Czym jest łożysko przodujące i czym różni się od normalnego?
Na początek warto wyjaśnić, co to w ogóle jest łożysko. Otóż jest to tzw. narząd przejściowy, ponieważ kobiety organizm wytwarza je wyłącznie na czas ciąży.
Zaczyna ono powstawać w momencie zagnieżdżenia się zarodka w macicy, a w pełni zostaje wykształcone prawie w połowie ciąży. Zbudowane jest z tkanek matki i dziecka i pełni wobec płodu szereg bardzo ważnych funkcji (dotlenia, odżywia, uodparnia).
Co oznacza termin łożysko przodujące (łac. placenta praevia)? Prawidłowo łożysko umiejscawia się głęboko we wnętrzu macicy - w jej dnie i na ścianie trzonu.
Przodujące łożysko w ciąży zlokalizowane jest nisko, w sąsiedztwie ujścia szyjki macicy. Nie należy jednak mylić go z łożyskiem na przedniej ścianie, które uznawane jest za normalne i nie stanowi powodu do zmartwień.
Łożysko przodujące należy do nieczęstych powikłań ciąży - szacuje się, że występuje ono w 01,% - 1% wszystkich porodów. W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10, ustanowionej przez WHO łożysko przodujące oznaczone jest symbolem O.44 i wyróżnia się w nim dwa podpunkty:
- O44.0 - łożysko przodujące, bez krwawienia,
- O44.1 - łożysko przodujące, z krwawieniem.
Reklama
Rodzaje, czyli podtypy łożyska przodującego
Wśród wszystkich przypadków łożyska przodującego wyróżnia się cztery jego podtypy, co jest uzależnione od umiejscowienia łożyska. Są to:
- łożysko centralnie przodujące (łac. placenta praevia centralis) - jest zlokalizowane całkowicie w obrębie ujścia szyjki macicy, w pełni je pokrywając;
- łożysko przodujące częściowo (łac. placenta praevia partialis) - pokrywa ono jedynie część ujścia szyjki macicy;
- łożysko brzeżnie przodujące (łac. placenta praevia marginalis) - łożysko styka się z ujście szyjki macicy jedynie swoim brzegiem;
- lożysko przodujące bocznie (łac. placenta praevia lateralis) - zlokalizowane jest nisko, w sąsiedztwie ujścia szyjki macicy, ale bezpośrednio się z nim nie styka.
Wszystkie cztery rodzaje łożyska przodującego uznawane są za nieprawidłowość i mogą na pewnym etapie ciąży wywoływać niepożądane objawy.
Reklama
Przyczyny łożyska przodującego. Czy istnieją czynniki ryzyka?
Konkretne, bezpośrednie przyczyny łożyska przodującego nie są właściwie znane. Określono jednak pewne czynniki zwiększające ryzyko łożyska położonego nisko, w sąsiedztwie wewnętrznego ujścia szyjki macicy. Do najczęściej występujących zalicza się:
- wystąpienie przodującego łożyska w poprzedniej ciąży. U kobiet, u których problem już wcześniej się pojawił, istnieje ryzyko powtórzenia w kolejnych ciążach;
- przebyty zabieg łyżeczkowania macicy. Jest to zabieg chirurgiczny polegający na rozszerzeniu ujścia szyjki macicy i usunięciu jej zawartości. Stanowi on metodę terapeutyczną i diagnostyczną (wykorzystywaną np. podczas badań przyczyn niepłodności);
- wielorództwo, czyli urodzenie przynajmniej jednego dziecka wcześniej;
- ciąża mnoga (in. wielopłodowa). Najczęściej występuje wśród nich ciąża bliźniacza;
- przebyte wcześniej porody poprzez cięcie cesarskie;
- wady rozwojowe samego łożyska (np. łożysko błoniaste).
Czynniki te zwiększają ryzyko wystąpienia łożyska przodującego, bez względu na jego rodzaj. U jednych kobiet mogą spowodować łożysko przodujące centralnie, u innych - być przyczyną łożyska przodującego brzeżnie.
Dalszą część artykułu znajdziesz pod sekcją "Pytania do eksperta"
Reklama
Jak wyglądają objawy łożyska przodującego?
Jakie objawy świadczą o łożysku nisko położonym? Czy nieprawidłowość można rozpoznać już na wczesnym etapie ciąży, czy raczej pod jej koniec? Najważniejszym i najbardziej charakterystycznym objawem łożyska przodującego są krwawienia z narządów rodnych. Co istotne - pojawiają się one przeważnie dopiero w drugim, a niekiedy nawet trzecim trymestrze ciąży.
Czy istnieje związek między nisko położonym łożyskiem a bólem brzucha? Zwykle jako pierwszy symptom pojawia się krwawienie i często pierwsze jest zupełnie bezbolesne. Dopiero kolejnym krwawieniom towarzyszy ból i są one z reguły bardziej obfite.
Bolesne krwawienia przeważnie występują dopiero około 34 tygodnia ciąży lub nawet po nim. Co istotne - łożysko przodujące odpowiedzialne jest za około 20% wszystkich krwawień z dróg rodnych w czasie ciąży.
Ruchy dziecka a łożysko przodujące
Pierwsze ruchy dziecka rosnącego w macicy kobieta odczuwa zwykle pomiędzy 16 a 20 tygodniem ciąży. Jest to niezwykły moment, a odczuwanie ruchów pełni również istotną rolę, nie tylko emocjonalną.
Ruchy mogą wiele powiedzieć o tym, co dzieje się z maluchem. Ich nagły zanik lub przeciwnie - nagłe i duże nasilenie, są objawem alarmującym matkę. Jakie są zależności między ruchami dziecka a łożyskiem przodującym? Tak naprawdę lokalizacja łożyska nie ma większego wpływu na możliwości ruchowe płodu.
Swobodne poruszanie się dziecka umożliwiają mu wody płodowe, w których jest zanurzone. Łożysko przodujące w ciąży może jedynie powodować, że kobieta odczuwa pierwsze ruchy z pewnym (nieznacznym) opóźnieniem, o czym warto wiedzieć, by niepotrzebnie się nie niepokoić.
Reklama
Kiedy rozpoznanie łożyska przodującego? USG i tydzień ciąży
Jak już zostało powiedziane - charakterystyczne objawy łożyska przodującego pojawiają się dopiero pod koniec ciąży (w 30 tygodniu lub później). Kiedy zatem i w jaki sposób następuje rozpoznanie nieprawidłowości? Zwykle łożysko umiejscowione nisko zostaje dostrzeżone już na początku ciąży, w badaniu USG.
Łożysko przodujące najczęściej diagnozowane jest właśnie za pomocą obrazowego badania ultrasonograficznego, które podczas ciąży standardowo wykonywane jest kilkakrotnie i wchodzi w skład badań obowiązkowych. Pierwsze USG obligatoryjne robi się około 13 tygodnia ciąży i już wówczas stwierdzić można, że łożysko jest nisko położone.
Nieprawidłowość potwierdza się lub wyklucza w kolejnym badaniu - w 20-21 tygodniu ciąży. Jeśli z jakiegokolwiek powodu lekarz prowadzący zleci pacjentce wykonanie badań w innych terminach, należy zawsze postępować zgodnie z jego sugestiami.
Reklama
Czy łożysko przodujące może się przesunąć?
Łożysko przodujące zdiagnozowane w 16 czy 18 tygodniu ciąży nie oznacza, że ujście szyjki macicy będzie zakryte nim do końca ciąży, a poród naturalny okaże się niemożliwy. Dlaczego? Czy łożysko przodujące może się przesunąć lub podnieść?
Tak, ponieważ macica podczas ciąży znacząco zwiększa swoją objętość, a jej ściany rozciągają do rozmiarów dyni czy arbuza. Przed ciążą macica waży kilkadziesiąt gramów i ma wielkość gruszki, w ostatnich tygodniach ciąży waży około kilograma, a jej wnętrze osiąga niekiedy objętość 5 litrów.
Łożysko „przykleja” się do wewnętrznej powierzchni ściany macicy, a gdy ta zaczyna się rozciągać, może ono ulec nawet znacznemu przesunięciu ku górze i nawet całkowicie odsłonić ujście szyjki macicy.
Do kiedy łożysko przodujące może się podnieść? O łożysku przodującym można mówić tak naprawdę dopiero po 20 tygodniu, ale nawet w drugiej połowie ciąży może ono jeszcze ulec przesunięciu. Z reguły dopiero na początku 9 miesiąca lekarz prowadzący ocenia szanse na poród naturalny lub określa przeciwwskazania do niego.
Reklama
Zalecenia przy nisko położonym łożysku. Czego nie wolno?
Łożysko położone nisko - zarówno przodujące centralnie, jak i brzeżnie - jest powikłaniem, które wymaga specjalnego postępowania i szczególnych zaleceń lekarskich.
Czy przy powikłaniu zawsze trzeba leżeć? Czego nie wolno, a co powinno się robić? Przede wszystkim należy słuchać specjalisty i z nim szczegółowo omówić plan postępowania, bo w wielu przypadkach zależy on od wielu czynników, nie tylko od umiejscowienia łożyska.
Powikłanie zwiększa niekiedy ryzyko przedwczesnego porodu lub poronienia, jednak nie zawsze zalecane jest leżenie. W wielu przypadkach można żyć normalnie, podróżować samochodem i wykonywać szereg codziennych aktywności, rezygnując jednak z nadmiernego wysiłku, dźwigania itd.
Wiele kobiet ciężarnych ze zdiagnozowanym łożyskiem przodującym musi iść na zwolnienie i przynajmniej do porodu zrezygnować z pracy zawodowej. Hormonem przyjmowanym często w celu podtrzymania ciąży jest progesteron. Przed ciążą reguluje ona jajeczkowanie, natomiast po zapłodnieniu m. in. wspiera prawidłowy rozwój łożyska.
Przy łożysku przodującym należy przyjmować ją tylko, jeśli tak zaleci lekarz prowadzący. Przy powikłaniu należy bezwzględnie zrezygnować ze współżycia. Niebezpieczne mogą być też zaparcia, ponieważ wysiłek podczas wypróżniania prowadzi niekiedy do krwawień z dróg rodnych. Aby zapobiec ryzyku, należy stosować na co dzień odpowiednią dietę ułatwiającą trawienie i swobodne wypróżnianie.
Bardzo ważne jest, by po usłyszeniu diagnozy pacjentka miała wsparcie najbliższych i mogła liczyć na ich pomoc. Rezygnacja z wysiłku oraz współżycia wymaga wysokiej tolerancji partnera, a niekiedy też nowego podziału domowych obowiązków. Przy odpowiednim wsparciu zdecydowanie łatwiej jest ciężarnej stosować się do zaleceń lekarza i w odpowiedni sposób dbać o bezpieczeństwo dziecka.
Łożysko przodujące a poród
Czy przy łożysku przodującym poród naturalny w ogóle jest możliwy? Niestety właściwie we wszystkich przypadkach łożysko przodujące - czy to centralnie czy brzeżnie - jest wskazaniem do cesarki. Kiedy się ją wykonuje? O tym, jaki poród będzie najlepszy i kiedy wykonać cesarskie cięcie, zawsze decyduje lekarz prowadzący na podstawie wykonywanych regularnie badań.
Dlaczego łożysko brzeżnie przodujące jest przeciwwskazaniem do porodu naturalnego, skoro nie zasłania ono ujścia szyjki macicy? Ponieważ niesie ono wysokie ryzyko krwawienia podczas porodu, będącego zagrożeniem życia dla dziecka oraz matki.
Cesarskie cięcie przy łożysku przodującym ma za zadanie zapobiec wypływaniu krwi płodowej, które - nawet niewielkie - może zakończyć się zgonem dziecka. Aby zminimalizować ryzyko, należy postępować zgodnie z zaleceniami lekarza i w przypadku diagnozy - poddać się zabiegowi CC.
Warto jednak pamiętać, że cesarskie cięcie wykonywane z powodu łożyska przodującego wiążę sie z dużym ryzykiem atonii macicy, czyli jej złego obkurczania się po porodzie. Grozi to krwotokiem i czasem w takiej sytuacji występuje konieczność usunięcia macicy.
Zagrożenia związane z łożyskiem przodującym
Jakie powikłania mogą wystąpić w przypadku łożyska przodującego? Jak już zostało wspomniane - największym ryzykiem przy tej nieprawidłowości jest poronienie lub zgon dziecka, do którego może dojść w trakcie porodu naturalnego. Na szczęście współcześnie (przy nowoczesnych metodach zabiegowych i sposobach na donoszenie ciąży) sytuacje takie zdarzają się niezwykle rzadko.
Wśród możliwych zagrożeń przy łożysku przodującym zalicza się również odklejenie łożyska w ciąży, krwawienia z dróg rodnych (w skrajnych przypadkach prowadzące do niedotlenienia płodu) czy rozwój sepsy.
Nieprawidłowość nie ma jednak związku z wrodzonymi wadami płodu i zwykle nie jest przeciwwskazaniem do kolejnej ciąży. Groźnych konsekwencji łożyska przodującego można skutecznie uniknąć, stosując się do zaleceń lekarza prowadzącego i poddając się regularnym badaniom.
