Reklama
Przyczyny i drogi zakażenia krztuścem
Krztusiec wywoływany jest przez bakterię Bordetella pertussis. Ta Gram-ujemna pałeczka wytwarza toksyny, które uszkadzają nabłonek dróg oddechowych, prowadząc do charakterystycznych objawów choroby. Bakteria jest szczególnie niebezpieczna ze względu na swoją wysoką zakaźność.
Do zakażenia pałeczką krztuśca dochodzi drogą kropelkową - poprzez wdychanie kropel śliny i wydzieliny z dróg oddechowych osoby chorej, powstających podczas kaszlu lub kichania. Najbardziej podatne na zakażenie są noworodki i niemowlęta do 6. miesiąca życia, które nie zostały jeszcze w pełni zaszczepione. Co istotne, źródłem zakażenia dla najmłodszych dzieci są najczęściej dorośli członkowie rodziny, którzy mogą przechodzić chorobę w formie łagodnej, nieświadomi swojego zakażenia.
Reklama
Objawy krztuśca - jak rozpoznać chorobę?
Krztusiec rozwija się stopniowo, przechodząc przez trzy charakterystyczne fazy. Okres wylęgania choroby trwa średnio 7 dni, a całość objawów może utrzymywać się nawet do 6 tygodni lub dłużej.
Na początku choroby pojawia się suchy kaszel, który stopniowo przekształca się w przewlekły kaszel z napadami. Przebieg choroby może być różny - od łagodnego do bardzo ciężkiego. W fazie napadów kaszlu występują charakterystyczne ataki kaszlu, które są szczególnie męczące dla chorego.
Fazy choroby - ile trwa krztusiec?
Pierwsza faza, nazywana nieżytową, trwa około 1-2 tygodni. W tym okresie choroba przypomina typowe przeziębienie. Pojawia się ostry nieżyt nosa z wodnistą wydzieliną, niewielka gorączka oraz suchy kaszel o małym nasileniu. Pacjent odczuwa ogólne osłabienie i rozbicie. W tej fazie pałeczki krztuśca intensywnie namnażają się w nabłonku dróg oddechowych i wydzielają toksyny uszkadzające tkanki.
W drugiej fazie, określanej jako stadium napadowego kaszlu, następuje znaczne nasilenie objawów. Kaszel staje się bardziej męczący i mokry. Ta faza trwa zwykle 2-4 tygodnie i charakteryzuje się występowaniem serii kaszlu bez możliwości zaczerpnięcia oddechu. Napady kaszlu są szczególnie intensywne w nocy. Po serii kaszlnięć chory gwałtownie wciąga powietrze, co powoduje charakterystyczny świszczący dźwięk przypominający "pianie koguta". Podczas napadów kaszlu często dochodzi do odkrztuszania gęstej wydzieliny i wymiotów. Co charakterystyczne, między napadami pacjent czuje się dobrze i nie gorączkuje.
Trzecia faza to okres zdrowienia, w którym następuje stopniowe ustępowanie objawów. Napady kaszlu stają się rzadsze i mniej intensywne, ustają wymioty i inne niepokojące objawy. Następuje poprawa samopoczucia i powrót apetytu. Ta faza może trwać kilka tygodni, a kaszel może okresowo nasilać się przy dodatkowych infekcjach lub zwiększonym wysiłku fizycznym.
Warto podkreślić, że u osób wcześniej szczepionych lub po przebytej chorobie krztusiec może mieć przebieg łagodniejszy i nietypowy. Dominującym objawem jest wtedy uporczywy, suchy kaszel, natomiast rzadziej występuje charakterystyczne "pianie" czy wymioty.
Źródło: Opracowanie własne
Objawy krztuśca u niemowląt i małych dzieci
U najmłodszych dzieci krztusiec jest szczególnie niebezpieczny. Napady kaszlu mogą prowadzić do bezdechu i sinicy. U niemowląt do 3. miesiąca życia choroba może przebiegać bez typowego kaszlu - jedynym objawem mogą być epizody bezdechu lub dławiący kaszel z wymiotami. W tej grupie wiekowej duszący kaszel u dziecka wymaga natychmiastowej konsultacji lekarskiej.
Przebieg krztuśca u dorosłych
U osób dorosłych krztusiec często ma przebieg łagodniejszy i mniej charakterystyczny. Głównym objawem jest długotrwały, uporczywy kaszel, utrzymujący się nawet kilka tygodni. Może występować nocny kaszel z wymiotami, jednak rzadziej obserwuje się typowe "pianie" podczas wdechu. Właśnie ze względu na łagodniejszy przebieg dorośli często nie są świadomi zakażenia i mogą stanowić źródło zakażenia dla niemowląt.
Reklama
Diagnostyka krztuśca - jak potwierdzić chorobę?
Przewlekły kaszel, trwający powyżej 2 tygodni, powinien skłonić do wykonania badań w kierunku krztuśca, szczególnie jeśli występują charakterystyczne ataki kaszlu nasilające się w nocy.
Rozpoznanie krztuśca opiera się przede wszystkim na charakterystycznych objawach klinicznych, jednak dla pewnego rozpoznania konieczne jest wykonanie badań diagnostycznych. W początkowej fazie choroby najskuteczniejsze jest badanie bakteriologiczne - wymaz z tylnej ściany nosogardzieli. Materiał pobiera się specjalną wymazówką dakronową, najlepiej przed rozpoczęciem antybiotykoterapii.
W przypadku trudności diagnostycznych stosuje się badania serologiczne, wykrywające przeciwciała przeciwko bakterii Bordetella pertussis. Te badania są szczególnie przydatne w późniejszych fazach choroby, gdy pobranie wymazu może już nie być skuteczne. Dodatkowo wykonuje się badania krwi, w których charakterystyczna jest zwiększona liczba białych krwinek.
Reklama
Leczenie krztuśca - antybiotykoterapia i leczenie wspomagające
W leczeniu krztuśca kluczowe znaczenie ma wczesne rozpoznanie i szybkie wdrożenie odpowiedniej terapii. Podstawę stanowią antybiotyki makrolidowe, które są najbardziej skuteczne, gdy zostaną podane w początkowej fazie choroby. Terapia trwa zazwyczaj 14 dni i pomaga zarówno złagodzić objawy, jak i zmniejszyć zakaźność chorego.
U niemowląt i małych dzieci często konieczna jest hospitalizacja. W szpitalu prowadzi się monitoring stanu pacjenta, w razie potrzeby podaje tlen i stosuje odsysanie wydzieliny z dróg oddechowych. W leczeniu objawowym stosuje się leki rozrzedzające wydzielinę oraz, w odpowiednim momencie, leki łagodzące kaszel.
W fazie napadów kaszlu szczególnie ważne jest łagodzenie objawów i zapobieganie powikłaniom. Suchy kaszel stopniowo przechodzi w kaszel mokry z odkrztuszaniem, co jest naturalnym przebiegiem choroby.
Bardzo ważne jest zapewnienie choremu odpowiednich warunków do rekonwalescencji. Zaleca się:
-
regularne wietrzenie pomieszczeń,
-
nawilżanie powietrza,
-
podawanie częstych, ale małych posiłków,
-
dbanie o odpowiednie nawodnienie organizmu.
Reklama
Szczepienie na krztusiec – zapobieganie chorobie
Szczepienie pozostaje najskuteczniejszą metodą zapobiegania krztuścowi. W Polsce szczepienie przeciwko krztuścowi jest obowiązkowe i wchodzi w skład podstawowego kalendarza szczepień. Po wprowadzeniu masowych szczepień w latach 60. XX wieku liczba zachorowań znacząco spadła, jednak w ostatnich latach obserwuje się ponowny wzrost przypadków krztuśca. Przechorowanie krztuśca daje długotrwałą, ale nie dożywotnią odporność.
Szczepienia przeciw krztuścowi w ciąży
Od 2016 roku w Polsce zaleca się szczepienie przeciw krztuścowi kobietom po 28. tygodniu ciąży. Jest to bezpieczna i skuteczna metoda ochrony noworodków w pierwszych miesiącach życia. Przeciwciała wytworzone przez matkę przechodzą przez łożysko, zapewniając dziecku częściową odporność do czasu, gdy będzie mogło otrzymać własne szczepienie.
Kalendarz szczepień przeciw krztuścowi
Zgodnie z aktualnym kalendarzem szczepień, pierwsze szczepienie wykonuje się już w 6-8 tygodniu życia dziecka. Kolejne dawki podawane są w 3-4 miesiącu oraz 5-6 miesiącu życia. Dawka uzupełniająca przypada na 16-18 miesiąc życia. Szczepienia przypominające wykonuje się w 6. roku życia oraz w 14. roku życia.
Reklama
Jakie są powikłania krztuśca?
Krztusiec może prowadzić do poważnych powikłań, szczególnie u niemowląt i małych dzieci. Najczęstsze komplikacje wynikają z nasilonych napadów kaszlu i niedotlenienia organizmu. Do najgroźniejszych powikłań należą zapalenie płuc oraz krwawienia do ośrodkowego układu nerwowego, które mogą prowadzić do trwałych uszkodzeń mózgu.
U małych dzieci powtarzające się epizody bezdechu mogą być przyczyną encefalopatii niedotlenieniowej. Dodatkowo, silny kaszel może prowadzić do rozwoju przepuklin, wylewów do spojówek czy złamań żeber. U niemowląt krztusiec może być także jedną z przyczyn tzw. śmierci łóżeczkowej.
Szczególnie niepokojące objawy, wymagające natychmiastowej konsultacji lekarskiej, to:
-
przedłużające się napady kaszlu prowadzące do bezdechu,
-
sinienie podczas kaszlu,
-
wymioty po napadach kaszlu,
-
drgawki lub zaburzenia świadomości.
Zapalenie ucha środkowego jest częstym powikłaniem krztuśca u dzieci, wynikającym z osłabienia odporności i nadkażenia bakteryjnego. Kluczowe znaczenie w zapobieganiu powikłaniom ma wczesne rozpoznanie choroby i szybkie wdrożenie odpowiedniego leczenia.
