W tej wadzie podudzie tworzy z udem kąt otwarty do wewnątrz – nogi tworzą kształt litery „O”. Szpotawość mierzy się w stopniach lub ocenia się mierząc odległość między kłykciami przyśrodkowymi kolan przy całkowicie zwartych stopach.
Ze szpotawością mamy do czynienia gdy przy złączonych i wyprostowanych stopach tworzy się między kolanami odstęp większy niż 4-5 cm. Kolana szpotawe zazwyczaj zniekształcają całe nogi, ale czasami wygięcie dotyczy tylko podudzi (nogi pałąkowate).
Kolana szpotawe - kiedy iść do lekarza?
W chwili urodzenia wszystkie dzieci mają nieco szpotawe kolana, ponieważ w bardzo ograniczonej przestrzeni jamy macicy nogi są założone na siebie. Praktycznie wszystkie przypadki łagodnie szpotawych nóg ulegają samoistnej korekcji, nawet jeśli stan ten przedłuża się do ukończenia przez dziecko 2 lat.
Choroba dotyczy dzieci, zwykle po trzecim roku życia. Wada nasila się szczególnie w okresie intensywnego wzrostu i jest zwykle obustronna. Niekiedy choroba dotyka także kobiety w podeszłym wieku i świadczy o zaawansowanym zwyrodnieniu stawów kolanowych.
Aby postawić właściwe rozpoznanie, lekarz ortopeda pyta o:
- choroby występujące w rodzinie,
- sposób odżywiania
- urazy przy porodzie.
Głównym badaniem umożliwiającym postawienie diagnozy jest badanie radiologiczne, które może wykazać zniekształcenia lub uszkodzenia kości. Jeżeli w rodzinie występowały przypadki szpotawości lub koślawości kolan, schorzenie może mieć podłoże genetyczne.
Reklama
Przyczyny szpotawych kolan
Przyczyną powstania kolan szpotawych są najczęściej :
- krzywica w okresie wczesnodziecięcym,
- niedobór witaminy D,
- choroba Blounta,
- nadwaga u dzieci,
- brak fazy raczkowania, wczesne rozpoczęcie chodzenia,
- długie siedzenie w pozycji ze skrzyżowanymi nogami („po turecku”),
- nadmierne przeciążenia kończyn dolnych,
- wady stóp, bioder,
- patologiczne napięcia w rejonie brzucha/miednicy.
Choroba powoduje wygięcie trzonu kości udowej, piszczelowej i strzałkowej na zewnątrz. Więzadła znajdujące się po zewnętrznej stronie kolana są nadmiernie rozciągnięte, a mięśnie mają tendencję do przykurczu.
Reklama
Kolana szpotawe - sposoby leczenia
W leczeniu szpotawych kolan ćwiczenia i wskazania są odwrotne niż w koślawości. Przeciwwskazany jest np. siad skrzyżny. W ćwiczeniach z zastosowaniem tzw. redresji biernej wkładamy między kostki poduszkę, a kolana ściągamy paskiem lub taśmą.
Podobnie jak w przypadku koślawości plan ćwiczeń korekcyjnych, ich intensywność oraz kolejność zawsze ustala lekarz lub fizjoterapeuta. W punkcie „Ćwiczenia korekcyjne” podano przykładowe polecane ćwiczenia.
Cięższe przypadki wymagają leczenia korekcyjnego z użyciem aparatów ortopedycznych. W przypadku niepowodzenia leczniczego wykonuje się także zabiegi operacyjne, głównie osteotomie korekcyjne, czyli przecięcia kości i ich odpowiednie ustawienie do zagojenia.
Leczenie zachowawcze szpotawości kolan polega na:
- eliminowaniu napięć w rejonie miednicy, bioder i stóp,
- unikaniu nadmiernych wysiłków i obciążeń, zwłaszcza w pozycji stojącej,
- braku przebywania w tzw. siadzie skrzyżnym („po turecku”),
- siedzeniu ze złączonymi kolanami i rozstawionymi stopami - pozycja „żabki”,
- redukcji istniejącej nadwagi,
- jeśli to konieczne - stosowaniu wkładki lub obuwia z podwyższonym obcasem po stronie zewnętrznej,
- uprawianiu sportów (np. łyżwiarstwo, narty, gimnastyka korekcyjna),
Reklama
Ćwiczenia korekcyjne przy występowaniu wady kolan szpotawych
Przed przystąpieniem do ćwiczeń korekcyjnych koniecznie skontaktuj się z fizjoterapeutą w celu indywidualnego doboru ćwiczeń. Nie kontynuuj ćwiczeń jeśli odczuwasz ból.
Przykłady ćwiczeń korekcyjnych zalecanych przez fizjoterapeutów i lekarzy do wykonywania w domu przez dziecko ze szpotawością kolan:
- Siad ugięty podparty, między kolanami piłka gumowa, zgniatanie kolanami piłki.
- Siedząc na ławeczce, woreczek między kolanami, próbujemy prostować nogi.
- Leżenie tyłem, rozkrok, złączenie kończyn dolnych przez ugięcie w stawach kolanowych do wewnątrz, stopy na zewnątrz.
- Siad prosty, nogi związane w kolanach. Ruch - wznos nóg z maksymalnym napięciem mięśni.
- Postawa stojąca. Ruch - napinanie pośladków i łączenie kolan.
- W siadzie skulnym ręce w bok zgięte w stawie łokciowym, opad tułowia w tył, woreczek między kolanami.
- Leżenie tyłem, woreczek między kolanami, rysowanie kółek w lewą i w prawą stronę.
- W staniu w lekkim rozkroku, ugięcie kolan (półprzysiad) z równoczesnym zbliżeniem kolan do siebie przez naciskanie dłońmi na boczne okolice kolan.
- Leżenie przodem, kolana złączone taśmą. Ruch - wznos prostych nóg nad podłogę.
- Leżenie tyłem. Ruch - wznos prostych nóg i łączenie ich.
- Siad ugięty podparty, stopy rozstawione, naprzemienne skręcanie ugiętych kończyn dolnych do wewnątrz z równoczesnym dotknięciem kolan do podłoża.
- Leżenie przodem na ławeczce, ramiona wyciągnięte i chwyt za obrzeże ławki, Nogi poza ławką. Wykonanie nogami wyprostowanymi w stawach biodrowych i kolanowych ruchów nożycowych.
- W staniu tyłem do drabinek (ściany), unoszenie nogi zgiętej w stawie kolanowym w górę w skos przez nogę przeciwną.
- Leżenie przodem, między stopami chusteczka. Ruch - unoszenie nóg prostych w górę – wytrzymać.
- Leżenie przodem. Ruch - napinanie mięśni pośladkowych z próbą łączenia kolan.
- Podskoki obunóż na materacu, ręce oparte na skrzyni (stole), woreczek między kostkami, kolana związane.
Podczas każdego ćwiczenia bardzo ważne jest kontrolowanie postawy ciała, swobodny oddech oraz kontrola napięcia mięśni brzucha.
Bardzo ważne są również ćwiczenia rozciągające mięśnie kończyn dolnych, zwłaszcza mięśnie przywodziciele, znajdujące się po wewnętrznej stronie ud, mięśnie kulszowo-goleniowe (tylna część ud) oraz mięśnie podudzi.
