Infekcyjne zapalenie stawów (ang. infectious arthritis, IZS) jest zapaleniem wywołanym przez bakterie (septyczne zapalenie stawów, ang. septic arthritis), wirusy, grzyby lub pasożyty obecne w błonie maziowej, jamie stawowej lub tkankach okołostawowych. W zależności od przebiegu choroby wyróżniamy zapalenie ostre lub przewlekłe.
Objawami infekcji są przede wszystkim ból, obrzęk, zaczerwienienie oraz ograniczenie ruchomości danego stawu. W infekcyjnym zapaleniu stawów zajęty jest zazwyczaj pojedynczy staw, najczęściej kolanowy, ale choroba może dotykać również innych stawów np.
- barkowego,
- łokciowego,
- biodrowego,
- skokowego,
- nadgarstka.
Wśród dorosłych roczna zapadalność na IZS wynosi około 2 do 5 osób na 100 tysięcy (dwukrotnie częściej wśród dzieci). Jednak już wśród osób chorych na reumatoidalne zapalenie stawów zapadalność wynosi 28 do 38 osób na 100 tysięcy, a wśród pacjentów po endoprotezowaniu stawu to 40 do 68 osób na 100 tysięcy.
Infekcyjne zapalenie stawów - rodzaje i przyczyny choroby
W zależności od drobnoustroju, który wywołał chorobę możemy wyróżnić:
- Nierzeżączkowe bakteryjne zapalenie stawów – zazwyczaj dotyczy jednego stawu (w 50% kolanowego), może przebiegać bez gorączki i cechuje się znaczną śmiertelnością.
- Rzeżączkowe zapalenie stawów – najczęściej cechuje się triadą objawów (ból wielu stawów, zapalenie pochewek ścięgnistych oraz zmiany skórnych o typie grudek lub krost na podłożu rumieniowym w obrębie tułowia, kończyn oraz powierzchni dłoniowej rąk oraz podeszwowej stóp). Najczęściej zajęte są stawy kolanowe, skokowe i nadgarstka.
- Wirusowe zapalenie stawów – o nagłym początku, zajmuje symetrycznie małe stawy rąk i stóp. Zazwyczaj ustępuje w ciągu jednego do trzech tygodni.
- Grzybicze zapalenie stawów – zazwyczaj zajmuje jeden staw. U osób przyjmujących dożylnie narkotyki najczęściej dochodzi do zajęcia stawów krzyżowo-biodrowych i połączeń chrzęstnych żeber.
Reklama
Infekcyjne zapalenie stawów - czynniki ryzyka
Czynnikami zwiększającymi ryzyko rozwinięcia się infekcyjnego zapalenia stawów są:
- wiek > 80 lat;
- upośledzenie funkcjonowania układu odpornościowego (np. u chorych z cukrzycą, chorobami nerek, wątroby, niedoborami odporności, nowotworami, alkoholików, narkomanów);
- przyjmowanie leków immunosupresyjnych (np. glikokortykosteroidów), które upośledzają działanie układu odpornościowego. Leki te przyjmowane są np. przez osoby chore na reumatoidalne zapalenie stawów i inne choroby reumatyczne;
- problemy dotyczące stawów – np. choroby takie jak toczeń, dna moczanowa, posiadanie protezy stawowej, wcześniejsze zakażenia lub zabiegi dokonywane w obrębie stawu;
- częste uszkodzenia i powolne procesy gojenia się skóry – ułatwia to bakteriom przekraczanie naturalnej bariery jaką jest skóra. Ryzyko IZS zwiększają również choroby takie jak łuszczyca oraz zakażenia skóry.
Powyższe czynniki ryzyka mogą się sumować i dodatkowo podwyższać ryzyko wystąpienia infekcyjnego zapalenia stawów.
Reklama
Infekcyjne zapalenie stawów - objawy
Podstawowymi objawami zakażenia stawu są:
- ból;
- obrzęk;
- zaczerwienienie;
- ograniczenie ruchomości.
Dodatkowo może pojawić się gorączka. U dzieci IZS może dodatkowo manifestować się:
- szybkim biciem serca,
- złym samopoczuciem,
- słabym apetytem
- drażliwością.
Objawy pojawiają się nagle i mają zazwyczaj burzliwy przebieg.
Należy pamiętać, że w przypadku, gdy chory przyjmuje leki na inną zapalną chorobę stawów, dolegliwości mogą być niewielkie (leki maskują wtedy objawy IZS). U dorosłych IZS dotyka najczęściej stawów kolanowych, u dzieci biodrowych. W tym przypadku, u dzieci, charakterystyczne jest, że utrzymują one biodro nieruchomo w jednej pozycji i bronią się przed wykonaniem jakiegokolwiek ruchu w tym stawie.
Reklama
Infekcyjne zapalenie stawów - wizyta u lekarza
Jeśli zaobserwujesz u siebie takie objawy jak wymieniono na początku tego paragrafu - zgłoś się niezwłocznie do swojego lekarza rodzinnego. Szybko wdrożone leczenie zminimalizuje ryzyko trwałego uszkodzenia stawu oraz rozprzestrzenienia się infekcji.
W 95% przypadków infekcyjne zapalenie stawów rozwija się na skutek infekcji:
- bakteryjnej (np. Staphylococcus aureus, Neisseria gonorrhoeae, Pseudomonas aeruginosa);
- wirusowej (np. parwowirus B19, HIV, HBV, HCV).
Pozostałe 5% infekcji wywoływane jest przez grzyby lub pasożyty.
Drobnoustroje mogą dostać się do stawu:
- drogą krwi (90%) - np. z innego miejsca w organizmie, gdzie toczy się infekcja (np. z górnych dróg oddechowych lub układu moczowo-płciowego) lub poprzez dożylne podawanie niejałowych środków (np. narkotyków);
- poprzez naruszenie ciągłości skóry i torebki stawowej (10%) - np. wskutek powstania rany czy to przypadkiem podczas operacji.
Kiedy bakterie dostaną się do stawu, rozpoczynają proces namnażania w obrębie błony maziowej oraz uwalniają endotoksyny, które uszkadzają staw. Prowadzi to do powstania procesu zapalnego w danym rejonie ciała. Pod wpływem wytwarzanych przez bakterie substancji, przyciągnięte do stawu zostają komórki układu odpornościowego. Niszczą one bakterie (między innymi wytwarzając tzw. „wolne rodniki”), ale równocześnie, przy użyciu tego samego mechanizmu, uszkadzają staw i powtórnie nasilają proces zapalny.
W przypadku objawów związanych z rozwijaniem się infekcyjnego zapalenia stawów, chory skieruje się w pierwszej kolejności najpewniej do lekarza rodzinnego. Ten, gdy będzie podejrzewał u pacjenta opisywaną chorobę, zapewne zdecyduje się na skierowanie go do specjalisty reumatologa.
Przed pierwszą wizytą u lekarza warto przygotować sobie następujące rzeczy:
- Listę objawów, które niepokoją pacjenta (kiedy wystąpiły, jak długo się utrzymują, czy coś powoduje ich zaostrzanie się lub ustępowanie).
- Listę zażywanych na stałe leków.
- Listę chorób na jakie pacjent leczy się przewlekle.
- Listę nurtujących pytań odnośnie choroby. Nie bój i nie wstydź się zadawać lekarzowi pytań. Podczas wizyty służy Ci on swoją wiedzą najlepiej jak potrafi.
Przykładowe pytania jakie warto zadać lekarzowi w związku z infekcyjnym zapaleniem stawów to:
- W jaki sposób można diagnozować i leczyć infekcyjne zapalenie stawów?
- Jakie jest ryzyko ewentualnych powikłań choroby i jakie mogą one być?
- Jaka może być przyczyna choroby?
- Czy infekcyjne zapalenie stawów może nawracać?
- Jak szybko, po włączeniu leczenia, choroba zacznie ustępować?
Reklama
Infekcyjne zapalenie stawów - badania
Podczas pierwszej wizyty u specjalisty, lekarz przeprowadzi z chorym wywiad lekarski oraz pełne badanie fizykalne. W diagnostyce infekcyjnego zapalenia stawów mogą potrzebne być również:
Analiza płynu stawowego – lekarz pobiera z jamy stawowej płyn (za pomocą strzykawki z igłą), co następnie umożliwia identyfikację jaka konkretnie bakteria wywołała infekcję u chorego. Normalnie, płyn stawowy jest przezroczysty, a infekcja zmienia jego kolor, zapach i konsystencję. Z płynu stawowego można albo wykonać rozmaz na szkiełku i oglądać go pod mikroskopem (w poszukiwaniu drobnoustrojów) lub wysiać na podłoże hodowlane i po otrzymaniu hodowli określić z jakim patogenem mamy do czynienia.
Badania laboratoryjne – wykonywane z krwi pacjenta, mogą wykazać wzrost markerów stanu zapalnego (OB lub CRP), wzrost ilości liczby białych krwinek oraz nieznaczną anemię.
Badania obrazowe – np.:
- USG (ujawnia obrzęk tkanek stawowych, ułatwia znalezienie odpowiedniego miejsca do pobrania płynu stawowego),
- RTG (przy dłuższym przebiegu infekcji może ujawnić uszkodzenia stawu),
- tomografia komputerowa (podobnie jak RTG),
- rezonans magnetyczny (może wykazać obrzęk tkanek miękkich oraz ewentualne zapalenie szpiku kostnego),
- scyntygrafia (badanie szczególnie przydatne u osób z wszczepioną endoprotezą stawu).
Rozpoznanie ustala się na podstawie wywiadu, wyników badania fizykalnego oraz badań dodatkowych. Bezpośrednim dowodem zakażenia stawu jest stwierdzenie w jego obrębie drobnoustrojów (chociaż nie zawsze jest to możliwe).
Reklama
Infekcyjne zapalenie stawów - leczenie
Celem leczenie infekcyjnego zapalenia stawów jest:
- wyjałowienie stawu (usunięcie drobnoustrojów);
- odbarczenie stawu (usunięcie nadmiaru płynu martwiczych);
- przywrócenie prawidłowego zakresu ruchów.
Podstawą terapii w IZS jest antybiotykoterapia oraz usuwanie ze stawu płynu oraz tkanek martwiczych.
Antybiotykoterapia
Jako, że leczenie należy wdrożyć jak najszybciej, chory w pierwszej kolejności otrzyma antybiotyk o szerokim spektrum (niszczący wiele drobnoustrojów, używany gdy nie wiem jeszcze jaka bakteria wywołała chorobę). Zostanie on zamieniony na antybiotyk celowany (niszczący konkretny drobnoustrój) kiedy tylko zostanie zidentyfikowany czynnik, który wywołał infekcję (po otrzymaniu wyników badań
mikrobiologicznych).
Na początku leczenia antybiotyki podawane są zazwyczaj dożylnie. Potem, w przypadku poprawy, chorzy przechodzą na antybiotykoterapię doustną. Standardowe leczenie trwa od dwóch do sześciu tygodni, chociaż w dużej mierze czas ten zależy od kondycji zdrowotnej chorego i czynnika, który wywołał infekcję. Przyjmowanie antybiotyków może być obarczone szeroką gamą działań niepożądanych, dlatego warto porozmawiać na ich temat ze swoim lekarzem prowadzącym.
W przypadku zakażeń wirusowych farmakoterapia ogranicza się do podawania niesteroidowych leków przeciwzapalnych (hamujących stan zapalny w stawie), a w przypadku infekcji grzybiczej podaje się leki przeciwgrzybicze (nawet przez sześć do dwunastu miesięcy).
Drenaż stawu
Wykonuje się go codziennie (aż do normalizacji liczby leukocytów w płynie), a płyn stawowy i tkanki martwicze usuwa się w całości. Służy to:
- zmniejszeniu ciśnienia w stawie,
- usunięcie wszelkich drobnoustrojów
- dostarcza materiał do badań i monitorowania skuteczności stosowanego leczenia.
Płyn ze stawu usuwa się podczas artroskopii lub podczas zabiegu artrocentezy.
Rehabilitacja
Gdy tylko uda się opanować infekcję, zalecane jest uruchomienie stawu (jak najwcześniejsze wykonywanie ruchów biernych – pomoże w tym fizjoterapeuta). Zapewnia to właściwe odżywianie i nawilżanie gojącej się chrząstki stawowej oraz zapobiega powstawaniu zrostów w stawie. Wczesne wdrożenie fizjoterapii zapobiega również powstawaniu zaników mięśniowych oraz rozwijaniu się przykurczów.
Leczenie domowe
Należy pamiętać, że wszelkie postaci leczenia domowego powinny być w pierwszej kolejności konsultowane z lekarzem. Przede wszystkim należy dokładnie przestrzegać zaleceń lekarza.
Ból stawów można zmniejszać poprzez przyjmowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (np. aspiryna, ibuprofen). Chociaż leki te wydawane są bez recepty, to przed ich użyciem należy skonsultować się z lekarzem. Ulgę w bólach stawowych może też przynieść:
- odpoczynek (okresowy brak aktywności w danym stawie)
- stosowanie zimno-ciepłych kompresów w rejonie, gdzie toczy się proces zapalny.
Szybkie wdrożenie leczenia w postaci antybiotykoterapii oraz odbarczenie stawu zazwyczaj rozwiązuje proces infekcji i zapobiega powstaniu trwałych zmian. Niestety zwlekanie z leczeniem może skutkować powstaniem trwałych zniekształceń stawów. Rokowanie w IZS pogarszają choroby współistniejące takie jak RZS lub cukrzyca. Niestety około 50% chorych po zakończeniu leczenia nadal zgłasza ból stawu oraz ograniczenia zakresu ruchów.
Reklama
Jaka jest różnica pomiędzy infekcyjnym, a septycznym zapaleniem stawów?
Septyczne zapalenie stawów to podtyp infekcyjnego zapalenie stawów, wywołany przez bakterie. Infekcyjne zapalenie stawów może być wywołane nie tylko przez bakterie, ale również przez wirusy, grzyby i pasożyty.
Czytaj też:
- Reumatoidalne zapalenie stawów RZS - objawy, leczenie, dieta
- Co na stawy? Jak wzmocnić stawy dietą i ćwiczeniami
