Choroby onkologiczne zawsze wywołują spustoszenie w organizmie. Leczenie chorób nowotworowych pomaga w walce z rakiem, ale niestety w wielu przypadkach wywołuje skutki uboczne, czyli niepożądane efekty procesu leczenia. Ssama choroba mocno osłabia organizm.
Bardzo często dochodzi do utraty masy ciała i towarzyszących temu zaburzeń. Zły stan fizyczny i psychiczny pacjenta dość mocno utrudnia leczenie. Dlatego medycyna tak mocno stara się łagodzić objawy każdego rodzaju kacheksji, w tym także zespołu wyniszczenia nowotworowego.
Co to jest kacheksja?
Kacheksja w najbardziej prostym tłumaczeniu oznacza „wyniszczenie”. Nazwa tej choroby pojawiała się już w języku łacińskim jako „cachexia” i greckim jako „kacheksia”, dokładnie oznaczając zły stan ciała. Najczęściej kacheksją jest taki stan pacjenta, który charakteryzuje się stopniowym wyniszczaniem organizmu. Powodem takich niekorzystnych zmian są choroby lub zażywanie leków.
Nie wszystkie choroby powodują wyniszczanie organizmu. Ale z pewnością choroby przewlekłe najczęściej wywołują kacheksję, a do takich zaliczane są:
- choroby nowotworowe,
- zespoły upośledzonego wchłaniania jelitowego,
- choroby w obrębie przewodu pokarmowego,
- przewlekłe zapalenie trzustki,
- choroby psychiczne, takie jak anoreksja czy bulimia,
- przewlekła niewydolność oddechowa,
- przewlekłe zmiany w obrębie układu dokrewnego,
- niektóre choroby płuc, serca czy nerek.
Chorobowe stany przewlekłe są bardzo niebezpieczne dla organizmu, bowiem przyczyniają się do jego osłabienia i wycieńczenia. Organizm tak naprawdę już nie ma siły walczyć z chorobą, którą jest po prostu zmęczony. Niestety doprowadza to do zaburzeń prawidłowej pracy poszczególnych organów.
Ale nie tylko same przewlekłe choroby niszczą organizm. Kacheksja to również powikłanie, występujące na skutek długotrwałego i często mocno inwazyjnego leczenia. W takich sytuacjach chory jest mocno osłabiony, traci apetyt, pojawiają się nieprawidłowości metaboliczne i następuje utrata wagi.
Co jest przyczyną kacheksji? Powodem tych zaburzeń jest wzrost produkcji cytokin zapalnych, czyli białek, które mają ogromny wpływ na odporność każdego człowieka. Im więcej cytokin zapalnych, tym większy rozpad mięśni i tym samym więcej zmian w metabolizmie. Dlatego też tak często lekarze definiują kacheksję jako „postępujący fizyczny zanik organizmu”.
Reklama
Jak objawia się kacheksja?
Badania potwierdzają, iż ponad 10% pacjentów z chorobą nowotworową umiera z powodu kacheksji, a nie progresji nowotworu. Objawy tej choroby są dość charakterystyczne, a ich podłoże stanowią procesy biochemiczne, zachodzące w organizmie chorego człowieka.
Oto główne objawy kacheksji:
- poczucie ogólnego osłabienia,
- nasilony jadłowstręt,
- częste zwracanie posiłków (wymioty),
- nudności,
- utrudnione przełykanie,
- znaczny ubytek wagi,
- zmiany grzybicze w obrębie jamy ustnej,
- zanik tkanki mięśniowej,
- zanik tkanki podskórnej,
- zanik tkanki tłuszczowej,
- znaczne obniżenie odporności.
Brak apetytu bardzo szybko doprowadza do zespołu wyniszczenia organizmu. Proces przewlekłego niedożywienia powoduje podwyższenie parametrów zapalnych tkanek i ujemnego bilansu energetycznego. Chory traci siły, a odporność organizmu maleje z każdym dniem. U pacjenta pojawia się anemia, a skóra staje się wręcz przezroczysta i swoim wyglądem przypomina pergamin. Z czasem na ciele pojawiają się brązowe plamy.
Niebezpiecznym objawem kacheksji są także zaburzenia psychiczne, takie jak depresja czy wzmożone niepokoje. Stan wyniszczenia organizmu mocno zaburza pracę układu neurohormonalnego, a to z reguły doprowadza do obniżenia nastroju.
Reklama
Kacheksja nowotworowa
Kacheksja nowotworowa, zwana charłactwem, to jedno z najczęściej występujących powikłań chorób nowotworowych. Ten szczególny zespół wyniszczenia nowotworowego wywołują zaburzenia metaboliczne. Osoby z chorobami onkologicznymi w zaawansowanej postaci są szczególnie mocno narażone na tego typu dolegliwości. Kacheksja najczęściej dotyka osoby z nowotworem trzustki i żołądka.
Głównymi objawami charłactwa są:
- bardzo silne zaburzenia łaknienia,
- znaczna i szybka utrata wagi,
- ciągłe uczucie zmęczenia,
- ograniczenie sprawności, powodujące problemy w wykonywaniu podstawowych czynności życiowych, w tym problemy z samodzielnym poruszaniem,
- niska odporność organizmu,
- znużenie,
- niedokrwistość,
- zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej,
- bóle mięśniowe,
- pogorszenie sprawności wentylacyjnej.
Pierwsza faza kacheksji nowotworowej, nazywana prekacheksją, charakteryzuje się spadkiem masy ciała o 5 proc. Jeżeli ubytek wagi na poziomie do 5 proc. utrzymuje się przez minimum 6 miesięcy oznacza to druga fazę, czyli właściwą kacheksję. Kolejnym etapem jest nieodwracalna kacheksja nowotworowa, czyli bardzo niski poziom sprawności chorego i złe rokowania. Pacjent nie jest w stanie przybrać na wadze, ponieważ organizm traci białka i tłuszcze.
Nie tylko powikłania chorobowe obniżają stan zdrowia chorego. Często kacheksja powoduje negatywne zmiany w wyglądzie, znaczne osłabienie i tym samym konieczność korzystania z pomocy bliskich czy innych osób. Ma to negatywny wpływ na psychikę pacjenta, wzmacnia w nim poczucie osamotnienia i konieczność pewnej izolacji.
Reklama
Wyniszczenie nowotworowe – leczenie
Pierwszym krokiem do wprowadzenia działań leczniczych jest indywidualna diagnoza pacjenta. To lekarz określa charakter postępującej utraty wagi i rodzaj objawów klinicznych, na podstawie których stawia diagnozę. Badaniem wspomagającym jest morfologia krwi, a w szczególności poziom erytrocytów, leukocytów i stężenia białka całkowitego.
Leczenie kacheksji nowotworowej polega przede wszystkim na wprowadzeniu odpowiednio dobranej diety, właściwie zbilansowanej i bogatej w białko, której zadaniem jest dostarczenie potrzebnych kalorii. Jedzenie wprowadzane w sposób tradycyjny często nie wystarcza.
Lekarze niekiedy podejmują decyzję o żywieniu przez przetokę odżywczą czy specjalny zgłębnik, który jest wprowadzany do żołądka. Ważnym czynnikiem hamującym zespół wyniszczenia nowotworowego jest jednak jak najdłuższe karmienie doustne.
Zasady żywieniowe w trakcie kacheksji opierają na kilku zasadach:
- korzystanie z porad dietetyka i pomocy w tworzeniu dziennego jadłospisu,
- jak najwięcej kalorii w niewielkiej porcji jedzenia,
- częstsze i mniejsze posiłki,
- dobór posiłków oparty nie tylko na ich właściwościach odżywczych, ale także na walorach smakowych,
- sprawianie przyjemności choremu w doborze produktów i walorów smakowych,
- dopasowanie konsystencji posiłków do indywidualnych możliwości pacjenta,
- uzupełnianie płynnej diety specjalistycznymi płynnymi odżywkami,
- zachęcanie pacjenta do jedzenia, a nie zmuszanie.
Jeżeli jedzenie dla chorego jest chociaż niewielką przyjemnością to już część sukcesu.
Dodatkowym etapem walki z kacheksją nowotworową jest także leczenie farmakologiczne. Bardzo często podawane są preparaty, których zadaniem jest zwiększenie apetytu i zwiększenie masy ciała.
Do takich należą:
- kortykosteroidy - te leki przede wszystkim bardzo wzmagają łaknienie i jednocześnie poprawiają nastrój chorego,
- progestageny - te z kolei poprawiają apetyt, zatrzymują płyny i wykazują silne działanie przeciwwymiotne.
Reklama
Rokowania kacheksji
W zależności od stopnia zaawansowania wyniszczenia nowotworowego i rokowań co do pacjenta, lekarze podejmują decyzję o wprowadzaniu bardziej radykalnych metod żywienia.
Kolejność tak zwanych interwencji żywieniowych jest następująca:
- żywienie doustne,
- żywienie doustne, wzbogacone o suplementy żywieniowe,
- żywienie dojelitowe,
- żywienie pozajelitowe,
- żywienie dojelitowe i pozajelitowe, wprowadzane jednocześnie.
Próby walki z objawami kacheksji podejmowane są zawsze, niezależnie od rokowań. Najbardziej niebezpieczna jest kacheksja nowotworowa nieodwracalna.Powoduje ona już bardzo niski stan sprawności i daje możliwości przeżycia maksymalnie do 3 miesięcy. Ale leczenie wyniszczenia w każdym łagodniejszym stadium ma za zadanie poprawę ogólnego stanu chorego, nawet w przypadkach słabych rokowań.
Aby takie działania dawały jak największe pozytywne rezultaty cała terapia musi obejmować zbiór różnych metod wspomagania chorego o charakterze:
- dietetycznym,
- farmakologicznym,
- psychologicznym,
- rehabilitacyjnym.
Im szersze spektrum działań i mocno zindywidualizowana forma leczenia, przygotowana pod konkretnego pacjenta, tym lepsze rokowania na walkę z kacheksją.
