Objawy niedoboru jodu
Jod to pierwiastek chemiczny z grupy fluorowców. Podobnie jak inne pierwiastki (np. żelazo, magnez, wapń) występuje również w ludzkim organizmie. Choć człowiek potrzebuje go naprawdę niewiele (jod jest zaliczany to tzw. mikroelementów), życie bez jodu nie jest możliwe.
Objawy niedoboru jodu wynikają przede wszystkim z nieprawidłowej pracy tarczycy i różnią się, w zależności od okresu życia, w którym się pojawiają:
- u dorosłych – niedobór lub braki jodu, prowadzą w pierwszej kolejności do pojawienia się takich objawów jak przybieranie na wadze i apatia. Poczucie ciągłego zmęczenia, niechęć do wszelkich aktywności, a niekiedy też stale towarzyszące uczucie chłodu mogą zwiastować obniżający się poziom tego pierwiastka w organizmie. Może on także mieć negatywny wpływ na wygląd skóry, wywoływać jej przesuszenie, zaczerwienienie i podatność na uszkodzenia. U pacjentów dorosłych niedobór jodu objawia się na kolejnym etapie powiększeniem tarczycy i rozwojem wola tarczycowego. Początkowo jest to tzw. wole miąższowe, które – po uzupełnieniu niedoboru – może całkowicie zniknąć.
- u dzieci – objawy niedoboru jodu mogą być różne w zależności od wieku. U niemowląt i dzieci małych symptomem może być spowolniony rozwój fizyczny i intelektualny, spowolniony wzrost lub nieproporcjonalna budowa ciała, opóźnione ząbkowanie. U starszych natomiast – opóźnione dojrzewanie płciowe, zaburzenia rozwoju fizycznego, apatia, nadwaga, obniżona sprawność umysłowa (problemy z nauką, pamięcią, koncentracją), powiększenie gruczołu tarczycy.
Objawy niedoboru jodu w organizmie nie powinny być lekceważone, ponieważ brak jego uzupełnienia może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych lub nieodwracalnych nieprawidłowości rozwojowych.
W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ustanowionej przez WHO niedobór jodu posiada oznaczenie 5B5K.3, natomiast zaburzenia tarczycy związane z niedoborem jodu mają symbol 5A00.1, przy czym:
- 5A00.10 to wole rozproszone związane z niedoborem jodu,
- 5A00.10 to wole wieloguzkowe związane z niedoborem jodu,
- 5A00.1Z to nieokreślone zaburzenia tarczycy lub inne stany związane z niedoborem jodu.
Reklama
Jak sprawdzić niedobór jodu?
Zaobserwowanie wyżej wymienionych objawów powinno zostać niezwłocznie skonsultowane z lekarzem celem dokładnego ustalenia ich podłoża. Brak witalności życiowej czy ciągłe uczucie zmęczenia mogą mieć bardzo wiele przyczyn – od błahych po poważne, dlatego przeprowadzenie odpowiedniej diagnostyki jest niezbędne.
Niedobór jodu diagnozuje się w prosty i szybki sposób, więc ustalenie poziomu tego pierwiastka w organizmie nie przysparza pacjentowi trudności. Aby go ocenić, wystarczy oddać próbkę moczu do laboratoryjnej analizy. Jod jest bowiem pierwiastkiem, który w znacznej mierze jest wydalany właśnie z moczem. Badanie moczu pozwala więc miarodajnie ustalić, czy jego stężenie jest prawidłowe, czy zbyt niskie.
Przy stwierdzeniu niedoboru jodu często wykonuje się także badanie obrazowe tarczycy (przeważnie USG) pozwalające na określenie objętości gruczołu. Te dwa badania razem są wiarygodnym miernikiem oceny stanu tarczycy i poziomu jodu.
Reklama
Skutki niedoboru jodu
Podobnie, jak objawy, w zależności od wieku pacjenta różne mogą być także skutki niedoboru jodu w organizmie. Co powoduje stan przewlekły i nieleczony?
U pacjentów dorosłych przede wszystkim prowadzi on do upośledzenia funkcji i pracy tarczycy, które rozwija się pewnymi etapami. Na początku dochodzi do powiększenia objętości gruczołu, a następnie stan ten przeradza się w powstanie woli tarczycy.
Wole najpierw mają strukturę miąższową, ale jeśli niedobór nie zostanie uzupełniony, mogą one zmienić się w wole guzkowe. Ich powiększanie się skutkuje uciskaniem tchawicy i utrudnieniem oddychania.
Nieuzupełnienie braku jodu skutkuje następnie niedoczynnością tarczycy, a w skrajnych przypadkach niedobór jodu w organizmie powoduje upośledzenie umysłowe i negatywnie wpływa na płodność.
Na etapie płodowym niedobór jodu może uszkodzić mózg dziecka i doprowadzić do tzw. kretynizmu. Zwiększa ryzyko poronienia i obumarcia płodu, a w innym przypadku powoduje upośledzenie fizyczne i umysłowe.
Na szczęście sytuacja taka współcześnie zdarza się niezwykle rzadko, ponieważ szeroki dostęp do zróżnicowanej żywności oraz różnego rodzaju suplementów diety zmniejsza ryzyko niedoborów różnych pierwiastków.
Reklama
Jak uzupełnić niedobór jodu?
Braki jodu uzupełniać można, stosując odpowiednią dietę. Jod występuje w wodzie morskiej i dlatego jego bogatym źródłem są:
- ryby morskie (np. dorsz, flądra, sardynki, tuńczyk),
- glony (krasnorosty),
- kawior.
Na terenach nadmorskich spora ilość tego pierwiastka znajduje się w glebie, skąd czerpią go rośliny, a następnie zwierzęta. Spożywanie roślin, które były uprawiane na terenach bogatych w jod oraz picie mleka (i jego przetworów) od krów pasących się w tamtych rejonach może wspomóc walkę z niedoborem jodu.
Samo wdychanie jodu nad morzem podnosi jego stężenie w organizmie. Ludzie zamieszkujący tereny nadmorskie w naturalny sposób mają go więcej niż ci, którzy mieszkają daleko od wybrzeża.
Kiedy naturalne sposoby na podwyższenie poziomu jodu okazują się niewystarczające, można rozpocząć suplementację lub leczenie. Polega ono na przyjmowaniu tabletek zawierających jod w postaci jodku potasu. Dawka lecznicza u dorosłych wynosi około 300-500 µg. Leczenie trwa zwykle wiele miesięcy.
Reklama
Wrodzony zespół niedoboru jodu
Brak jodu w organizmie na etapie płodowym jest bardzo groźny i może prowadzić do wrodzonego zespołu niedoboru jodu. Kiedyś był to stan często spotykany, szczególnie wśród mieszkańców terenów górskich, żyjących z dala od morza. Dziś zdarza się znacznie rzadziej dzięki dostępowi do zbilansowanej diety, czy choćby powszechności soli jodowanej uzupełniającej ubytki.
Z reguły bierze się on z niskiego poziomu tego pierwiastka w organizmie matki, do którego może prowadzić np. niedoczynność tarczycy. Wszystkie kobiety ze stwierdzoną przed ciążą niedoczynnością powinny więc pozostawać pod stałą opieką lekarza i stosować się do jego zaleceń, by wyeliminować ryzyko niedoboru jodu u dziecka.
Nawet niski spadek jego poziomu u płodu może powodować uszkodzenia mózgu, skutkujące później upośledzeniem, nieprawidłowym rozwojem fizycznym i psychicznym.
