Istotą zaburzenia występującego w moczówce prostej nerkowej jest brak właściwej odpowiedzi nerek na hormon antydiuretyczny lub choroba nerek zaburzająca zagęszczanie moczu, niezależne od wazopresyny.
Funkcje nerek
Nerki są parzystym narządem położonym w jamie brzusznej. Ich główną funkcją jest:
- filtrowanie krwi,
- usuwanie z niej szkodliwych związków,
- tworzenie moczu.
Odpowiadają one również za usuwanie nadmiaru wody z organizmu lub za zatrzymywanie jej w przypadku niedoboru płynów. Regulacja wydalania wody odbywa się między innymi na drodze hormonalnej. Jednym z regulatorów hormonalnych jest hormon antydiuretyczny (zwany też wazopresyną lub skrótem od angielskiej nazwy - ADH). Produkowany jest on przez podwzgórze, a magazynowany jest w przysadce mózgowej.
Przysadka mózgowa i podwzgórze są częściami mózgu, równocześnie są ważnymi elementami układu hormonalnego (zwanego też dokrewnym). Zajmuje się on regulacją wielu procesów toczących się w organizmie, produkując związki zwane hormonami. Wazopresyna jest hormonem, którego główne działanie skierowane jest na nerki. Powoduje on zagęszczenie moczu poprzez zwrotne wchłonięcie wody i zatrzymanie jej w organizmie - uwalniana jest w sytuacjach niedoboru płynów, gdy organizmowi grozi np. odwodnienie.
Istotą zaburzenia występującego w moczówce prostej nerkowej jest brak właściwej odpowiedzi nerek na hormon antydiuretyczny lub choroba nerek zaburzająca zagęszczanie moczu, niezależne od wazopresyny.
- Zobacz: Torbiele nerki
Reklama
Moczówka prosta nerkowa - postacie choroby
- Postać wrodzona – uwarunkowana genetycznie (dziedziczne zaburzenie receptorów dla wazopresyny w nerkach), występująca wyłącznie u mężczyzn.
- Postać nabyta – uszkodzenie nerek, które może wywołać moczówkę, występuje w niektórych przypadkach hiperkalcemii (zbyt dużego stężenia wapnia we krwi), hipokaliemii (zbyt niskiego stężenia potasu we krwi) oraz jako działanie niepożądane niektórych leków (węglan litu), a także może występować przemijająco w innych chorobach nerek.
Reklama
Moczówka prosta nerkowa - przyczyny
Zespoły chorobowe mogące być przyczyną postaci nabytej moczówki prostej nerkowej:
- faza wielomoczu po ostrej martwicy cewek nerkowych,
- odmiedniczkowe zapalenia nerek,
- nefropatia zaporowa,
- torbielowatość rdzenia nerki,
- szpiczak mnogi,
- skrobiawica nerek,
- niedokrwistość sierpowatokrwinkowa,
- odrzucanie przeszczepionej nerki.
Reklama
Objawy moczówki prostej
Dla moczówki prostej charakterystyczne jest występowanie trzech objawów (w nawiasach podano nazwy funkcjonujące w literaturze medycznej):
- wielomocz (poliuria) - czyli oddawanie bardzo dużych ilości moczu rzędu 5-25 litrów na dobę,
- wzmożone pragnienie połączone z wypijaniem zwiększonej ilości płynów (polidypsja),
- brak zdolności zagęszczania moczu (astenuria) – oceniana w badaniu ogólnym moczu
U małych dzieci (do 2 roku życia) zamiast wielomoczu może występować biegunka. Bardzo charakterystyczne dla moczówki jest nocne oddawanie moczu (nykturia), jego brak praktycznie wyklucza występowanie tej choroby.
Reklama
Moczówka prosta nerkowa - wizyta u lekarza
Moczówka prosta nerkowa wrodzona jest rozpoznawana zazwyczaj w dzieciństwie, kiedy to zaniepokojeni oddawaniem przez dziecko zbyt dużych ilości moczu rodzice kierują się do lekarza pierwszego kontaktu lub pediatry. Jego rolą jest wykluczenie innych częstszych przyczyn nadmiernego oddawania moczu.
Podobnie rzecz się ma z osobami dorosłymi, które trafiając do lekarza powinny być przede wszystkim poddane diagnostyce innych przyczyn poliurii, która najczęściej występuje w przebiegu cukrzycy. Dlatego właśnie cukrzyca, ze względu na dużą częstość w społeczeństwie, powinna być wykluczona najpierw.
Istotnym czynnikiem jest też tzw. polidypsja psychogenna – czyli nadmierne przyjmowanie płynów występujące na podłożu zaburzeń psychicznych (najczęściej w przebiegu schizofrenii). Ta przyczyna jest wykluczana na podstawie testu odwodnieniowego.
Dalszy ciąg leczenia podejmują zazwyczaj lekarze endokrynolodzy (zajmujący się zaburzeniami hormonalnymi), którzy zajmują się dalszą diagnostyką (głównie wykluczeniem ośrodkowego pochodzenia moczówki), albo nefrolodzy, jeśli ustalono, że moczówka wystąpiła w przebiegu innych chorób nerek.
- Przeczytaj: Ostra niewydolność nerek
Reklama
Moczówka prosta nerkowa - diagnostyka
Do rozpoznania moczówki prostej nerkowej służą dwie próby diagnostyczne. Są to:
1. Test odwodnieniowy (zwany też testem zagęszczania moczu)
Badana jest w nim zdolność zagęszczania moczu w sytuacji ograniczenia podawania płynów. Prawidłowo w przypadku niedoborów płynowych nerki, między innymi pod wpływem hormonu antydiuretycznego, powinny stopniowo zagęszczać mocz. Parametrami laboratoryjnymi tego stanu są wzrost osmolalności i ciężaru właściwego moczu. W moczówce prostej z racji zaburzonego zagęszczania nie dochodzi ani do wzrostu osmolalności, ani ciężaru właściwego moczu, co przemawia za rozpoznaniem moczówki. Wzrost tych parametrów wyklucza moczówkę i przemawia za zaburzeniami psychicznymi jako podłożem zaburzenia (polidypsja psychogenna).
Test odwodnieniowy - sposób przeprowadzenia:
- W dniu badania pacjent nie przyjmuje żadnych płynów.
- U chorych z łagodnym wielomoczem (<6 l/24 h) zaprzestaje się podawania płynów o godz. 18.00 w dniu poprzedzającym badanie.
- U chorych z dużym wielomoczem (>6 l/24 h) zaprzestaje się podawanie płynów w godzinach rannych w dniu badania.
- Podczas testu mierzy się objętość wydalonego moczu i masę ciała w odstępach godzinowych.
- Utrata masy ciała nie może przekroczyć 3% (większa utrata jest wskazaniem do przerwania badania).
- Osmolalność moczu mierzy się przed rozpoczęciem testu, a następnie co godzinę (do zakończenia testu lub jego przerwania ze względu na wskazania).
- Test u chorych z moczówką trwa zazwyczaj kilka godzin; u dorosłych bez moczówki kontynuuje się do 18 godzin.
2. Test wazopresynowy
Jest drugim etapem diagnostyki. Służy do odróżnienia moczówki prostej nerkowej od innej postaci tej choroby, czyli moczówki prostej centralnej (lub ośrodkowej). W moczówce ośrodkowej w skutek różnych przyczyn zaburzających wytwarzanie wazopresyny dochodzi do jej niedoboru, co skutkuje podobnie jak w moczówce prostej nerkowej zaburzeniem zagęszczania moczu i podobnymi objawami.
Jednak rozróżnienie tych dwóch typów jest bardzo istotne ze względu na różne przyczyny - skutkuje to zupełnie innym leczeniem. Substancją podawaną w tym teście jest desmopresyna – związek o niemalże identycznym działaniu jak hormon antydiuretyczny. W moczówce prostej ośrodkowej, w której brakuje wazopresyny, podanie związku o praktycznie tym samym działaniu spowoduje polepszenie funkcji zagęszczania moczu i poprawę parametrów badanych próbek. W moczówce prostej nerkowej wazopresyna jest prawidłowo wytwarzana, więc podanie jej syntetycznego odpowiednika nic nie zmieni ze względu na uszkodzenie występujące w nerkach, parametry pozostaną takie same.
W postaciach nabytych występują ponadto zmiany w badaniach dodatkowych (badania krwi, moczu itp.) charakterystyczne dla danej choroby.
Test wazopresynowy - przebieg badania:
- Przeprowadzany jest pod koniec testu odwodnieniowego.
- Podaje się doustnie lub donosowo desmopresynę.
- Następnie mierzona jest objętość, osmolalność i ciężar właściwy kolejnych porcji oddawanego moczu.
- W moczówce prostej nerkowej parametry te nie ulegają istotnym zmianom.
Reklama
Moczówka prosta nerkowa - leczenie
Leczenie moczówki prostej nerkowej składa się z kilku części:
- Płyny – choremu podaje się doustnie lub przetacza dożylnie (w zależności od stanu) odpowiednie ilości płynów. Celem tego leczenia jest ochrona przed odwodnieniem.
- Dieta - chorym zaleca się ograniczenie spożycia sodu i białka w diecie. Zmniejsza to ilość oddawanego moczu i ułatwia utrzymanie właściwego nawodnienia.
- Leczenie choroby będącej przyczyną moczówki prostej nerkowej – w postaciach nabytych bardzo istotnym elementem wyleczenia moczówki jest odpowiednia terapia choroby wywołującej upośledzenie zagęszczania moczu (odmiedniczkowego zapalenie nerek, nefropatii zaporowej itp.).
- Leczenie wrodzonej moczówki prostej – jest trudniejsze ze względu na defekt genetyczny. Chorym w celu zmniejszenia wydalania moczu jest podawany hydrochlorotiazyd - jest to lek moczopędny, który ze względu na istotę zaburzeń występujących w moczówce, korzystnie wpływa na stan chorych.
Moczówka prosta nerkowa nie leczona nie stanowi zagrożenia życia, jeżeli tylko chory odpowiednio uzupełnia utracone z moczem płyny. Pomocne może być posiadanie przez chorego (w portfelu, razem z dokumentami itd.) informacji o tym, że cierpi na moczówkę - pozwoli to w sytuacjach nagłych (np. wypadek, ciężki uraz) prowadzić lekarzom odpowiedni bilans płynów, który jest zaburzony w przebiegu moczówki. W przypadku postaci wrodzonych ważne jest zrozumienie faktu, że choroby nie można wyleczyć, ale można z nią normalnie żyć kontrolując przyjmowane i tracone płyny.
Przeczytaj także:
