Krzywica jest chorobą wyłącznie okresu rozwojowego. Nie występuje u osób dorosłych, jej odpowiednikiem w tej grupie wiekowej jest osteomalacja. Krzywica jest to stan zmniejszonej mineralizacji szkieletu kostnego w okresie wzrastania, spowodowany niskim stężeniem wapnia lub fosforu.
Przyczyny krzywicy
Najczęściej występuje krzywica z niedoboru witaminy D. Prawidłowo w organizmie witamina D3 powoduje wzrost stężenia wapnia w surowicy krwi, gdyż zwiększa wchłanianie wapnia w jelitach. Niedobór witaminy D3 powoduje zmniejszenie wchłaniania wapnia, a tym samym zmniejszenie stężenia wapnia w surowicy.
Niskie stężenie wapnia pobudza przytarczyce do produkcji parathormonu. Hormon ten z kolei powoduje zwiększoną utratę fosforanów przez nerki, a w kościach pobudza komórki kościogubne do osteolizy („wypłukuje” wapń z kości). Końcowym efektem jest zmniejszenie zawartości wapnia w kościach.
Przeciętne zapotrzebowanie niemowlęciana witaminę D3 wynosi 400 j.m.,1 wieku 1-10 lat 600-1000jm, powyżej 10 rż 800-1600 jm.Zapotrzebowanie to zwiększa się w okresie przyspieszonego wzrastania podczas zażywania leków przeciwdrgawkowych, w przewlekłych chorobach nerek i wątroby oraz w chorobach przebiegających z upośledzonym wchłanianiem, u osób otyłych
Reklama
Objawy krzywicy
Objawami krzywicy są:
- zwiększona potliwość potylicy,
- rozdrażnienie,
- płaczliwość,
- zaburzenia snu,
- brak łaknienia,
- zahamowanie przyrostu masy ciała,
- zmniejszoną ruchliwość dziecka,
- obniżone napięcie mięśniowe (co u niemowlęcia objawia się jako „rozlany brzuch” i opóźniony rozwój motoryczny);
- zmiany kostne - rozmiękanie kości potylicy i innych kości czaszki w pobliżu szwów,
- powiększone ciemiączko przednie i opóźnione zarastanie ciemiączka,
- powiększone guzy czołowe,
- opóźnione ząbkowanie;
- w obrębie klatki piersiowej widoczne może być wciągnięcie klatki piersiowej w miejscu przyczepu mięśni przepony do jej ścian, tzw. bruzda Harrisona,
- pogrubienie połączeń części chrzęstnych i kostnych żeber, tzw. różaniec krzywiczy,
- mogą też wystąpić deformacje klatki piersiowej - klatka piersiowa szewska, klatka piersiowa kurza;
- zmiany w obrębie kończyn pojawiające się w wieku około 1-3 lat, są to pogrubienia obwodowych nasad kości przedramienia, tzw. bransolety krzywicze,
- kolana koślawe lub szpotawe,
- szablowate wygięcia podudzi;
- deformacje mogą też dotyczyć kręgosłupa i miednicy.
Reklama
Krzywica - badania
Do rozpoznania krzywicy poza dokładnym wywiadem i badaniem fizykalnym dziecka, konieczne są badania laboratoryjne. Wywiad powinien wskazywać, że nie wprowadzono u dziecka suplementacji witaminy D3 lub wystąpiły czynniki zwiększające zapotrzebowanie na witaminę u dziecka, któremu podawano zalecaną dawkę 400 j.m. na dobę.
Dziecko będzie miało pobraną krew, aby oznaczyć w niej poziom:
- wapnia,
- fosforanów,
- fosfatazy alkalicznej
- witaminy D.
Dodatkowo w diagnostyce pomocne może być zdjęcie RTG kości, na którym występują charakterystyczne poszerzenia przynasad i chrząstki nasadowej z nierównym odgraniczeniem od przynasady.
Reklama
Krzywice - leczenie witaminą D3
- U dzieci z dyskretnymi objawami krzywicy, które wcześniej przyjmowały preparaty witaminy D lekarz zaleci podawanie 1000 j.m. wit. D3 na dobę przez 3-4 tygodnie.
- U dzieci z pełnoobjawową krzywicą, którym nie podawano witaminy D3 wcześniej, podaje się witaminę w dawce 4000 j.m. na dobę przez 4-6 tygodni
Przeciwwskazania do podawania witaminy D3:
- idiopatyczna hiperkalcemia niemowląt,
- zespół Williamsa,
- niedoczynność tarczycy.
Preparaty witaminy D3 dostępne w Polsce:
- VitaD - jedna kapsułka zawiera 400 IU witaminy D,
- preparaty wielowitaminowe - np. Vibovit Bobas, Vibovit Junior, Visolvit Junior, Vitaral, Vitrum Junior, Falvit M, Multi-Tabs krople dla niemowląt – zawierające 400 IU wit.D; Cebionmulti, Duovit, Multi-Tabs, Multi-Sanostol, Multivitaminum, Pikovit;
- krople Devikap, Juvit D, Vigantol;
- tabletki Vigantoletten.
Krzywica może też wynikać z niedoboru wapnia w diecie, jak np. u szybko rosnących niemowląt karmionych piersią lub też może być wynikiem niedoboru fosforanów.
Reklama
Krzywice oporne na witaminę D
Krzywice oporne na witaminę D są to krzywice, w których objawy nie wynikają ze zmniejszonego stężenia witaminy D, a podawanie jej nie poprawia stanu klinicznego. W tej grupie chorób są krzywice oporne na witaminę D nabyte i krzywice oporne na witaminę D wrodzone.
1. Krzywice oporne na witaminę D nabyte:
- mogą być skutkiem przewlekłych chorób nerek i ciężkich chorób wątroby - gdyż w tych narządach witamina D ulega przemianom do postaci aktywnej, działającej w organizmie; na skutek niewydolności tych narządów zmniejsza się stężenie postaci aktywnej witaminy; w leczeniu stosuje się postacie aktywne witaminy D;
- mogą wystąpić podczas stosowania leków przeciwdrgawkowych/przeciwpadaczkowych, ponieważ leki te wpływają na przemianę witaminy D w wątrobie (przyspieszają jej przemianę do nieaktywnych metabolitów). U dzieci leczonych tymi lekami można zapobiegać krzywicy - lekarz zaleci dietę bogato wapniową i stosowanie przewlekle witaminy D3 w dawce 500-1000 j.m. na dobę;
- nadmiar fosforanów w diecie przyczynia się do rozwoju krzywicy, gdyż zwiększone stężenie fosforanów we krwi powoduje zmniejszenie stężenia wapnia, a to z kolei pobudza wyrzut parathormonu powodującego demineralizację kości.
Zwiększone stężenie fosforanów może wynikać z nadmiernego spożycia mleka krowiego przez matkę karmiącą piersią lub z nadmiernej podaży mieszanek sztucznych. W tej postaci krzywicy lekarz zaleci ograniczenie spożycia mleka krowiego, a przed każdym karmieniem podanie dziecku glukonianu wapnia, który ogranicza wchłanianie fosforanów w przewodzie pokarmowym.
2. Krzywice oporne na witaminę D wrodzone:
- rodzinna krzywica hipofosfatemiczna - ta postać krzywicy wynika z zaburzeń wchłaniania zwrotnego fosforanów w nerkach; rozpoznaje się ją po okresie bezskutecznego leczenia witaminą D, leczenie tej postaci opiera się na podawaniu soli fosforanowych i witaminy D3;
- krzywice pseudoniedoborowe typu I i II - spowodowane są brakiem działania witaminy D mimo jej prawidłowej podaży;
- zespół De Toniego-Fanconiego-Debrego.
Reklama
Krzywica - jak zapobiegać?
Aby zapobiec rozwojowi krzywicy, u wszystkich noworodków i niemowląt stosuje się suplementację witaminy D. Całkowita dawka dobowa (u dzieci urodzonych o czasie) przyjęta w pokarmie i preparatach farmakologicznych powinna być równa 400 j.m. witaminy D3 na dobę.
Jeśli kobieta w ciąży stosowała suplementację witaminy D w III trymestrze, to noworodkowi można zacząć podawanie preparatów tej witaminy od 3 tygodnia życia. Jeśli matka takiej suplementacji nie miała, należy rozpocząć podawanie witaminy D już w pierwszych dobach życia dziecka.
1. Niemowlęta karmione wyłącznie piersią
Ponieważ pokarm kobiecy zawiera bardzo małe ilości witaminy D, dzieci karmione wyłącznie piersią powinny otrzymywać 400 j.m. witaminy D na dobę (w postaci preparatu farmakologicznego).
2. Niemowlęta karmione sztucznie
Mieszanki mleczne są wzbogacane w witaminę D. Mleko początkowe zawiera 40-60 j.m. witaminy D w 100 ml, a mleko następne 56-76 j.m. w 100 ml. Jeśli dziecko spożywa z mlekiem 400 j.m. witaminy D na dobę nie jest konieczna dodatkowa suplementacja (należy wyliczyć na podstawie objętości spożytego pokarmu w ciągu dnia, jaką ilość witaminy dziecko spożyło).
3. Wcześniaki
Dzieci urodzone przedwcześnie wymagają większych dawek witaminy D. Powinny one otrzymywać 800-1000 j.m. witaminy D na dobę do 40 tygodnia wieku skorygowanego.
4. Dzieci poza wiekiem niemowlęcym
Dzieci między 1 a 18 rokiem życia również powinny przyjmować 600-1000 a nawet 1800 j.m. witaminy D na dobę, pochodzącej głównie z urozmaiconej diety. Pokarmy bogate w witaminę D to: mleko, ryby, tran, ser żółty i jajka. Jeśli dziecko spożywa zbyt małe ilości tych pokarmów, należy witaminę D dostarczyć ze źródeł farmakologicznych.
Dzieci z zaburzeniami wchłaniania, biegunką tłuszczową, mukowiscydozą, celiakią lub zapaleniem trzustki wymagają zastosowania większych dawek witaminy D. Wielkość dawki jest ustalana przez lekarza. Dzieci z niewydolnością wątroby i/lub niewydolnością nerek muszą przyjmować aktywne postaci witaminy D, według zaleceń lekarza.
Ponadto w profilaktyce krzywicy, poza odpowiednią podażą witaminy D, bardzo ważnym elementem jest dostarczenie odpowiednich ilości wapnia, fosforu i białka oraz aktywność fizyczna.
Reklama
Objawy przedawkowania witaminy D
Działanie niepożądane witaminy D wynika z nadmiernego wchłaniania wapnia w jelitach i jego resorpcji z kości, a tym samym wzrostu poziomu wapnia w surowicy. Przedawkowanie witaminy D może się objawiać jako
- zmęczenie,
- nudności,
- wymioty,
- biegunka,
- zwiększone pragnienie
- wielomocz.
W sytuacji zatrucia (spożycia dużych ilości witaminy D) może dojść do zaburzeń rytmu serca i zaburzeń świadomości. Jeśli rodzice zauważą, że dziecko przypadkowo samo spożyło witaminę D, powinni jak najszybciej zgłosić się z nim do lekarza.
