Nietolerancja fruktozy
Nietolerancja fruktozy należy do stosunkowo częstych zaburzeń działania układu pokarmowego. Pojęcie to ma charakter potoczny, a w istocie oznacza dwie odrębne jednostki chorobowe, występujące na podłożu metabolicznym lub czynnościowym, w nomenklaturze medycznej znane jako:
- fruktozemia (HFI), czyli wrodzone zaburzenie metabolizmu fruktozy;
- zespół złego wchłaniania fruktozy w przewodzie pokarmowym – schorzenie o charakterze nabytym.
Fruktoza nazywana jest cukrem owocowym. To węglowodan, który występuje w postaci wolnej (w owocach, miodzie i nektarze kwiatów) oraz związanej (jako produkt zachodzącej w jelitach hydrolizy sacharozy).
W organizmie ludzkim nie jest syntezowana. Podstawowym jej źródłem jest pokarm, w tym przede wszystkim sacharoza, czyli cukier spożywczy. Nadmiar fruktozy uznawany jest za niezdrowy, może prowadzić między innymi do otyłości, cukrzycy, nadciśnienia czy niealkoholowego stłuszczenia wątroby. Jeszcze bardziej jednak szkodliwy jest jej niedobór, powstały w związku z nietolerancją tego typu węglowodanów.
Reklama
Skąd się bierze „uczulenie na fruktozę”
„Uczulenie na fruktozę” ma złożoną etiopatogenezę, całkowicie odmienną w przypadku obu postaci choroby.
- Wrodzone zaburzenie metabolizmu fruktozy (HFI) występuje na podłożu genetycznym. Przyczyną są mutacje w genie kodującym aldolazę B (fruktozo-1-fosforanową), czyli enzym odpowiedzialny za metabolizm fruktozy w wątrobie. Efektem tego jest zaburzenie kolejnych stadiów rozkładu fruktozy. Wskutek tzw. bloku metabolicznego dochodzi do nadmiernego gromadzenia się fruktozy-1-fosforanowej (metabolit fruktozy) w komórkach wątroby a następnie chwilowego wyhamowania procesu przekształcenia glikogenu w glukozę. Efektem tego jest hipoglikemia, czyli niedobór glukozy we krwi. HFI występuje w szczególności u niemowląt i ujawnia się po wprowadzeniu do diety słodzonych produktów zastępujących mleko matki.
- Nabyty zespół złego wchłaniania fruktozy związany jest z niedoborem białka GLUT-5, czyli glikoproteinowego transportera odpowiedzialnego za wchłanianie cukru przez błonę komórkową. W efekcie tego fruktoza przedostaje się do dalszych odcinków jelita cienkiego, a także do jelita grubego, gdzie ulega fermentacji. Efektem tego jest podrażnienie układu pokarmowego i szereg związanych z tym dolegliwości.
Reklama
Objawy nietolerancji fruktozy
Objawy nietolerancji fruktozy różnią się w zależności od postaci, którą przybiera zaburzenie.
- Wrodzona nietolerancja fruktozy często przebiega bezobjawowo. Pozostałe jednak jej przypadki zazwyczaj są skrajnie ciężkie. W wyniku hipoglikemii, będącej efektem nieprawidłowego metabolizmu cukru owocowego, pacjent odczuwa takie objawy, jak senność, zmęczenie, osłabienie, drgawki. Oprócz tego wystąpić mogą dolegliwości bólowe ze strony układu pokarmowego, powiększenie wątroby, żółtaczka. W wyjątkowych przypadkach efektem HFI jest śmierć.
- Nabyta nietolerancja fruktozy daje o sobie znać przede wszystkim poprzez objawy gastryczne: ból brzucha, nudności, biegunki, uczucie przelewania się. Ponieważ schorzenie to współwystępuje często z innymi podobnymi zaburzeniami, możliwe są też niedobory histaminy, serotoniny, kwasu foliowego oraz cynku. Powodują one m.in. niedokrwistość, osłabienie odporności, depresję, stany lękowe oraz zaburzenia wydzielania soków żołądkowych, których konsekwencją są problemy trawienne. Dodatkowo dysfunkcji tej często towarzyszy nietolerancja laktozy, czyli cukru znajdującego się w składzie krowiego mleka.
Reklama
Leczenie nietolerancji fruktozy
Na czym polega leczenie nietolerancji fruktozy? W postępowaniu terapeutycznym kluczowa jest odpowiednia dieta eliminacyjna. Leki na nietolerancję fruktozy praktycznie nie istnieją, należy więc przede wszystkim zwracać uwagę na to, co na talerzu powinno i nie powinno się znajdować.
Eliminacji lub znacznemu ograniczeniu ulec muszą wszystkie produkty zawierające większe ilości cukru owocowego, takie jak:
- owoce (jabłka, gruszki, jagody, truskawki i wiele innych);
- soki i syropy owocowe;
- miód, syrop klonowy;
Oprócz tego nie powinno się spożywać pokarmów będących źródłem tzw. fruktanów. W tej grupie znajdują się między innymi:
- cebula, por, czosnek;
- karczochy, cykoria;
- banany;
Niewskazane są także inne węglowodany, w tym: sacharoza, ksylitol, laktoza, mannitol, izomalt, erytrol. W ogóle nie powinno się jeść takich produktów, jak marchew, ziemniaki, soja, pietruszka, a ograniczeniu musi ulec spożycie kapusty, brukselki, rzodkiewki, ogórków, grochu.
Reklama
Dieta przy nietolerancji fruktozy
Dieta przy nietolerancji fruktozy może natomiast zawierać takie cukry, jak:
- celuloza;
- dekstroza;
- alginian;
- laktoza (o ile nie występuje jej nietolerancja);
- maltoza;
- galaktoza;
- skrobia;
- syrop glukozowy;
- guma arabska;
Z produktów ogólnospożywczych wskazane są przede wszystkim seler, sałata, kalafior i szpinak. W przypadku osób cierpiących na wrodzoną postać nietolerancji, dieta bez fruktozy i z pozostałymi obostrzeniami obowiązuje przez całe życie.
Natomiast nietolerancja nabyta może być leczona poprzez wprowadzanie stopniowo zwiększonych dawek fruktozy po okresie całkowitej eliminacji tego cukru.
Reklama
Jakie badania wykonać na nietolerancję glukozy?
Jak rozpoznać nietolerancję glukozy? Jakie badania należy wykonać, by uprawdopodobnić wstępne rozpoznanie? Podstawowym narzędziem diagnostycznym jest w tym przypadku tak zwany wodorowy test oddechowy. Polega on na aplikacji określonej dawki fruktozy, a następnie pomiarze stężenia wodoru w wydychanym powietrzu.
Przyjmuje się, że ewentualne przekroczenie norm jest efektem zachodzących w jelicie grubym procesów fermentacji niewchłoniętej fruktozy. Badanie trwa około 180 minut i wykonywane jest warunkach laboratoryjnych.
Jest całkowicie nieinwazyjne, aczkolwiek część pacjentów może odczuwać lekki ból brzucha. Inne możliwe powikłania, to nudności oraz biegunka. Aby wykonać test, do poradni należy zgłosić się na czczo.
