Co jest choroba legionistów?
Zakażenie wywołane przez bakterie należące do rodzaju legionelloza, a w szczególności Legionella pneumophila, nosi nazwę choroby legionistów.
To ciekawe nazewnictwo ma swoje źródła w historii. Otóż, pierwszy przypadek tej choroby rozpoznano u weteranów wojennych w Filadelfii w 1976 roku, kiedy to odbył się Konwent Legionu Amerykańskiego.
To tam rozpoczęła się epidemia zapalenia płuc charakteryzującego się wysoką śmiertelnością. Na chorobę legionisty zapadło wówczas 186 osób, z czego 30 pacjentów zmarło.
Po przebadaniu wycinków płuc jednego ze zmarłych uczestników spotkania, okazało się, że rozpoznano w nim dotychczas nieopisaną bakterię.
Nazwano ją Legionella pneumophila - pierwszy człon nawiązuje do określenia „legionista”. Natomiast drugi do nazwy płuc po łacinie.
W klasyfikacji ICD-10 choroba jest oznaczona kodem A48.1. Z kolei nowsze zestawienie ICD-11 klasyfikuję tę chorobę pod symbolem 1C19.1.
Reklama
Przyczyny choroby legionistów
Medyczne śledztwo wykazało, że powodem wystąpienia choroby legionistów była skażona klimatyzacja w hotelu. Bezpośrednią przyczyną okazały się bakterie z rodzaju Legionella.
Początkowo uznawano, że tzw. bakteria legionistów jest chorobotwórcza tylko dla ameb. Dopiero w 1977 roku okazało się, że oddziałuje negatywnie również na człowieka. Istnieje ponad 50 gatunków tej bakterii, z czego aż 24 wpływa na zakażenia u ludzi.
Jak już wspomniano, rodzajem, który atakuje płuca i prowadzi do niebezpiecznego dla zdrowia i życia zapalenia płuc jest Legionella pneumophila. Inne gatunki powodujące zapalenie płuc to m.in. L. gormani, L. longbeach, L. dumoffi.
Pojawieniu się bakterii Legionelli w instalacjach sprzyja osad i rdza w rurach oraz zbiornikach z wodą. Idealne warunki do wzrostu tego organizmu to woda o temperaturze 20-50 st. Celsjusza.
Tzw. bakterię legionistów znaleźć można w gorących źródłach, wilgotnej glebie, w naturalnym akwenach wodnych, które zawierają muł albo osad denny.
Tego rodzaju bakterie mogą kolonizować się również na urządzeniach, które na co dzień wykorzystujemy, np. na fontannach, w myjniach, w chłodniach kominowych, w zraszaczach ogrodowych, czy w wannach z hydromasażem.
Ich obcecności sprzyjają też algi i pierwotniaki. To w nich bakterie się namnażają i mogą pozostawać w stanie uśpienia do czasu aktywacji wraz z komórką gospodarza.
Jak można zarazić się Legionellą? Zagrożenie stanowi również kontakt z płukanym w niesterylnej wodzie sprzętem medycznym, takim jak: respiratory, cewniki, inhalatory czy dreny.
Ekspozycja na bakterie tego rodzaju może być więc dość powszechna, ale infekcje dotyczą głównie osób z obniżoną odpornością.
Wśród dróg zakażenia wymienić można:
- inhalację aerozolu zawierającego zakażoną wodę,
- zachłyśnięcie się wodą z tą bakterią.
Ryzyko przeniesienia bakterii z człowieka na człowieka praktycznie nie istnieje, ponieważ mikroorganizmy tego typu są najbardziej zakaźne jeżeli zostaną przekazane wraz z komórką pierwotniaka, w której żyją.
Reklama
Objawy choroby legionistów
Pierwsze symptomy choroby legionistów ujawniają się po 2-10 dniach od ekspozycji na skażoną wodę. Czas wylęgania się choroby w płucach to około 5-6 dni.
Wśród najpopularniejszych, początkowych objawów zakażenia Legionella pneumophila wymienić można:
- wysoką temperaturę - zakażeniu towarzyszy gorączka powyżej 39 st. Celsjusza;
- suchy kaszel;
- bóle mięśniowe;
- dreszcze.
We wczesnym stadium choroba przypomina grypę. Na kolejnym etapie zaczynają pojawiać się:
- bóle w klatce piersiowej,
- biegunka,
- wymioty,
- krew w stolcu,
- zaburzenia świadomości,
- bradykardia u osób starszych.
Trzeba jednak pamiętać, że u niektórych zakażonych choroba legionistów wywołuje łagodne objawy, np. jedynie bóle głowy, gorączkę albo bóle mięśni.
Warto tu wspomnieć o postaci pozapłucnej legionellozy, w której nie obserwuje się zajęcia płuc. Przebieg przypomina grypę, której towarzyszą: uczucie rozbicia, zakażenie górnych dróg oddechowych, dreszcze i ogólne osłabienie.
W ciężkiej pozapłucnej postaci tej choroby, bakterie atakuje inne, poza płucami, tkanki i narządy.
Może dojść np. do zakażenia mięśnia sercowego, skóry, nerek, odbytu, mózgu, jelit czy ran, co zwykle wywołane jest kontaktem z wodą.
Reklama
Diagnostyka choroby legionistów
Trudno różnicować legionellozę od chorób, wywołanych przez inne drobnoustroje i patogeny. Zwykle jednak podejrzenie choroby legionistów pojawia się, gdy objawy, jak te opisane powyżej występują w lecie, zakażeniu towarzyszy ostre zapalenie płuc, a także u pacjenta obserwuje się symptomy ze strony układu pokarmowego, np. zaburzenia funkcji wątroby czy biegunkę.
Pojawienie się zamroczenia, halucynacji czy innych symptomów układu nerwowego, może również być wskazówką dotyczącą tego, że przyczyną jest choroba wywołana przez Legionellę.
Co istotne, legionellozę trzeba umieć odróżnić od innych chorób dróg oddechowych, duru brzusznego, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych czy stanu upojenia alkoholowego.
Ponadto, choroba często dotyczy mężczyzn w sile wieku.
U chorych z podejrzeniem zakażenia bakterią wykonuje się badania biochemiczne krwi. Wyniki wskazują wówczas na podwyższone stężenie enzymów wątrobowych, takich jak AST i ALT, a także na obniżone stężenie sodu. W rozmazie krwi można rozpoznać limfopenię.
Ponadto, patogen można zidentyfikować poprzez badanie antygenu L. pneumophila w moczu. Taki test pozwala wykryć bakterię nawet po wdrożeniu leczenia antybiotykami. Przeprowadza się także oznaczenie miana przeciwciał w fazie ostrej i w fazie ozdrowienia.
Do innych sposobów rozpoznania bakterii zalicza się hodowle komórkowe, gdzie wyodrębnia się patogen z krwi albo z wydzieliny dróg oddechowych. Wykonuje się też odczyn immunofluorescencji bezpośredniej z plwociny, który pozwala na rozpoznanie bakterii bezpośrednio z materiału klinicznego.
Reklama
Leczenie choroby legionistów
Zazwyczaj leczenie legionellozy trwa 2 tygodnie. Jednak u osób z obniżoną odpornością czas ten może się wydłużyć.
W większości przypadków po zastosowaniu antybiotyków na zwalczanie legionelli, objawy ustępują. Jednakże leki nie zawsze są skuteczne.
Do zgonów dochodzi zazwyczaj w przypadku osób starszych i z obniżoną odpornością. Wskazują na to informacje zawarte na oficjalnej stronie rządowej poświęconej tej chorobie.
Leczenie choroby legionistów i zwalczanie jej objawów opiera się na podawaniu antybiotyków makrolidowych takich jak: klarytromycyna, roksytromycyna czy erytromycyna. Niekiedy stosuje się też rifampicynę połączoną z innymi antybiotykami.
W leczeniu zakażenia bakterią legionella pneumophila nie działają penicylina, cefalosporyny, niektóre aminoglikozydy.
Reklama
Powikłania choroby legionistów
Należy pamiętać, że zakażenie legionellą jest szczególnie niebezpieczna u osób, które mają słabszą odporność. Niewdrożenie odpowiedniego leczenia Legionellozy może wywołać powikłania, do których zalicza się:
- niewydolność oddechową,
- ostrą niewydolność nerek, która wymaga dializy,
- ropień płuca, ropniak opłucnej,
- wstrząs,
- stan septyczny u chorych w immunosupresji, np. po przejściu przeszczepu nerek lub serca.
Powikłaniem tej choroby dróg oddechowych jest również śmierć.
Reklama
Profilaktyka choroby legionistów
Czy istnieją sposoby na to, by uniknąć zakażenia bakterią? Przede wszystkim muszą to być działania odgórne, które nie dopuszczą do namnażania się Legionelli w środowisku. Aby zapobiec chorobie legionistów należy dbać o:
- czyszczenie zbiorników wodnych - warto to robić przynajmniej dwa razy w roku i pozbywać się wówczas osadu, mułu, a także rdzy na instalacjach wodnych, urządzeniach sanitarnych i rekreacyjnych typu baseny czy fontanny;
- czyszczenie klimatyzacji - trzeba dbać o jej czystość, by nie wywołać ryzyka zakażenia;
- wzmacnianie odporności organizmu - lepsza odporność to większa szansa na pokonanie infekcji, nawet, gdy dojdzie już do zakażenia bakterią;
- mycie sprzętu medycznego i przemywanie ran wyłącznie jałową wodą;
- obniżanie wilgotności powietrza z uwagi na to, że wysoka wilgotność to dobre środowisko do rozwoju bakterii;
- niewdychanie aerozolu z fontann;
- unikanie kąpieli w skażonych zbiornikach wodnych zarówno tych naturalnych, jak i sztucznych.
Choroba legionistów w Polsce
Według danych WHO choroba legionistów wywołuje śmierć u 20 tys. do nawet 100 tys. osób rocznie. Główną przyczyną tego stanu jest nieodpowiednia diagnoza.
Zachorowania na tę chorobę rozpoznaje się na całym świecie, w tym również w Polsce. Przypadki legionellozy w naszym kraju nie są jednak częste. Zwykle to około kilkadziesiąt chorych pacjentów rocznie. Nierzadko choroba nie jest w ogóle rozpoznawana.
Jak można przeczytać na stronie Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego w Polsce istnieje obowiązek zgłaszania przypadków choroby legionistów, jak i gorączki Pontiac.
Informacje na oficjalnej stronie poświęconej legionellozie wskazują, że pierwszym ogniskiem epidemii w Polsce był szpital wojewódzki w Jastrzębiu Zdroju. Bakteria pojawiła się wówczas w instalacji ciepłej wody. Spośród czterech zakażonych pacjentów, troje zmarło.
Obecnie (sierpień 2023 r.) trudna sytuacja ma miejsce na Podkarpaciu. W rzeszowskim szpitalu, bakterią Legionella zaraziło się ponad 146 pacjentów, a kilkunastu z nich zmarło wskutek choroby przez nią wywołanej. Jak podkreśla Główny Inspektor Sanitarny wszystkie zmarłe osoby to "osoby mocno obciążone sytuacją zdrowotną, z przewlekłymi chorobami - szczególnie onkologicznymi - z obniżoną odpornością".
