Łysienie plackowate i androgenowe - przyczyny i leczenie

Łysienie jest procesem polegającym na trwałej lub przejściowej utracie włosów owłosionej skóry głowy, w sposób wyraźnie odgraniczony lub rozlany. Przyczyn upatruje się m. in. w zaburzeniach hormonalnych ze wzrostem androgenów, predyspozycjach genetycznych, uwarunkowaniach środowiskowych oraz czynnikach infekcyjnych.

Reklama

Budowa włosa

Aby w pełni zrozumieć procesy patologiczne prowadzące do łysienia warto zapoznać się z budową włosa oraz przebiegiem jego wzrostu. Mieszek włosowy znajduje się w skórze właściwej (środkowa warstwa skóry).

Najgłębiej zlokalizowana jest brodawka włosa, w obrębie której znajduje się sieć naczyń odżywczych i nerwy. Jej uszkodzenie powoduje trwałą utratę włosa. Brodawka otoczona jest opuszką włosa wraz z macierzą, czyli skupiskiem intensywnie dzielących się komórek nabłonkowych, które następnie przesuwając się ku powierzchni skóry, ulegają rogowaceniu i jednocześnie powodują wydłużanie się włosa. Wyróżnia się 3 fazy wzrostu:

• fazę anagenową – w trakcie której procesy podziału komórek nabłonka w obrębie macierzy włosa zachodzą ze wzmożoną intensywnością, uważa się, żeu zdrowych osób w tej fazie znajduje się ok. 85% włosów; trwa zwykle od 4-6 lat;
• fazę katagenową – czyli tzw. okres przejściowy trwający zwykle kilka tygodni;
• fazę telogenową – tzw. stan spoczynku, trwający ok. 3 miesiące; zmiany obejmują głównie głębsze partie mieszka włosowego, następuje zanik opuszki, a w jej miejsce pojawia się tzw. kolba, traci ona kontakt z brodawką naczyniowo–nerwową, mieszek ulega skróceniu w kierunku powierzchni skóry, natomiast w jego miejsce w obrębie głębszych warstw skóry właściwej pojawia się zawiązek nowego włosa w fazie anagenowej; włos telogenowy łatwo ulega usunięciu (wyrwaniu lub wypada samoistnie).

Łysienie - objawy

Do charakterystycznych objawów choroby zalicza się:

1. Ubytek włosów w obrębie owłosionej skóry głowy – w łysieniu androgenowym u mężczyzn jest to zwykle obszar ograniczony do okolicy czołowo-skroniowej i czubka głowy; u kobiet występuje w postaci rozlanej lub ograniczonej do czubka głowy z zachowaniem nienaruszonego pasma włosów sąsiadującego bezpośrednio z czołem; w łysieniu z pociągania ubytkowi podlegają włosy okolicy czołowej (granica skóry owłosionej przesuwa się ku tyłowi, w stronę czubka głowy).
2. Nadmiar owłosienia w innej lokalizacji (twarz, narządy płciowe) – obecne u kobiet, u których stwierdzono wzrost stężenia androgenów.
3. Objawy typowe dla schorzeń wywołujących łysienie:

• zaczerwienienie skóry i złuszczanie naskórka w grzybicy strzygącej;
• blaszki rumieniowo-złuszczające typowe dla tocznia rumieniowatego;
• różowo-fioletowe zabarwienie owłosionej skóry głowy w obrębie ogniska wyłysienia w liszaju obecność typowej blizny łącznotkankowej po urazie;
• obecność typowej blizny łącznotkankowej w miejscu wcześniejszego urazu;
• inne skutki uboczne działania leków przeciwnowotworowych, przeciwzakrzepowych i przeciwtarczycowych: anemia, częste infekcje, nudności, wymioty, zaburzenia płodności, krwawienia z nosa, krwawe stolce, krew w moczu, nadmierne krwawienia miesiączkowe.

Z wyjątkiem grzybicy skóry owłosionej głowy oraz innych skutków ubocznych działania leków przeciwnowotworowych, przeciwkrzepliwych i przeciwtarczycowych, żaden z powyższych objawów nie wymaga pilnej interwencji lekarskiej. W przypadków zaobserwowania ich u siebie należy zgłosić się do dermatologa w trybie planowym.

Reklama

Przyczyny łysienia

Do najważniejszych przyczyn występowania łysienia zalicza się:

• zbyt silne wiązanie włosów w tzw. koński ogon – tzw. łysienie z pociągania; polega na mechanicznym usuwaniu włosów; ubytek obserwowany jest głównie na obwodzie, na granicy owłosionej skóry głowy i okolicy czołowej; ciekawostką jest, że występuje częściej u ras o mocno kręconych włosach, zdecydowanie rzadziej u Europejczyków;
• wyrywanie włosów – podłoże psychogenne; usunięciu podlegają tylko włosy dłuższe, które dają się nawinąć na palec, krótkie pozostają nietknięte; występuje głównie u małych dzieci i u młodzieży z rozpoznanymi zaburzeniami afektywnymi (depresja);
• leki stosowane w terapii nowotworów – działają na komórki intensywnie dzielące się, co powoduje utratę włosów w trakcie ich wzrostu, czyli w fazie anagenowej (stąd pacjenci poddani terapii cytostatykami tracą jednocześnie nawet 90% włosów);
• leki przeciwzakrzepowe i przeciwtarczycowe;
• niedoczynność tarczycy;
• zaburzenia czynności podwzgórza i przedniego płata przysadki;
• grzybica owłosionej skóry głowy – tzw. grzybica strzygąca; dotyka dzieci i dorosłych oraz osoby obciążone dodatkowymi schorzeniami obniżającymi odporność organizmu (nosicieli wirusa HIV i chorych na AIDS); obserwuje się ograniczone ogniska wyłysienia z krótko ułamanymi włosami;
• zatrucie arsenem, talem, rtęcią – metale te gromadzą się wewnątrz włosa, uszkadzając jego strukturę osłabiają go;zatrucie arsenem, talem, rtęcią – metale te gromadzą się wewnątrz włosa, uszkadzając jego strukturę osłabiają go;
• choroby zakaźne, jak np.: kiła, dur brzuszny;
• toczeń rumieniowaty, liszaj płaski – w obrębie zajętych obszarów dochodzi do bliznowacenia, wyłysienie ma charakter trwały;
• uraz – zwykle łysienie ma charakter tymczasowy, jednak w połączeniu z bliznowaceniem uszkodzonej skóry i zanikiem brodawek oraz mieszków włosowych, utrata włosów może być trwała;
• niedobór żelaza;
• ciąża;
• zaburzenia hormonalne ze wzrostem stężenia androgenów, głównie dihydrotestosteronu (pochodna testosteronu) – wydłużają fazę telogenową i skracają anagenową; powodują ubytek włosów w obrębie owłosionej skóry głowy i zwiększają ich ilość w innych miejscach (twarz, narządy płciowe);
• predyspozycje genetyczne – łysienie u członków rodziny o wysokim stopniu pokrewieństwa zwiększa ryzyko rozwoju łysienia u pacjenta.

predyspozycje genetyczne – łysienie u członków rodziny o wysokim stopniu pokrewieństwa zwiększa ryzyko rozwoju łysienia u pacjenta.

Reklama

Łysienie - kiedy iść do lekarza?

Leczenie łysienia, włączając łysienie androgenowe, odbywa się w trybie ambulatoryjnym (kiedy pacjent zjawia się w gabinecie specjalisty w ustalonym wcześniej terminie). W zależności od przyczyny łysienia terapia może trwać od kilkunastu tygodni do roku.

Ważne jest odpowiednie przygotowanie do wizyty. Przydatny może się okazać zestaw następujących pytań:

1. Czy w moim przypadku łysienie ma charakter trwały czy przejściowy?
2. Jakie leczenie jest najkorzystniejsze w moim przypadku?
3. Jak długo należy przyjmować przepisane leki i jaki jest przybliżony koszt terapii?

Jednocześnie należy przygotować się na pytania, które lekarz może zadać w celu dokładnego określenia problemu z jakim zgłosił się pacjent.

Oto kilka z możliwych:

1. Kiedy po raz pierwszy zaobserwował/-a Pan/-i utratę włosów?
2. Czy utrata włosów ma charakter stały, czy zdarzają się okresy zwiększonej utraty oddzielone okresami względnego zahamowania objawów?
3. Czy dolegliwości pojawiły się po raz pierwszy w życiu, czy może występowały w przeszłości?
4. Czy u kogoś z najbliższej rodziny występowało łysienie?
5. Czy zauważył/-a Pan/-i, aby cokolwiek zmniejszało lub zwiększało wypadanie włosów? Jeśli tak, proszę wymienić.
6. Jakie leki przyjmuje Pan/-i obecnie?
7. Czy cierpi Pan/-i na inne choroby przewlekłe? Jeśli tak, to jakie?
8. Czy jest Pan/-i na coś uczulony/-a?
9. Czy pali Pan/-i papierosy?

Ważne jest, aby pacjent starał się ułożyć swoje pytania w kolejności od najważniejszego do najmniej istotnego, dzięki czemu szybciej uzyska potrzebne informacje.

Reklama

Łysienie - czynniki ryzyka

Wzrostu stężenia androgenów oraz predyspozycje genetyczne są najczęstszymi przyczynami łysienia (tzw. łysienia androgenowego). Pochodna testosteronu (dihydrotestosteron) o zwielokrotnionej sile działania po złączeniu z wewnątrzkomórkowymi receptorami komórek nabłonkowych macierzy włosa ogranicza ich proliferację, stymulując tym samym przejście z fazy anagenowej wzrostu włosa w fazę telogenową.

Zmniejsza to wytrzymałość włosów na działanie czynników mechanicznych i skutkuje ich nadmiernym wypadaniem. Następnie zostają one zastąpione włosami cienkimi, tzw. dziecięcymi. W przeciwieństwie do mężczyzn, u których wyżej opisane zmiany są zwykle nieodwracalne, u pań łysienie jest procesem możliwym do odwrócenia przez eliminację jego przyczyny.

Obecnie dość częste jest zjawisko odwracalnej utraty włosów w ciągu kilku lub kilkunastu tygodni po ciąży. Wzrost stężenia estrogenów w czasie ciąży przyczynia się do zahamowania wzrostu włosa. Po porodzie większość przechodzi jednocześnie z fazy anagenowej w telogenową i masowo wypada. Odrastają samoistnie po kilku miesiącach.

Do czynników ryzyka łysienia zalicza się:

• zaburzenia hormonalne (w tym niedoczynność tarczycy);
• występowanie łysienia u członków najbliższej rodziny;
• mechaniczne usuwanie włosów z pociągania;
• zaburzenia afektywne jedno- i dwubiegunowe (tzw. depresja), głównie u młodzieży;
• infekcje grzybicze, bakteryjne (kiła, dur brzuszny, gronkowiec złocisty);
• choroby tkanki łącznej – toczeń rumieniowaty, twardzina układowa;
• liszaj płaski;
• chemioterapia nowotworów, przyjmowanie leków przeciwkrzepliwych i przeciwtarczycowych;
• narażenie na niektóre metale, jak tal, arsen, rtęć;
• niedobory niektórych mikroelementów, takich jak żelazo;
• ciąża;
• urazy mechaniczne owłosionej skóry głowy z uszkodzeniem mieszków włosowych;
• płeć – łysienie występuje częściej u mężczyzn;
• wiek powyżej 40. roku życia.

Reklama

Łysienie - badania i rozpoznanie

Podstawowe elementy diagnostyki łysienia obejmują rozmowę lekarza i pacjenta (tzw. wywiad lekarski, ze szczególnym uwzględnieniem chorób dodatkowych na jakie pacjent cierpi, przyjmowanych leków oraz łysienia u członków rodziny) oraz badanie fizykalne. Zwykle już na ich podstawie możliwe jest postawienie właściwej diagnozy oraz wstępne ustalenie przyczyny choroby. Niekiedy konieczne jest wykonanie badań dodatkowych:

• morfologia krwi, OB, pomiar CRP – konieczna przy podejrzeniu anemii, infekcji, stanu zapalnego;
• pomiar zdolności wiązania żelaza (TIBC) oraz stężenia żelaza we krwi – istotne u kobiet w ciąży;
• pomiar stężenia hormonów wskazujących na zaburzenia czynności osi przysadka-podwzgórze-tarczyca (TSH, fT3, fT4) – wskazują na niedoczynność tarczycy, podwzgórza lub przedniego płata przysadki mózgowej (obniżony poziom fT3 i fT4 przy podniesionym lub obniżonym poziomie TSH);
• trichogram – polega na ocenie mikroskopowej od 50-100 włosów usuniętych bezpośrednio przed badaniem (wyłącznie przez osobę wyszkoloną w tym zakresie), bardzo ważne jest, aby nie były to włosy, które wypadły samoistnie; prawidłowy trichogram przedstawia włosy zarówno w fazie anagenowej, jak i telogenowej; w przypadku łysienia obraz mikroskopowy włosów będzie odpowiadał w większości fazie telogenowej;
• badanie histopatologiczne – w przypadkach sprawiających duże trudności diagnostyczne (jak toczeń rumieniowaty, liszaj płaski) można ocenić pod mikroskopem wycinek skóry z obszaru objętego łysieniem.

Reklama

Jak leczyć łysienie?

Leczenie łysienia obejmuje metody farmakologiczne (eliminacja przyczyny wywołującej chorobę) oraz zabiegi chirurgiczne (przeszczep kępek włosów zawierających prawidłowe mieszki włosowe, metoda niezwykle pracochłonna i skuteczna jedynie w nielicznych przypadkach).

Początek treści sponsorowanej

Warto pamiętać, że piękno zaczyna się we wnętrzu. Codzienną zbilansowaną dietę można uzupełnić o dostępne na rynku preparaty witaminowo-mineralne bogate w składniki wpływające na wygląd skóry, włosów i paznokci. Należy zwrócić uwagę na skład wybranego suplementu diety. Powinien on dostarczać organizmowi odpowiednich składników odżywczych, we właściwych proporcjach celem wsparcia naturalnych procesów biologicznych. Chcesz mieć mocną włosy, zdrową skórę i wytrzymałe paznokcie? Kliknij tutaj, aby dowiedzieć się więcej.

Na farmakoterapię łysienia składają się:

• finasteryd – hamuje przekształcanie testosteronu do dihydrotestosteronu; w Polsce dostępny jest w postaci preparatu Propecia; pozwala zredukować objawy u mężczyzn, ale po odstawieniu łysienie zawsze nawraca; lek ten jest bezwzględnie przeciwwskazany u kobiet i dzieci; minusem jest również cena, koszt miesięcznej kuracji to ok. 170 zł;
• 2% roztwór minoksydylu – rozkurcza drobne naczynia skóry głowy i zwiększa jej ukrwienie; w Polsce dostępne są preparaty Loxon, Piloxidil (ceny miesięcznych terapii to ok. 25 zł), Regaine (koszt miesięcznej terapii to ok. 130 zł); minoksydyl może być stosowany zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet;
• dwuskładnikowe doustne leki antykoncepcyjne – estrogeny i antyandrogeny stosowane u kobiet; ze względu na niskie dawki hormonów zawartych w dostępnych na rynku preparatach antykoncepcyjnych w większości przypadków konieczny jest indywidualny, zwiększony dobór dawek;
• leki stosowane w terapii schorzeń wywołujących łysienie (np. Euthyrox w niedoczynności tarczycy, preparaty żelaza w jego niedoborze);
• zachowanie odpowiedniej diety.

Jak zapobiegać łysieniu

Profilaktyka łysienia obejmuje:

• opracowanie i przestrzeganie diety bogatej w minerały i zapobieganie oraz leczenie schorzeń wywołujących łysienie;
• zapobieganie oraz leczenie schorzeń mogących prowadzić do łysienia;
• unikanie mechanicznego uszkadzania włosów, gwałtownego pociągania, np.: podczas czesania;
• unikanie zbyt ciasnego wiązania włosów, np.: w tzw. koński ogon;
• systematyczne przyjmowanie leków oraz stosowanie miejscowe preparatów wskazanych przez specjalistę.