Mózgowe porażenie dziecięce - objawy, przyczyny i leczenie

Co to jest mózgowe porażenie dziecięce?

Liczba dzieci niepełnosprawnych ruchowo w Polsce szacowana jest na 40-45 tysięcy. Maluchów cierpiących na mózgowe porażenie dziecięce jest wśród nich około 20-25 tysięcy, MPD stanowi więc najczęstszą przyczynę kalectwa małych pacjentów. 

Dziecięce porażenie mózgowe definiowane jest jako przewlekła, nieuleczalna ale też niepostępująca dysfunkcja ośrodkowego układu nerwowego, będąca następstwem uszkodzeń bądź nieprawidłowego rozwoju mózgu. Nie jest to odrębna jednostka chorobowa, lecz szeroki zespół objawów obejmujących zaburzenia ruchu i postawy, utrudniających lub uniemożliwiających poruszanie się, jedzenie, mówienie, oddychanie. 

W zdecydowanej większości przypadków mózgowe porażenie dziecięce jest wynikiem komplikacji związanych z porodem (ponad 60 procent przypadków), niekiedy też powstaje w okresie życia płodowego lub w pierwszych miesiącach po urodzeniu. Pierwsze objawy pojawiają się zazwyczaj już w okresie niemowlęcym, bywają one jednak mało charakterystyczne i mogą być mylnie brane za symptomy innych zaburzeń lub chorób. Z całą mocą MPD zaczyna się ujawniać po ukończeniu przez dziecko 2 lat. 

Reklama

Pierwsze objawy dziecięcego porażenia mózgowego

Pierwsze objawy dziecięcego porażenia mózgowego wystąpić mogą przed ukończeniem 6-go miesiąca życia, aczkolwiek w tak młodym wieku nie diagnozuje się jeszcze MPD, poza bardzo ciężkimi i oczywistymi przypadkami.  

Do najwcześniejszych symptomów należą:

• zauważalne opóźnienia w rozwoju psychoruchowym, późniejsze osiąganie tzw. kamieni milowych, takich jak przewracanie się na brzuszek, czy unoszenie główki,
• trudności w karmieniu,
• zaburzenia snu,
• częste zaciskanie piąstek,
• częste przywodzenie ud i ramion,
• odginanie główki,
• nadwrażliwość na dźwięki.

W przypadku dzieci starszych niż 6 miesięcy, powodem do niepokoju powinny być:

• utrzymujące się odruchy niemowlęce kończyn dolnych, w tym m.in. nadmierne prostowanie stóp oraz przywodzenie ud – w konsekwencji dziecko usiłujestanąć na własnych nogach czyni to na palcach,
• utrzymujące się odruchy niemowlęce kończyn górnych – silne chwytanie z przywiedzionym kciukiem,
• utrzymujący się odruch Moro, zwany też odruchem obejmowania, stanowiący jedną z pierwotnych reakcji obronnych, wykształcających się już w czasie życia płodowego.Polega na szerokim rozkładaniu rączek, przy jednoczesnym wdechu powietrza, wyprostowaniu ciała i odgięciu głowy do tyłu, a następnie przywodzeniu ich ku sobie, wraz z wydechem i przyjęciem postawy embrionalnej. 

Reklama

Dojrzałe objawy mózgowego porażenia dziecięcego

W kolejnych latach życia objawy mózgowego porażenia dziecięcego przyjmują dojrzałą i charakterystyczną postać, wówczas można już orzekać o typie zaburzeń oraz ich nasileniu. 

Najbardziej typowe porażenie mózgowe u dzieciobjawia się poprzez (dane: Studium Doskonalenia Menedżerów Oświaty):

•  trudności z chodzeniem (około 30 procent przypadków),
• zaburzenia mowy (25 proc.),
• zaburzenia snu (20 proc.),
• zaburzenia połykania (20 proc.),
• nietrzymanie moczu (25 proc.),
• epilepsja (25 proc.),
• poważna wada wzroku (10 proc.),
• zaburzenia zachowania (25 proc),
•  zaburzenia umysłowe (50 proc.),
• ból określonych partii ciała (75 proc.).

Reklama

Rodzaje mózgowego porażenia dziecięcego

MPD różnicuje się ze względu na zasięg dysfunkcji, a także charakter występujących zaburzeń napięcia mięśniowego. 

Obowiązujące klasyfikacje wyróżniają:

• spastyczne porażenie mózgowe: około 70-75 procent przypadków (dane: E.Dias, Cerebral Palsy: A Brief Review), a więc zdecydowanie najczęstsze, związane ze wzmożonym napięciem mięśniowym,
• dyskinetyczne porażenie mózgowe: (10-15 procent przypadków), w przebiegu którego występuje zmienne napięcie mięśni, zarówno zbyt duże, jak też byt małe,
• atetotyczno-hipotoniczneporażenie mózgowe: (10-15 procent), charakteryzujące się obniżonym napięciem mięśniowym.

Ze względu na umiejscowienie, wyróżnia się natomiast następujące rodzaje dziecięcego porażenia mózgowego:

• monoplegia – porażenie jednej tylko części ciała, bardzo rzadkie,
• hemiplegia – porażenie jednej połowy ciała, około 20-30 proc. przypadków,
•  diplegia – porażenie wszystkich kończyn, ale w szczególności obu nóg, najczęstsza postać DPM (30-40 proc.),
• triplegia – porażenie trzech kończyn, bardzo rzadko występujące,
• tetraplegia– dziecięce porażenie mózgowe czterokończynowe, dotykające nóg i rąk, a także mięśni tułowia oraz karku; bardzo ciężka postać występująca w około 10-15 proc. przypadków.

Reklama

Przyczyny dziecięcego porażenia mózgowego

Przyczyny dziecięcego porażenia mózgowego najczęściej związane są z komplikacjami ciąży i porodu. 

Wśród typowych czynników etiologicznych wymienia się:

• zaawansowane wcześniactwo (dzieci urodzone przed 33 tygodniem ciąży),
• niedotlenienie i niedokrwienie płodu w czasie ciąży oraz porodu,
• skrajnie niska masa urodzeniowa dziecka,
•  zaburzenia przebiegu ciąży, w tym łożysko przodujące, przedwczesne pęknięcie błon płodowych),
• przedłużający się czas porodu,
• ciąża mnoga,
• zakażenia i zatrucia matki w czasie ciąży,
• wiek matki poniżej 16 lub powyżej 40 lat,
• mutacje genetyczne.

Reklama

Leczenie dziecięcego porażenia mózgowego

Leczenie dziecięcego porażenia mózgowego jest trudnym i mało efektywnym procesem, który trwać powinien całe życie, ze szczególnym jednak nasileniem w okresie wczesnodziecięcym. 

W wielu przypadkach do terapii niezbędne jest zaangażowanie szerokiego zespołu specjalistów, takich jak:

• pediatra zajmujący się zaburzeniami neurorozwojowymi,
•  neurolog,
• ortopeda,
• fizjoterapeuta,
•  logopeda,
• psycholog rozwojowy,
• pedagog,
• pracownik socjalny.

Celem terapii jest normalizacja napięcia mięśni, stabilizacja nieprawidłowych odruchów, usprawnienie czynności chodzenia, mówienia, jedzenia, pisania, a także ułatwienie funkcjonowania w wymiarze społecznym. Należy pamiętać, że leczenie dziecięcego porażenia mózgowego nie prowadzi do eliminacji zaburzeń wynikających z nieodwracalnych zmian w mózgu, a jedynie łagodzi ich objawy. 

Reklama

Terapia dziecięcego porażenia mózgowego

Terapia dziecięcego porażenia mózgowego obejmuje szereg działań, wśród których wymienić można takie metody postępowania, jak:

• fizjoterapia technikami Bobatha, Vojty, Peto, Domana-Delacato, Shantala,
• zabiegi neurochirurgiczne, pozwalające normalizować zaburzenia ruchowe,
• inne procedury neurochirurgiczne, jak SPR (Selective Posterior Rhizotomy), SMF (Selective Motor Fasciculotomy),
•  zabiegi chirurgii ortopedycznej, na różnego rodzaju przykurcze i urazy,
•  zabiegi ortopedyczne STR (uwalnianie tkanek miękkich),
• leczenie farmakologiczne (w zależności od rodzaju zaburzeń z użyciem takich substancji czynnych, jak między innymi: baclofen, diazepam, tyzanidyna, dantrolen, toksyna botulinowa, triheksyfenidyl, rezerpina, tetrabenazyna),
• metoda stymulacji EEG Biofeedback,
• dogoterapia, hipoterapia.