Nerki to parzysty narząd zlokalizowany w jamie brzusznej, a ich główną rolą jest produkcja moczu. Położone są one na wysokości dwóch ostatnich kręgów piersiowych i trzech górnych kręgów lędźwiowych.
Termin nerka podkowiasta oznacza chorobę należącą do wad wrodzonych (obecnych od urodzenia), która polega na zrośnięciu nerek – tworzą one wówczas jeden twór przypominający kształtem „podkowę”. U dorosłych wada ta występuje w przybliżeniu u jednej osoby na pięćset, natomiast u dzieci ponad dwa razy częściej, czyli około jednej na trzysta. Nerka podkowiasta niemalże dwa razy częściej występuje u mężczyzn.
Czym jest nerka podkowiasta?
Wada ta polega na zrośnięciu dolnych (95% przypadków), znacznie rzadziej górnych biegunów nerek, a przestrzeń łącząca obie nerki nazywana jest cieśnią. Czasami dochodzi jednak do zrośnięcia obu biegunów (górnych i dolnych), wtedy powstaje tzw. nerka dyskowata.
Charakterystyczne jest położenie zrośniętych nerek niżej niż w normalnych warunkach. Najczęściej nerka podkowiasta składa się z nerek jednakowej wielkości symetrycznie położnych, choć czasem jedna z nich może być mniejsza, podwójna lub przemieszczona.
Miąższ nerkowy położony jest przed kręgosłupem, przez co narażony jest na urazy, które mogą stymulować powstawanie tkanki łącznej. Jeśli tkanka ta rozrasta się w okolicy moczowodu i miedniczki nerkowej może powodować zastój moczu.
Reklama
Przyczyny nerki podkowiastej
Odkryto, że zespół Turnera (genetycznie uwarunkowany zespół wad wrodzonych, który wynika z całkowitego lub częściowego braku jednego z chromosomów płciowych X), w około 25-45% współistnieje z wadami wrodzonymi nerek, w tym w 10-16% współistnieje z nerką podkowiastą.
W chwili obecnej nie są znane sposoby zapobiegania rozwojowi nerki podkowiastej, która powstaje w okresie życia płodowego.
Reklama
Nerka podkowiasta - towarzyszące nieprawidłowości w organizmie
Wada powoduje częstsze niż normalnie narażenie na wystąpienie:
- częstych infekcji,
- kamieni nerkowych,
- urazu,
- wodonercza (powiększenie nerek wskutek zastoju)
- częstsze występowanie nowotworów.
U dzieci ze stwierdzoną nerką podkowiastą zaobserwowano częstsze występowanie guza Wilmsa (najczęstszy typ guza w jamie brzusznej u dzieci). Ponadto wykazano, że nerka podkowiasta dość często (w około 1/3 części przypadków) może współistnieć z innymi nieprawidłowościami w organizmie (patrz tabela poniżej).
| Nieprawidłowości w organizmie, które mogą występować wspólnie z nerką podkowiastą: |
|---|
| wady przewodu pokarmowego takie jak: nieprawidłowe obroty narządów wewnętrznych, niedrożność odbytu |
| wady serca: wada przegrody międzykomorowej (przegrody oddzielającej prawą i lewą komorę od siebie) |
| choroby genetyczne takie jak zespół Turnera |
| wady centralnego układu nerwowego |
| wady szkieletu, wśród których wymieniane są: stopa szpotawa oraz deformacje żeber |
Reklama
Nerka podkowiasta - objawy
Często przebieg jest bezobjawowy, a do wykrycia choroby dochodzi najczęściej przypadkowo. U pacjenta zgłaszającego się na badania jamy brzusznej (głównie USG) wykonywane z innych przyczyn podczas rutynowej oceny nerek stwierdza się występowanie tej wady.
Rzadziej, jeśli wada ta spowoduje wystąpienie objawów, mogą one mieć charakter:
- nudności i wymiotów,
- częstomoczu (częstsza niż zwykle potrzeba oddania moczu),
- objawów związanych z zastojem moczu,
- bólów brzucha,
- ewentualnie wyczuwalnego guza w brzuchu.
Konsekwencją i zarazem objawem wady mogą być również częściej niż w ogólnej populacji występujące:
- kamienie nerkowe,
- infekcje dróg moczowych z objawowym krwiomoczem (mocz o zabarwieniu czerwonawym, czasem żywoczerwonym, wynikającym z obecności w nim krwi)
- ropomocz
Reklama
Nerka podkowiasta - diagnostyka
Nerka podkowiasta w około 1/3 przypadków nie daje żadnych objawów. Wówczas choroba rozpoznawana jest przypadkowo, podczas badania jamy brzusznej (USG, TK, itd.) wykonanego z całkiem innego powodu.
Otrzymując wynik pacjent dowiaduje się, że jego nerki nie są prawidłowo zlokalizowane w jamie brzusznej, a przede wszystkim są zrośnięte. U reszty chorych wystąpienie mało charakterystycznych objawów powoduje zgłoszenie się pacjenta najczęściej do swojego lekarza rodzinnego.
Rolą lekarza pierwszego kontaktu jest zlecenie prostych badań:
- moczu,
- krwi
- USG brzucha,
a następnie skierowanie pacjenta do specjalisty chorób nerek (nefrologa) celem konsultacji.
Lekarz nefrolog decyduje o zleceniu kolejnych bardziej specjalistycznych badań, którymi mogą być:
- ultrasonografia,
- urografia,
- pielografia,
- scyntygrafia
- tomografia komputerowa
- rezonans magnetyczny jamy brzusznej.
Ich rolą jest zobrazowanie struktur zrośniętych nerek, ocena stopnia ich funkcji oraz zakwalifikowanie chorego do dalszego leczenia (lub jego braku).
Reklama
Nerka podkowiasta - leczenie
Leczenie w przypadku nerki podkowiastej będzie zależało od rodzaju zmian wytworzonych w narządzie. Jeśli wada ma przebieg bezobjawowy i została przypadkowo rozpoznana, nie wymaga zazwyczaj żadnego leczenia, a jedynie okresowego monitorowania funkcji nerek.
Chirurgicznie wada leczona jest w przypadku poważniejszych powikłań, tj.
- występowania kamicy nerkowej,
- znacznego zastoju,
- wodonercza.
W przypadku częstych nawrotów infekcji spowodowanych zaburzeniem w odpływie moczu stosowane jest leczenie przeciwdrobnoustrojowe (głównie antybiotyki stosowane w zakażeniach bakteryjnych).
Reklama
Nerka podkowiasta - powikłania
Zespół nerki podkowiastej może być powikłany zastojem moczu w drogach moczowych, co prowadzi do nawrotowych infekcji, roponercza, krwiomoczu lub kamicy. Pacjent uświadomiony o istocie swej choroby, nawet w przypadku bezobjawowego jej przebiegu powinien zgłaszać się na okresowe badania kontrolne, w tym:
- badania moczu
- badanie ultrasonograficzne,
które pozwolą na szybkie wychwycenie powikłań i ewentualne ich leczenie. Dziewczynki z zespołem Turnera i dzieci z współwystępującymi wadami innych układów i narządów powinny być badane w kierunku występowania nerki podkowiastej.
Nerka podkowiasta - najczęściej zadawane pytania
Czy nerka podkowiasta to wada zagrażająca mojemu życiu?
Najczęściej choroba ta ma łagodny przebieg, a osoby posiadające zrośnięte nerki nawet nie zdają sobie z tego sprawy. Rzadko może prowadzić do wystąpienia groźnych powikłań. Dodatkowo zastój moczu w przebiegu nerki podkowiastej zwiększa ryzyko rozwoju choroby nowotworowej u dzieci (guz Wilmsa).
Czym różni się nerka podkowiasta od normalnych nerek?
Wada ta polega na zrośnięciu dolnych (95% przypadków), znacznie rzadziej górnych biegunów nerek. Normalnie nerki położone są oddzielnie po obu stronach jamy brzusznej, a w przypadku nerki podkowiastej łączą się one ze sobą i tworzą pojedynczy twór w kształcie podkowy położony niżej, niż „normalne nerki”.
Czy jest to częsta wada?
U dorosłych wada ta występuje przybliżeniu u jednej osoby na pięćset, natomiast u dzieci dwa razy częściej, czyli około jednej na trzysta.
Kto jest zagrożony wystąpieniem tej wady?
Zespół Turnera w około 25-45% współistnieje z wadami wrodzonymi nerek, w tym w 10-16% współistnieje z nerką podkowiastą.
Czego powinni się obawiać pacjenci z nerką podkowiastą?
Wada powoduje częstsze niż normalnie narażenie na wystąpienie: kamieni nerkowych, urazu, wodonercza. U dzieci zaobserwowano, że częściej w przypadku nerek podkowiastych występuje guz (nowotwór) Wilmsa. Pacjenci z nerką podkowiastą powinni obawiać się częstych w tym przypadku infekcji dróg moczowych.
Czy możliwe jest, abym nie posiadał/a żadnych objawów niepokojących ze strony nerek?
Tak, nerka podkowiasta w około 1/3 przypadków przebiega bezobjawowo.
