Niedokrwistość z niedoboru żelaza - przyczyny, objawy, leczenie

Jest najczęstszym rodzajem niedokrwistości, nazywana inaczej sideropeniczną. Powstaje z powodu zbyt małej ilości żelaza w organizmie. Występuje fizjologicznie u niemowląt pomiędzy 6. a 18. miesiącem życia. Może pojawić się także u nastolatków w okresie pokwitania, co ma związek z jego większym zapotrzebowaniem. W przypadku osób dorosłych częściej dotyczy kobiet.

Co to jest anemia?

Anemia, inaczej niedokrwistość to zmniejszenie się:

• stężenia hemoglobiny (Hb),
• wartości hematokrytu (Ht),
• liczby czerwonych krwinek (erytrocytów, RBC)

w porównaniu z normami przyjętymi dla określonego wieku rozwojowego.

Zobacz wideo: Test krwi utajonej - po co go robimy?

Prawidłowo erytrocyty u zdrowych osób powstają w szpiku kostnym, który zlokalizowany jest u osób dorosłych głównie w żebrach, mostku, kręgach, kościach biodrowych oraz w nasadach kości długich w procesie erytropoezy.

Pośród parametrów charakterystycznych dla nich, w morfologii krwi odnajdujemy:

• MCV – określa średnią objętość krwinki,
• MCH – oznacza średnią zawartość Hb w krwince,
• MCHC – określa średnie stężenie Hb w krwince.

Hemoglobina jest białkiem wchodzącym w skład erytrocytu, posiada zdolność do łączenia się z tlenem będąc tym samym nośnikiem odpowiedzialnym za jego transport do komórek znajdujących się w całym organizmie, co umożliwia im prawidłowe funkcjonowanie.

W prawidłowych warunkach jej stężenie wynosi:

• u kobiet 11,5-16,0 g/dl,
• u mężczyzn 12,5-18,0 g/dl.

Gdy w organizmie dojdzie do zmniejszenia liczby krwinek czerwonych lub hemoglobiny, dochodzi do wzrostu obciążenia pracy serca oraz przyśpieszenia jego bicia, tak aby umożliwić adekwatny dowóz tlenu do komórek pomimo zmniejszenia liczby jego nośników.

Anemie możemy sklasyfikować ze względu na jej nasilenie, ma to związek z poziomem hemoglobiny, przy takim podziale wyróżniamy anemię:

• łagodną,
• umiarkowaną,
• ciężką,
• zagrażającą życiu.

Niedokrwistość można również podzielić w stosunku do wielkości krwinek na:

• mikrocytarną, gdy średnia objętość krwinki czerwonej ulega zmniejszeniu,
• makrocytarną, analogicznie – objętość krwinki ulega zwiększeniu,
• normocytarną, gdy jej objętość nie ulega zmianie.

Niedokrwistość z niedoboru żelaza jest najczęstszym rodzajem niedokrwistości, nazywana inaczej sideropeniczną. Powstaje z powodu zbyt małej ilości żelaza w organizmie. Występuje fizjologicznie u niemowląt pomiędzy 6. a 18. miesiącem życia, w związku z wyczerpaniem zapasów żelaza dostarczanego w życiu płodowym. Może pojawić się także u nastolatków w okresie pokwitania, co ma związek z jego większym zapotrzebowaniem. W przypadku osób dorosłych częściej dotyczy kobiet. Żelazo pełni w ustroju wiele istotnych funkcji: przenosi tlen, jest składnikiem mioglobiny, reguluje syntezę DNA oraz procesy odpornościowe (wpływa m.in. na funkcję limfocytów).

Jego dzienne zapotrzebowanie wynosi od 1 mg u mężczyzn i kobiet niemiesiączkujących do 4 mg u kobiet ciężarnych.

Reklama

Jakie są przyczyny anemii?

W zależności od rodzaju niedokrwistości inne są ich przyczyny. Punktem łączącym jest brak czerwonych krwinek w wyniku krwawienia lub hemolizy oraz zmniejszenie lub nieprawidłowości w procesie erytropoezy w szpiku kostnym.

W związku z niedoborem żelaza w ustroju dochodzi do zaburzenia syntezy hemu oraz powstawania krwinek czerwonych mniejszych oraz zawierających mniej hemu niż w warunkach, gdy poziom żelaza jest prawidłowy.

Brak żelaza powoduje zahamowanie wytwarzania hemoglobiny, co powoduje w konsekwencji powstawanie czerwonych krwinek o zmniejszonej objętości, co prowadzi do zmniejszenia efektywności ich funkcji.

Do czynników ryzyka zalicza się:

1. utratę krwi:

• obfite miesiączki, krwawienia pomenopauzalne,
• w wyniku krwawień z przewodu pokarmowego,
• częste przetoczenia krwi,
• w wyniku urazów,
• wielokrotni dawcy krwi,

2. wzrost zapotrzebowania, przy równoczesnym braku dostarczania właściwej ilości żelaza:

• wcześniaki,
• nastolatki,
• ciąża, okres laktacji,

3. zaburzenia wchłaniania z przewodu pokarmowego:

• celiakia,
• choroby zapalne jelit,
• zmiany pH żołądka,
• stan po operacji żołądka,
• dieta ubogo białkowa, a bogata w fosforany, szczawiany,

4. niedobór żelaza w diecie.

Reklama

Objawy anemii

Występują tutaj ogólne objawy niedokrwistości oraz objawy związane konkretnie z długotrwałym niedoborem żelaza:

• sucha, szorstka skóra, skłonność do pękania kącików ust,
• spaczony, wybiórczy apetyt np. na kredę,
• ból, pieczenie oraz wygładzenie powierzchni języka,
• cienkie, łamliwe oraz łatwo wypadające włosy,
• kruche, blade paznokcie.

Wspólnymi objawami niedokrwistości są:

• zwiększone osłabienie oraz męczliwość,
• problemy z koncentracją i skupieniem uwagi,
• przyspieszone bicie serca,
• przyspieszony oddech,
• bóle i zawroty głowy,
• bladość skóry, śluzówek oraz spojówek,
• uczucie ciągłego zimna,
• depresja.

Reklama

Niedokrwistość z niedoboru żelaza - kiedy iść do lekarza?

W przypadku nasilonych objawów ogólnych chory najpierw powinien udać się do swojego lekarza rodzinnego. W trakcie wizyty należy dokładnie opisać swoje objawy i okoliczności, podczas których pojawiły się oraz czy istnieją czynniki, które je nasilają. Ważne jest także, żeby podać wszystkie choroby współwystępujące, na które się leczymy. Lekarz rodzinny powinien według swoich umiejętności dokładnie zbadać fizykalnie chorego. Po przeprowadzeniu badania, powinny mu nasunąć się już pewne przypuszczenia, następnym krokiem będzie zlecenie badania laboratoryjnego – morfologii krwi obwodowej z rozmazem.

Należy podkreślić, że anemia może być również składową różnych innych jednostek chorobowych, dlatego nie można jest w żaden sposób bagatelizować, gdyż konieczne może okazać się przeprowadzenie dodatkowych badań.

Gdy rozpoznanie zostanie już postawione należy zadać lekarzowi odpowiednie pytania:

• Jakie badania mam jeszcze teraz wykonać?
• Jak długo trwa leczenie i czy w ogóle jest ono na tym etapie choroby konieczne?
• Jakie są możliwe sposoby leczenia?
• Kiedy należy zrobić badania kontrolne?
• Czy są czynności/czynniki, które należy ograniczyć bądź całkowicie wyeliminować?
• Jakie leki są dostępne, aby leczenie było najbardziej skuteczne?

Reklama

Niedokrwistość z niedoboru żelaza - badania

Podczas diagnozowania wykonuje się:

1. badania laboratoryjne:

• morfologia krwi obwodowej z rozmazem – pozwala na ocenę pracy układu krwiotwórczego: określenie liczby wszystkich krwinek, z podziałem na erytrocyty+retikulocyty, trombocyty, leukocyty;
• parametry gospodarki żelazowej: poziom żelaza w surowicy, wysycenie transferryny żelazem, całkowita zdolność wiązania żelaza, poziom ferrytyny w osoczu;

2. badania obrazowe – gdy jako przyczynę podejrzewa się krwawienie z przewodu pokarmowego;
3. endoskopia – może wskazać miejsce krwawienia w przewodzie pokarmowym.

​Dokładne badanie poziomu żelaza. Sprawdź, co to jest: Ferrytyna

Reklama

Anemia - leczenie

Celem leczenia jest w pierwszej kolejności wyeliminowanie czynnika będącego przyczyną niedostatecznego poziomu żelaza, a następnie stosowanie diety oraz preparatów, które mają na celu przywrócić jego prawidłowe stężenie w organizmie.

Dieta bogata w żelazo

Najwięcej żelaza zawierają produkty takie jak:

• wątroba,
• rośliny strączkowe
• mięso wołowe,
• drób oraz ryby,
• owoce: pomarańcze, brzoskwinie, śliwki, jabłka,
• warzywa: marchew, ziemniaki, brokuły, pomidory.

Lekarz lub dietetyk na pewno będą w stanie udostępnić nam różne przygotowane schematy diet.

Preparaty podawane doustnie

Są wchłaniane w dwunastnicy oraz w początkowym odcinku jelita cienkiego. Należy je przyjmować przed planowanym posiłkiem, gdyż niektóre pokarmy mogą powodować zmniejszone jego wchłanianie. Najlepiej przyjmować je wraz z kwasem askorbinowym, czyli popularną witaminą C, gdyż wtedy wchłaniane jest w największym stopniu. Należy również podkreślić fakt, iż żelazo nie może być popijane mlekiem.

Obecnie preparaty dostępne na rynku możemy podzielić na szybko i wolno się wchłaniające.

• Do pierwszej grupy należą: Hemofer w kroplach oraz Ascofer w tabletkach.
• Natomiast do drugiej: Hemofer prolongatum oraz Tardyferon.

Pierwsze efekty leczenia są widoczne zwykle po tygodniu od rozpoczęcia terapii, manifestuje się to wzrostem poziomu retikulocytów we krwi. Poziom hemoglobiny wzrasta po około miesiącu stosowania.

Leczenie dodatkowo utrzymuje się przez okres 4-6 miesięcy po uzyskaniu prawidłowych wartości hemoglobiny, ma to na celu uzupełnienie zapasów żelaza. Należy pamiętać o wystąpieniu możliwych działań niepożądanych takich jak: nudności, wymioty oraz biegunka. Charakterystyczna jest również dla preparatów żelaza przyjmowanych doustnie zmiana zabarwienia stolca, staje się on bardzo ciemny oraz możliwe jest ściemnienie zębów, dlatego należy pamiętać, aby często płukać jamę ustną i pić dużo płynów.

Preparaty podawane pozajelitowo

Stosowane są w sytuacji, gdy preparaty doustne są przeciwwskazane, a także gdy nastąpiła znaczna utrata żelaza np. w mechanizmie krwawienia z przewodu pokarmowego i ilość wchłaniana jest niewystarczająca oraz w przypadku, gdy występują u nas zaburzenia wchłaniania w związku celiakią lub też we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego. Podaje się je w formie wstrzyknięć dożylnych lub rzadziej domięśniowych, rozpoczynając od małych dawek, które następnie są zwiększane, jeśli nie wystąpią nasilone skutki uboczne (ból i obrzęk w miejscu wstrzyknięcia, bóle stawów, bóle głowy, metaliczny posmak w ustach). Jedne z dostępnych na rynku preparatów podawanych domięśniowo to: Ferrum, Imferon.

Przetoczenie koncentratu krwinek czerwonych

Jest wykonywane wtedy, gdy występuje bardzo znaczny niedobór hemoglobiny, dochodzi do pojawienia się niewydolności krążenia, a także gdy współistnieje ciężkie lub przewlekłe schorzenie towarzyszące.

Reklama

Jak zapobiegać anemii?

Bardzo ważna jest profilaktyka, gdyż jak głosi stare powiedzenie: „lepiej zapobiegać, niż leczyć”, tak więc wdróżmy odpowiednio zbilansowaną do potrzeb naszego organizmu i trybu życia dietę, szczególnie bogatą w produkty zawierające dużą ilość żelaza. Spożywajmy je wraz z produktami bogatymi w witaminę C, która jest potrzebna do lepszego jego wchłaniania. Zrezygnujmy również w miarę możliwości z kawy i mocnej herbaty, gdyż powodują one wypłukiwanie żelaza z organizmu oraz napojów gazowanych, gdyż hamują one jego wchłanianie z przewodu pokarmowego.

Szczególną opieką powinny być objęte kobiety w ciąży, gdyż wraz z rozwojem dziecka ich zapotrzebowanie na żelazo wzrasta, dlatego tak ważne jest przyjmowanie preparatów żelaza od samego początku ciąży oraz  podczas karmienia piersią.

Niedokrwistość jest chorobą w pełni uleczalną. W związku z tym jeśli odnajdujemy u siebie objawy, które mogą wskazywać na występowanie u nas anemii zgłośmy się i porozmawiajmy z naszym lekarzem rodzinnym, a on na pewno zleci nam właściwe badania i następnie adekwatną terapię tak, aby skutecznie leczyć i wyleczyć anemię.

Zaawansowanego niedoboru z niedoboru żelaza samodzielnie wyleczyć się nie da. W związku z występowaniem objawów niepożądanych, konieczne jest przyjmowanie preparatów pod kontrolą zaleceń lekarskich. W domu możemy przestrzegać stosowania właściwej diety, na którą składają się pokarmy zawierające dużą ilość żelaza, pozwoli to nam dodatkowo na uzupełnienie jego zapasów w sposób naturalny.

• Wiesz czym jest: Anemia w ciąży. Co jeść, by uniknąć niedokrwistości?

Niedokrwistość z niedoboru żelaza - ankieta

Postaraj się odpowiedzieć na poniższe pytania najlepiej jak potrafisz. Możesz ją wydrukować i zabrać ze sobą by pokazać ją lekarzowi trakcie wizyty.