A03.20, zaś w starszej wersji (ICD-10) – E06.3.

W literaturze medycznej jego objawy są opisywane od przeszło 100 lat. Pierwszą publikację na ten temat poczynił w 1912 roku japoński chirurg Hakaru Hashimoto, opierając się na wynikach własnych badań tkanki tarczycowej 4 kobiet, usuniętej operacyjnie w związku z pojawieniem się tzw. wola uciskającego sąsiednie struktury.

Odkrytą patologię określił on mianem wola limfocytarnego (struma lymphomatosa). W kolejnych latach naukowcy postrzegali to zaburzenie jako wczesny objaw rzadkiego zapalenia typu Riedla.

Dopiero później zaczęto je traktować w kategorii odrębnego schorzenia, które w 1939 roku angielski lekarz Cecil Joll nazwał chorobą Hashimoto. Od tego czasu jest ona jednym z najczęściej diagnozowanych problemów endokrynologicznych. 

To, ile osób choruje na nią, jest uzależnione od rejonu świata. Z danych amerykańskich wynika na przykład, że zapadalność szacowana jest na około 5 procent populacji (J. Luty, E. Bryl).

Na czym polega choroba Hashimoto? Jakie są jej przyczyny, objawy, skutki i metody leczenia? Odpowiedzi na te pytania w dalszej części artykułu. 

Reklama

Przyczyny Hashimoto

Obejmująca gruczoł tarczycy choroba Hashimoto ma złożone, ale dobrze poznane podłoże.

Jeśli chodzi o przyczyny, wskazuje się znaczenie czynników genetycznych oraz środowiskowych. Ich wspólne oddziaływanie prowadzi do utraty tolerancji układu odpornościowego na własne tkanki. W konsekwencji, system immunologiczny zaczyna atakować i niszczyć komórki gruczołu tarczowego.

Najważniejsze determinanty środowiskowe, które mogą powodować uruchomienie tego procesu, to:

• jod – składnik mineralny niezbędny do tego, by tarczyca mogła syntezować wspomniane na wstępie hormony. Jednocześnie w nadmiarze zwiększa ryzyko zachorowania na przewlekłe zapalenie limfocytowe. Nie bez powodu notowano bowiem wzrost zapadalności na tę chorobę w krajach, w których wprowadzono dodatkowe jodowanie żywności.
• selen – w tym przypadku sytuacja jest mniej skomplikowana. Tarczyca jest narządem, w którym gromadzone są największe ilości tego pierwiastka, a jego niedobór przyczynia się do powstawania uszkodzeń gruczołu oraz zaburzenia jego funkcji wydzielniczej. Konsekwencją jest też destabilizacja pracy układu odpornościowego. Wszystko to przyczynia się do rozwoju zespołu Hashimoto.
• witamina D - w literaturze naukowej pojawiają się sprzeczne informacje na temat jej znaczenia. Warto jednak wspomnieć, że naukowcy z Korei Południowej wykazali związek pomiędzy niskim stężeniem tej substancji, a zwiększoną zapadalnością na autoimmunologiczne zapalenie tarczycy w grupie kobiet przed menopauzą. Zależność ta nie wystąpiła natomiast u mężczyzn (F. Gołkowski).
• stres – także w tym przypadku nie ma jednoznacznych danych, wskazuje się jednak, że generalnie długotrwała ekspozycja na ten czynnik prowadzi do istotnych zaburzeń pracy układu odpornościowego. 
• infekcje - rozwój tej choroby często wiąże się z zakażeniami bakteryjnymi i wirusowymi, stanowiącymi praprzyczynę patologicznych procesów. Nie wszystkie jednak doniesienia zostały pozytywnie zweryfikowane. Przykładowo, przeprowadzone w 2011 r. badania nie potwierdziły podejrzewanego wcześniej wpływu bakterii Yersinia enterocolica. Obecnie jedynym schorzeniem, które bezsprzecznie wiąże się z Hashimoto’s thyroiditis, jest wirusowe zapalenie wątroby typu C.

Czy Hashiomoto jest dziedziczne? Tak, ryzyko jest większe, jeśli w rodzinie występowały wcześniej przypadki zachorowań i to nie tylko na tę właśnie przypadłość, ale na którekolwiek ze schorzeń autoimmunologicznych, których katalog jest bardzo szeroki (m.in. toczeń, łuszczyca, łysienie plackowate i wiele innych).

Genetyczne podłoże choroby jest dobrze udowodnione. Jak podają J. Luty, E. Bryl, do tego typu czynników predestynujących należą przede wszystkim polimorfizmy w głównym układzie zgodności tkankowej (HLA, human leukocyte antigen) oraz w genie cytotoksycznego antygenu 4 limfocytów T (CTLA-4).

Reklama

Objawy Hashimoto

Produkowane przez tarczycę hormony oddziałują na liczne procesy życiowe, dlatego wszelkie nieprawidłowości w obrębie tego gruczołu mają poważne konsekwencje dla całego organizmu.

Objawy choroby Hashimoto są bardzo zróżnicowane i często różnią się na kolejnych etapach jej rozwoju. Symptomy te można podzielić na kilka grup:

• objawy psychiczne - w przebiegu choroby pojawiają się zaburzenia depresyjne i inne wahania nastroju, a także bezsenność. Występuje też skłonność do popadania w stany psychotyczne oraz nerwice lękowe. Możliwe są zmiany osobowościowe;
• objawy neurologiczne - choć związki przyczynowo-skutkowe nie są dobrze poznane, obserwuje się u osób dotkniętych tą chorobą zmiany w pracy mózgu, powodujące między innymi zaburzenia pamięci i koncentracji oraz ból głowy i szumy uszne;
• objawy skórne - możliwe jest pogrubienie i zażółcenie zewnętrznej powłoki ciała oraz jej świąd. Często też staje się ona sucha i chłodna w dotyku. Dodatkowo obserwowana jest suchość i łamliwość paznokci oraz wypadanie włosów;
• objawy oczne - możliwe jest drganie powiek, a także zaburzenia widzenia, aczkolwiek te zdecydowanie częściej występują w chorobie Gravesa i Basedowa oraz powodowanej przez nią nadczynności.

Oprócz tego, osoby dotknięte chorobą uskarżać się mogą na problemy sercowo-naczyniowe, takie jak spowolniona akcja czy kołatanie serca, a także zaburzenia będące konsekwencją niedotlenienia tkanek.

Możliwe są problemy z oddychaniem. Odczuwane jest zmęczenie, występuje również nadwrażliwość na chłód (nieadekwatne uczucie zimna). Pojawiają się bóle mięśni i stawów.

Istotny jest też wpływ Hashimoto na płodność – notuje się spadek libido oraz zaburzenia cyklu miesięcznego u kobiet, czego efektem są kłopoty z zajściem w ciążę (szczegóły poniżej).

Zaburzenia hormonalne prowadzą też do zatrzymywania wody w organizmie, co wiąże się ze znacznym wzrostem masy ciała, puchnięciem nóg i innymi tego typu symptomami. 

Źródło: Opracowanie własne

Reklama

Twarz przy Hashimoto

Choroba Hashimoto manifestuje się poprzez opuchliznę na twarzy. To często najbardziej rzucający się w oczy ze wszystkich jej symptomów.

Przyczyną charakterystycznego wyglądu jest tak zwany obrzęk śluzowaty, dawniej nazywany chorobą Gulla, często współwystępujący z Hashimoto’s thyroiditis.

Powstaje on na skutek zahamowania procesów przemiany materii oraz kumulacji w tkance podskórnej tzw. glikozaminoglikanów, czyli wielocukrów wiążących wodę. 

Tego typu objawy są często na tyle silne, iż całkowicie zmieniają wygląd twarzy. Problem ten występuje ze szczególną mocą w okolicach oczu – na powiekach i policzkach.

Dlatego mogą się pojawić trudności z prawidłowym widzeniem, zaburzona jest też mimika. Twarz przybiera wówczas obojętny, pozbawiony emocji wyraz. 

Reklama

Jakie badania na Hashimoto?

Wspomniane wyżej objawy rzadko występują na wstępnym etapie choroby, dlatego podstawę wczesnej diagnostyki stanowią testy laboratoryjne, a także obrazowanie ultrasonograficzne miąższu tarczycy.

Jakie badania na tarczycę z krwi wykonuje się w kierunku Hashimoto? Kluczowe jest oznaczenie takich parametrów, jak:

• aTPO (anty TPO) – poziom przeciwciał wymierzonych w tzw. peroksydazę tarczycową, które są wytwarzane w przypadku chorób autoimmunologicznych tego gruczołu; 
• anty-TG – przeciwciała skierowane przeciw tyreoglobulinie, która jest białkiem hormonalnym produkowanym przez tarczycę;
• TSH – hormon tyreotropowy, syntezowany w przysadce mózgowej, pod wpływem którego wytwarzane są hormony tarczycowe: T4 i T3; 
• FT4 – tak zwana wolna tyroksyna, będąca aktywną postacią T4;
• FT3 – wolna trijodotyronina, czyli kolejny z kluczowych hormonów tarczycowych.

Dodatkowo pacjent powinien się poddać diagnostyce USG, która może wykazać zmiany w wyglądzie tarczycy, typowe dla choroby Hashimoto.

Oprócz tego pomocne mogą być badania pomocnicze, na przykład oznaczenie poziomu cholesterolu frakcji LDL oraz trójglicerydów, które często są w takiej sytuacji podwyższone.

Niekiedy sprawdza się też stężenie insuliny, której nadmierne wyrzuty potęgują stan zapalny tarczycy. 

Co ważne, pakiet badań na Hashimoto może zostać zrealizowany za darmo, z refundacją NFZ. Warunkiem jest posiadanie ważnego skierowania od lekarza POZ lub specjalisty w zakresie endokrynologii.

W przeciwnym razie diagnostykę wykonuje się odpłatnie, cena oznaczenia jednego parametru waha się od 20 do 50 złotych. 

Jakie badania kontrolne przy Hashimoto 

Choroba Hashimoto rozwija się przez lata i jest stosunkowo trudna w leczeniu, dlatego istnieją zalecenia dotyczące konieczności jej monitorowania.

Lekarz może więc zlecać regularnie wszystkie wspomniane wyżej badania laboratoryjne, kontrolując przebieg schorzenia oraz efekty terapii.

O to, co i kiedy badać należy zapytać specjalistę. Warto jednak zaznaczyć, że wytwarzanie przeciwciał przeciw tyreoglobulinie jest procesem typowym dla wczesnych stadiów choroby, dlatego największe znaczenie mają wówczas pomiary anty-TG.

W późniejszym natomiast czasie nasila się produkcja autoprzeciwciał wymierzonych przeciw peroksydazie tarczycowej, wagi nabierają więc badania anty TPO.

Wraz z postępującymi uszkodzeniami tarczycy, istnieje konieczność powtarzania oznaczeń samych hormonów tarczycowych, takich jak FT4.

Reklama

Wyniki badań przy Hashimoto

Interpretacja wyników badań w kierunku Hashimoto jest skomplikowana i powinien jej dokonywać doświadczony lekarz.

Generalnie jednak można przyjąć, że wysokie anty-TG, podobnie jak podwyższone anty-TPO mogą stanowić podstawę do rozpoznania choroby. 

Ogólne normy w przypadku tych przeciwciał wynoszą odpowiednio 115 IU/ml oraz 35 IU/ml. (dane: hashimoto.pl). Aczkolwiek należy pamiętać, że wartości uznane za prawidłowe mogą się nieco różnić w zależności od założeń przyjętych przez dane laboratorium. Tak jak w przypadku wszystkich testów, trzeba się więc odnosić do opisów, które są dostarczane wraz z wynikami. 

Norma dla TSH wynosi 0,27 - 4,2 µlU/ml, ale już przy poziomie 2,5 µlU/ml mogą występować objawy choroby. Należy jednak pamiętać, że nie jest to wskaźnik bezpośredni. Wskazuje on przede wszystkim na niedoczynność tarczycy, nie zaś wprost na chorobę Hashimoto.

Istnieje bowiem mechanizm sprzężenia zwrotnego. Pod wpływem TSH tarczyca produkuje T4 i T3, jeśli jednak ich synteza jest zmniejszona, stężenie hormonu przysadki mózgowej wzrasta. 

Reklama

Leczenie Hashimoto

Jak wyleczyć Hashimoto? Jakie istnieją możliwości konwencjonalne i niekonwencjonalne? Czy całkowity powrót do zdrowia jest możliwy? Odpowiedź na tak postawione pytania nie jest dla pacjentów szczególnie optymistyczna.

Na gruncie obecnego stanu wiedzy naukowej, specjalista endokrynolog nie ma zbyt wielu możliwości. Skuteczna terapia przyczynowa nie istnieje, za wyjątkiem rzadkiej odmiany IgG4-zależnej, która w krótkiej perspektywie poddaje się leczeniu za pomocą glikokortykosteroidów, a więc silnych środków hormonalnych o działaniu przeciwzapalnym.

Powszechnie stosowanym rozwiązaniem nie jest też operacja. Zabieg chirurgiczny wykonuje się jedynie w sytuacji, gdy powiększająca się tarczyca zaczyna napierać na sąsiednie struktury, powodując ich bolesność lub zaburzając funkcjonowanie. 

W tej sytuacji podstawowym postępowaniem jest suplementacja substancjami hormonalnymi (o czym więcej za chwilę). Jest to jednak działanie doraźne. W holistycznym (całościowym) podejściu do terapii dużą wagę przykłada się też diety, bogatej w określone składniki.

Pacjenci zniechęceni rutynowymi procedurami, które nie zawsze są skuteczne w tłumieniu objawów, często odwołują się do metod niekonwencjonalnych, takich jak przystawianie pijawek czy stosowanie kannabidolu, znanego lepiej jako CBD, będącego związkiem chemicznym zawartym w konopiach.

O ile pierwsze z wymienionych rozwiązań jest dedykowane przede wszystkim zwolennikom medycyny naturalnej, o tyle istnieją badania naukowe wykazujące, że CBD może wpływać hamująco na wydzielanie prozapalnych cytokin (M. Borowska i inni).

Istnieją zatem przesłanki, by rozpatrywać jego stosowanie w kontekście chorób Hashimoto oraz Gravesa i Basedowa. 

Leki na Hashimoto

Podstawowy lek na Hashimoto to lewotyroksyna. Jest ona swego rodzaju suplementem, pozwala bowiem uzupełniać niedobory tyroksyny (T4), powstałe na skutek niedoczynności tarczy.

Zapobiega konsekwencjom zaburzeń, ale nie oddziałuje na ich przyczynę. Substancja ta sprzedawana jest pod różnymi nazwami handlowymi – lek ma w swojej ofercie kilku producentów. Nie można go kupić bez recepty, dlatego konieczne jest wcześniejsze uzyskanie przepisu lekarza.

Większość preparatów z lewotyroksyną to tabletki, ale dostępne są też roztwory doustne. Co ważne, przy przechodzeniu z jednego leku na drugi należy zachować ostrożność i skonsultować się w tej kwestii ze specjalistą. Leki mogą się bowiem różnić zawartością dodatkowych substancji, wpływających między innymi na ich przyswajalność. 

Niekiedy, zwłaszcza na początku, pacjentom przepisuje się też leki przeciwzapalne, jednak w późniejszych fazach podstawę terapii stanowi lewotyroksyna.

Należy pamiętać, że choroba ma charakter dożywotni, możliwe więc, że tabletki na Hashimoto będą przyjmowane przez wiele lat. 

Zestaw witamin i minerałów przy Hashimoto

Osoby cierpiące na Hashimoto często przyjmują też suplementy zawierające zestawy witamin i minerałów. Są one skomponowane tak, by kompleksowo wspierać leczenie farmakologiczne i maksymalnie szeroko oddziaływać nie tylko na samą tarczycę, ale też funkcjonowanie układu odpornościowego. 

Jakie witaminy sprawdzają się najlepiej przy Hashimoto? Zalecane są między innym: C i E, które są silnymi antyoksydantami, ograniczającymi działanie reaktywnych form tlenu, czyli tak zwanych wolnych rodników.

Uważa się, że pozytywne działanie ma też witamina D3. Również działa ona antyoksydacyjnie i wpływa korzystnie na układ odpornościowy. Jak zostało wskazane wyżej, jej niedobory mogą sprzyjać rozwojowi chorób autoimmunologicznych tarczycy.

Ważnym składnikiem mineralnym, który warto suplementować, jest selen. Pierwiastek ten wprost oddziałuje na pracę tarczycy, a także układu odpornościowego.

W przypadku pacjentów cierpiących na Hashimoto stosuje się również cynk wykazujący działanie przeciwzapalne. Często zresztą dostępne są zestawy selen + cynk. 

Kontrowersje wzbudza natomiast jod. O ile jest on niezbędny do tego, by tarczyca mogła funkcjonować prawidłowo, o tyle jego nadpodaż stymuluje procesy zapalne, stanowiące podłoże Hashimoto.

Wobec braku możliwości precyzyjnego i bieżącego monitorowania stężenia tego składnika w organizmie, zazwyczaj nie zaleca się jego suplementacji. 

Zioła na Hashimoto

Wśród naturalnych produktów, wspierających standardową terapię, bądź stanowiących podstawę leczenia niekonwencjonalnego Hashimoto i niedoczynności tarczycy, są też zioła.

W większości przypadków w składzie preparatów tego typu znajdują się ekstrakty z roślin wspierających działanie układu odpornościowego, wykazujących właściwości przeciwzapalne, a także stymulujących gruczoł tarczowy do produkcji hormonów. Należą do nich między innymi:

• moringa – wyciąg z tego afrykańskiego drzewa działa antyoksydacyjnie i przeciwzapalnie. Co istotne, w jego składzie znajdują się między innymi cynk i selen.
• czystek – wzmacnia odporność, poprawia kondycję skóry, uspokaja i łagodzi skutki odczuwania stresu,
• ashwagandha – korzeń tej indyjskiej rośliny ma liczne właściwości prozdrowotne, w tym między innymi pomaga utrzymać dobrą kondycję tarczycy oraz wyrównuje poziom hormonu T4.
• melisa – znana roślina lecznicza, wspiera syntezę hormonów tarczycy oraz działa uspokajająco, a więc pośrednio także na układ odpornościowy.

W naturalnym leczeniu Hashimoto używane są też wyciągi z takich roślin, jak: skrzyp polny, pokrzywa, rdest ptasi, wąkrotka azjatycka, balsamowiec indyjski i wiele innych.

Należy jednak podkreślić, że nie są to metody powszechnie rekomendowane przez specjalistów medycyny konwencjonalnej, zwłaszcza jeśli pacjent nie podejmuje innych zalecanych metod terapii. 

Dieta przy Hashimoto

W przypadku choroby Hashimoto, dieta stanowi niezwykle ważną kwestię. Jadłospis powinien zawierać produkty wspierające pracę tarczycy oraz ogólną kondycję organizmu, w tym działanie układu odpornościowego.

Dla wielu osób istotne jest przy tym, jak nie tyć. Inni z kolei zastanawiają się jak schudnąć. Należy bowiem pamiętać, że schorzenie to może powodować znaczny wzrost masy ciała. Z tego powodu kwestia żywienia pacjentów jest niezwykle złożona. 

Co jeść przy Hashimoto? Przede wszystkim warto zadbać o stosowanie się do ogólnych zasad zdrowego żywienia, których istotą jest dostarczanie do organizmu zbilansowanych ilości poszczególnych składników odżywczych - wartościowych białek, tłuszczów i węglowodanów.

Znajdują się one w takich produktach, jak: chude mięso i ryby, owoce morza, nabiał, ciemne pieczywo, soja, warzywa, orzechy, nasiona, oliwa z oliwek czy oleje roślinne. 

Wiele z nich wchodzi w skład tak zwanej diety przeciwzapalnej, będąc źródłem cennych kwasów tłuszczowych omega 3 i 6 oraz skutecznych antyoksydantów.

W zasadniczych punktach takie menu jest zbieżne z lubianą przez wiele osób dietą śródziemnomorską, nie wymaga więc jakichkolwiek poważniejszych wyrzeczeń kulinarnych.

Co ważne, tego typu dieta pomaga kontrolować masę ciała i stanowi gotową odpowiedź na pytanie, co jeść przy Hashimoto, żeby schudnąć. 

A czego nie jeść? Fatalne w skutkach może okazać się przywiązanie do wszelkich produktów, które stymulują stan zapalny organizmu, a przy tym ogólnie szkodzą jego kondycji.

Są to między innymi tłuszcze nasycone i trans, zawarte w tłustym mięsie, mleku, wyrobach wysokoprzetworzonych i długo smażonych, przekąskach czy fast-foodach. 

Spożycie alkoholu jest dyskusyjne – wedle niektórych badaczy może on nieznacznie poprawiać działanie układu odpornościowego, pod warunkiem jednak, że jest spożywany w niewielkich ilościach.

Zaskakujące mogą być doniesienia dotyczące palenia papierosów. O ile w istotny sposób zwiększają one ryzyko zapadnięcia na chorobę Gravesa i Basedowa, mogą chronić w przypadku Hashimoto (F. Gołkowski).

Wiele osób pyta o to, czy chorując na Hashimoto, można jeść produkty zawierające gluten. Pokutuje bowiem mit, iż białko to ma negatywny wpływ na rozwój choroby. Nie ma jednak naukowych dowodów na potwierdzenie tego, nie istnieją też zatem wiążące rekomendacje w tej materii. 

Należy pamiętać, że omawiane schorzenie bardzo często współwystępuje z innymi (o czym więcej poniżej). Rodzi to daleko idące konsekwencje dotyczące żywienia – każda z chorób wymaga stosowania innych reguł.

Przykładowo, w cukrzycy typu 1, (tak zwanej insulinozależnej) ogromną wagę przykłada się nie tyle do jakości, co ilości poszczególnych składników odżywczych, tak, by móc precyzyjnie dostosować dawki przyjmowanej insuliny.

Innego typu wskazania obowiązują przy miażdżycy, nadciśnieniu, otyłości i pozostałych chorobach. Z tego powodu należy precyzyjnie i indywidualnie ustalać menu z lekarzem prowadzącym oraz dietetykiem.

Hashimoto i choroby współistniejące 

Hashimoto jest jest bezpośrednim następstwem niedoczynności tarczycy. Ponadto  choroba ta współwystępuje z innymi schorzenia lub nierzadko stanowi ich przyczynę lub skutek. Są to m.in.:

• rak tarczycy – u osób dotkniętych Hashimoto’s thyroiditis wyższe jest ryzyko zachorowania na nowotwór brodawkowaty tego gruczołu (papillary thyroid cancer - PTC);
• cukrzyca typu 1 spowodowana upośledzeniem zdolności trzustki do syntezowania insuliny. Podobnie jak Hashimoto, jest chorobą autoimmunologiczną, dlatego często występują  ze sobą w parze. Analogicznie jest w przypadku celiakii - trwałej, uwarunkowanej genetycznie nietolerancji glutenu. 
• depresja – tak jak zostało wspomniane wyżej, Hashimoto może prowadzić do rozwoju wielu zaburzeń psychicznych, w tym także polegających na znacznym i trwałym obniżeniu nastroju; 
• PCOS, czyli zespół policystycznych jajników to powszechne zaburzenie ginekologiczne, będące jedną z głównych przyczyn bezpłodności. Jego etiologia nie jest do końca znana, ale wskazuje się, że możliwe jest podłoże tyreologiczne – u znacznej części pacjentek występuje bowiem choroba Hashimoto. 

Hashimoto a koronawirus 

Od 2020 roku świat zmaga się z pandemią koronawirusa. Jest to nowe zagrożenie, budzące wiele obaw, zwłaszcza u pacjentów z chorobami przewlekłymi, w tym związanymi z nieprawidłowym działaniem układu odpornościowego.

Czy Hashimoto klasyfikuje do grupy wysokiego ryzyka ciężkiego przebiegu Covid-19? Początkowo formułowane obawy co do tego, zaczęły być częściowo podawane w wątpliwość przez naukowców.

Jak pisze Tomasz Bednarczuk, autoagresja do której dochodzi w przypadku Hashimoto, nie wiąże się z ogólnym spadkiem odporności. Dostępne dane wskazują, że choroba ta sama w sobie nie przyczynia się do pogorszenia rokowań w przypadku zakażeń koronawirusem.

Warto jednak pamiętać, że Hashimoto’s thyroiditis stanowi czynnik ryzyka chorób, które są bardzo niebezpieczne w kontekście Covid, takich jak pierwotna niedoczynność kory nadnerczy.

Problem może też stanowić niedoczynność tarczycy, będąca następstwem Hashimoto. Jeśli jest ona kontrolowana i wyrównana, ryzyko ciężkiego przebiegu Covid nie różni się od tego, które jest szacowane dla ogólnej populacji.

Jeżeli jednak jest ciężka, może stanowić podłoże powikłań w obrębie układu oddechowego (np. obrzęk strun głosowych, spłycenie oddechu, niewydolność), które niekorzystnie wpływają na przebieg COVID-1.

Jeśli chodzi o szczepionkę na Covid, Hashimoto nie jest przeciwwskazaniem do jej przyjmowania. Nie istnieją też przesłanki, by twierdzić, iż może się ona przyczyniać do rozwoju choroby. 

Hashimoto a ciąża 

Czy przy Hashimoto można zajść w ciążę? Jak wygląda planowanie ciąży u pacjentek dotkniętych tą chorobą? Niewątpliwie, schorzenie powoduje istotne komplikacje w tej materii, zwłaszcza, jeśli jego następstwem jest niedoczynność tarczycy.

Niedobór hormonów tego gruczołu powoduje:

• wtórną hiperprolaktynemię, 
• zaburzenia wydzielania gonadoliberyny (GnRH),
• osłabioną odpowiedź lutropiny (LH),
• zmniejszenie stężenia białka wiążącego hormony płciowe SHBG.

Dysfunkcje te są między innymi przyczyną zaburzeń miesiączkowania, a nawet całkowitego ustania krwawień. Podobnie rzecz wygląda w przypadku wspomnianego wyżej zespołu policystycznych jajników, który często towarzyszy Hashimoto. W takiej sytuacji starania o dziecko należy poprzedzić odpowiednim przygotowaniem. Szczególnie kluczowe jest wyrównanie poziomu hormonów tarczycy.

Dużym zagrożeniem jest zwiększone stężenie przeciwciał tarczycowych, które jest charakterystyczne dla stanu zapalnego w przebiegu Hashimoto. Zwiększa to bowiem ryzyko poronienia lub przedwczesnego porodu.

Ze względu na to, wszystkie kobiety cierpiące na tę dolegliwość powinny być poddane szczególnej kontroli ginekologicznej i endokrynologicznej. 

Hashimoto u kobiet 

Hashimoto u kobiet występuje znacznie częściej, niż u mężczyzn. Jak podaje Filip Gołkowski, w populacjach cechujących się spożyciem jodu na właściwym poziomie (a więc włączając wpływ tego czynnika), liczba zachorowań u płci żeńskiej jest 10 razy wyższa, niż u męskiej. Z reguły zapadają na nią panie w średnim wieku, w przedziale 30-50 lat. 

Hashimoto współwystępuje bądź też przyczynia się do rozwoju licznych schorzeń typowo kobiecych, do których należą m.in.: zaburzenia miesiączkowania, wspomniany wyżej zespół policystycznych jajników, a także endometrioza (przerost endometrium), czyli rozrost błony śluzowej macicy poza jej jamą.

Dalszą tego konsekwencją są problemy z zajściem w ciążę lub całkowita niezdolność do posiadania potomstwa. Nieleczona niedoczynność tarczycy bywa też powodem przyspieszenia menopauzy. 

Hashimoto u mężczyzn

Zdecydowanie rzadziej Hashimoto występuje u mężczyzn. Oprócz typowych dla tego schorzenia symptomów, takich jak: wzrost masy ciała, problemy emocjonalne i neurologiczne, czy pogorszenie kondycji skóry, odnotowuje się charakterystyczne dla tej płci objawy w sferze seksualności, mające wydatny wpływ na obniżenie płodności. Należą do nich:

• spadek libido, który znacząco wpływa na zmniejsze podniecenia seksualnego;
• zaburzenia erekcji, czyli niemożność uzyskania wzwodu lub jego utrzymania w czasie zbliżenia;
• problemy z ejakulacją – trudności z dojściem do orgazmu i wytrysku nasienia.

Dodatkowymi czynnikami upośledzającymi zdolności seksualne przy Hashimoto u mężczyzn są choroby współtowarzyszące, takie jak cukrzyca czy otyłość.

Hashimoto u dzieci

Chociaż w porównaniu z populacją osób dorosłych Hashimoto u dziecka występuje rzadko, w ostatnich latach problem ten jest coraz częściej odnotowywany także w najmłodszych grupach wiekowych.

Rozpoznanie takie stawia się niekiedy już u 7-8 latków. W okresie dojrzewania częstotliwość występowania choroby szacowana jest na 1-2 procent, przy czym większa ilość przypadków dotyczy dziewcząt, niż chłopców (dane: D. Góra).

Objawy Hashimoto u dziecka i nastolatka nie różnią się w większości od tych, które występują w wieku dorosłym. Dominujące są takie symptomy, jak:

• chroniczne zmęczenie,
• nadmierna masa ciała,
• spowolnione tempo wzrostu,
• bladość,
• szorstkość skóry. 

Charakterystyczne jest też opóźnienie procesów dojrzewania płciowego oraz zaburzenia pierwszych miesiączek. 

Choroba Hashimoto u dzieci bardzo często współwystępuje z innymi problemami zdrowotnymi i rozwojowymi, takimi jak:

• choroby autoimmunologiczne: cukrzyca typu 1, choroba Addisona, młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów i toczeń rumieniowaty układowy.
• zaburzenia genetyczne, w tym zespół Downa oraz zespół Turnera.

Hashimoto jest głównym czynnikiem ryzyka niedoczynności tarczycy wieku dziecięcego. Schorzenie to może prowadzić do wczesnych zaburzeń gospodarki cholesterolowej, zwiększa też prawdopodobieństwo choroby niedokrwiennej serca. 

W terapii znajdują zastosowanie te same środki, co u dorosłych, a więc lewotyroksyna, a także właściwa dieta.

Jak żyć z Hashimoto? 

Jak wygląda życie z tą chorobą? Poniżej rozważamy, co można robić bez obaw, a czego lepiej unikać przy Hashimoto. 

• szczepienie - nie ma co do tego ogólnych rekomendacji. Jeśli choroba jest na wczesnym etapie lub jej przebieg jest łagodny, zazwyczaj zaleca się przyjmowanie szczepionek w sposób standardowy, zgodnie z kalendarzem lub doraźną potrzebą. W cięższych przypadkach należy skonsultować się z endokrynologiem, aby indywidualnie ocenić istniejące ryzyko ewentualnych komplikacji. 
• oddawanie krwi - pacjenci z rozpoznaną chorobą nie mogą zostać dawcami.
• dawstwo szpiku - można się zarejestrować w bazie dawców, pod warunkiem, że Hashimoto jest jedyną stwierdzoną chorobą autoimmunologiczną u danej osoby.
• alkohol - spożywany regularnie, w dużych ilościach ma bardzo negatywne konsekwencje dla tarczycy, wpływa bowiem na zaostrzenie stanu zapalnego. Jeśli natomiast chodzi o picie okazjonalne i małych dawkach – naukowcy od lat prezentują różne, często sprzeczne ustalenia. 
• kawa - jej wpływ na działanie tarczycy jest niejednoznaczny. W małych ilościach nie powinna szkodzić, jednak nie należy jej pić bezpośrednio po przyjęciu lewotyroksyny, gdyż może zaburzać jej wchłanianie. 
• antykoncepcja hormonalna - choroba, zwłaszcza jeśli jest dobrze kontrolowana, nie stanowi przeciwwskazania do stosowania doustnej antykoncepcji.
• tatuaż - nie ma przeciwwskazań do wykonania tatuażu przy chorobie Hashimoto. Ewentualny odczyn zapalny ma charakter miejscowy i nie wpływa na tarczycę.
• morsowanie - nie jest zabronione, ale może być bardzo nieprzyjemne. Osoby cierpiące na Hashimoto odbierają bowiem niskie temperatury w sposób bardziej dotkliwy, niż inni. 
• wysiłek fizyczny - jest wręcz wskazany, aczkolwiek nie w każdej formie. Zalecane są zwłaszcza: trucht, marszobieg, szybki marsz, pływanie, jazda na rowerze czy joga. Należy natomiast unikać treningu typowo siłowego. 
• medycyna estetyczna - Hashimoto jest zaliczane do względnych przeciwwskazań. Zabiegi powinny być wykonywane za wiedzą i akceptacją endokrynologa oraz pod warunkiem, że choroba jest ustabilizowana, a poziom przeciwciał niski.
• lot samolotem - Hashimoto nie stanowi w tym przypadku przeciwwskazania. W przypadku dłuższych tras należy jednak pamiętać o zabraniu na pokład stale przyjmowanego leku.

Czy choroba kwalifikuje do uzyskania zwolnienia lekarskiego, orzeczenia o niezdolności do pracy, renty?

Generalnie uznaje się, że schorzenie to nie uniemożliwia wykonywania pracy. Dlatego w wielu przypadkach orzecznicy odmawiają przyznawania świadczeń osobom z Hashimoto, a sądy – w przypadku sporów – z reguły podtrzymują takie stanowisko.

Jeśli chodzi o L4, podstawą do jego wystawienia mogą być niektóre towarzyszące objawy, na przykład silne zaburzenia depresyjne czy psychotyczne. 

Skutki Hashimoto 

Konsekwencje Hashimoto są rozległe i często dojmujące. Jednym z najczęstszych powikłań jest otyłość, ta zaś stanowi istotny czynnik ryzyka wielu innych schorzeń, takich jak cukrzyca typu 2, miażdżyca, nadciśnienie czy choroby serca.

Choroba ta niekorzystnie wpływa na gospodarkę lipidową – istotnie w jej przebiegu może wzrastać poziom cholesterolu całkowitego, frakcji LDL oraz trójglicerydów, co zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia problemów w obrębie układu sercowo-naczyniowego. 

Do częstych skutków ubocznych należą też zaburzenia funkcji seksualnych i płodności, zarówno u kobiet, jak też u mężczyzn. Zwłaszcza, jeśli choroba jest zaniedbana, a poziom hormonów tarczycowych nie jest wyrównywany przez leki. 

Skrajnym powikłaniem jest śpiączka hipometaboliczna. Może ona wystąpić w sytuacji, gdy choroba jest całkowicie nieleczona, a wywołana przez nią niedoczynność przybiera drastyczne rozmiary.

Jest to stan bardzo ciężki, a jego objawami są m.in.: zapadnięcie w długotrwały sen, silne obniżenie ciepłoty ciała nawet do poziomu 24 stopni Celsjusza, spadek ciśnienia krwi czy niedotlenienie tkanek. 

Rokowania przy Hashimoto 

Jak długo można żyć z chorobą Hashimoto? Czy choroba skraca życie? Czy można na nią umrzeć? Odpowiedź na tak zadane pytania jest złożona. 

Schorzenie to samo w sobie nie stanowi czynnika ryzyka przedwczesnej śmierci – z tego też powodu nie ma odrębnych statystyk dotyczących długości życia pacjentów.

Mimo jednak, iż choroba nie zabija, wiele dotkniętych nią osób żyje krócej. Głównie z dwóch powodów: 

• Hashimoto często współwystępuje z poważnymi dysfunkcjami, które warunkują krótsze życie. Dobrym przykładem jest zespół Downa – osoby dotknięte tym zaburzeniem, dożywają średnio około 50 lat. 
• Choroba, a zwłaszcza następująca po niej niedoczynność, generują groźne powikłania, które mogą skracać życie (patrz powyżej).

Profilaktyka Hashimoto 

Czy chorobie można zapobiegać? Praktycznie nie – profilaktyka jako taka nie istnieje. Głównym czynnikiem determinującym wystąpienie Hashimoto są bowiem uwarunkowania genetyczne.

Działanie wspomnianych wyżej czynników środowiskowych, które teoretycznie można kontrolować, nie jest jednoznaczne. Nie mają one również większego znaczenia dla osób, które nie są dziedzicznie predestynowane  do zachorowania na Hashimoto.

Z tego powodu większą uwagę należy poświęcić temu, jak zatrzymać Hashimoto po wystąpieniu pierwszych objawów.

Mimo bowiem, iż choroba ma charakter dożywotni, jej umiejętna kontrola za pomocą leków i diety pozwala prowadzić normalną aktywność i zachować względnie dobry stan zdrowia. 

Znane osoby z Hashimoto 

Choroba Hashimoto może dotknąć każdego, niezależnie od statusu materialnego, wykształcenia czy miejsca zamieszkania. Chorują na nią także osoby bardzo znane. Są wśród nich między innymi:

• Maffashion,
• Kinga Rusin,
• Kayah,
• Joanna Krupa,
• Julia Wieniawa,
• Karolina Szostak,
• Gigi Hadid.