Guzy jąder są w większości nowotworami złośliwymi. Wśród wszystkich nowotworów złośliwych u mężczyzn stanowią 1%. Dotyczą młodych mężczyzn - w grupie wiekowej od 20-35. roku życia są najczęściej spotykanymi nowotworami złośliwymi.
Czym są jądra?
Jądra (jądro, z łac. testis, czyli świadek) są męskimi narządami rozrodczymi, które znajdują się w mosznie, czyli skórno-powięziowym worku, wywodzącym się ze ściany brzucha. Jądra są położone poza obrębem ciała, zawieszone na powrózku nasiennym w worku mosznowym. Jest to spowodowane faktem, że spermatogeneza, czyli wytwarzanie plemników zachodzi najefektywniej w temperaturze o około 2°C niższej niż panująca wewnątrz ciała.
Zwykle lewe jądro wisi niżej od prawego. Spowodowane jest to głównie różnicą w unaczynieniu jąder po prawej i lewej stronie. Niesie to ze sobą pewne konsekwencje - żylaki powrózka nasiennego występują głównie po lewej stronie.
Zobacz wideo: Czy każdy nowotwór powoduje ból?
Reklama
Choroby jąder
Jądra mogą ulegać różnym procesom chorobowym, niektóre z nich to:
- zapalenie jąder, najądrza,
- skręt powrózka nasiennego,
- wodniak jądra,
- żylaki powrózka nasiennego
W obrębie jądra mogą rozwijać się również guzy nowotworowe.
Najczęściej słowo nowotwór kojarzone jest z rakiem. Jednak rakami określa się tylko pewną grupę nowotworów złośliwych. Oprócz raka mogą rozwinąć się inne nowotwory, zarówno złośliwe, jak i niezłośliwe. Lekarze wyróżniają bardzo wiele grup nowotworów i klasyfikują je często w skomplikowany sposób ułatwiający rozpoznanie i dobranie odpowiedniej metody leczenia.
Guzy jąder są w większości nowotworami złośliwymi. Wśród wszystkich nowotworów złośliwych u mężczyzn stanowią 1%. Dotyczą młodych mężczyzn - w grupie wiekowej od 20-35. roku życia są najczęściej spotykanymi nowotworami złośliwymi. W Polsce co roku rejestruje się kilkaset nowotworów jądra, jednak zapadalność wciąż wzrasta i jest dwukrotnie wyższa niż 40 lat temu. Mimo, że nowotwory jądra są zmianami stosunkowo dobrze poddającymi się leczeniu, w Polsce umiera około 14% chorych mężczyzn.
Reklama
Nowotwory jąder - czynniki ryzyka
Do czynników ryzyka rozwoju nowotworu jądra należą:
- wcześniejsze wystąpienie nowotworu jądra (znacznie większe ryzyko drugiego nowotworu niż u zdrowej osoby);
- nowotwór jądra u ojca lub brata;
- wnętrostwo, czyli niezstąpienie jądra z jamy brzusznej; zabieg chirurgicznego sprowadzenia jądra do moszny (orchidopexia), wykonany nawet bardzo wcześnie, nie eliminuje ryzyka zachorowania;
- niepłodność – od 0,4 do 1,1% biopsji wykonanych u mężczyzn leczonych z powodu niepłodności, wykazuje zmiany nowotworowe;
- różne zespoły związane z obojnactwem: dysgenezja gonad, obojnactwo prawdziwe, obojnactwo rzekome, aberracje chromosomalne - np. zespół Klinefeltera (47,XXY), zespół feminizujących jąder;
- infekcja wirusem HIV.
Reklama
Nowotwory jąder - objawy i rozwój choroby
Jądro, w którym rozwija się guz nowotworowy zwykle nie boli (ból pojawia się tylko u 10-20% chorych). Jest to główną przyczyną opóźnień w leczeniu, ponieważ mężczyźni, którzy nawet odczuwają pewien dyskomfort w obrębie moszny, ignorują te sygnały z powodu małej uciążliwości.
Głównym i często jedynym objawem jest powiększenie jądra, które staje się wyraźnie cięższe i twarde. U 10% mężczyzn z guzem jądra może wystąpić wodniak jądra. Charakterystyczny jest opis podawany przez pacjentów, że jądro najpierw stało się małe i twarde, a następnie zaczęło się powiększać. Znamienne jest też, że często niedokładnie zbadani mężczyźni, leczeni są antybiotykiem z powodu zapalenia najądrza. Długo nieustępujące „zapalenie najądrza” powinno budzić podejrzenie guza jądra.
Nowotwory jąder rozwijają się szybko, zmiany zachodzą dynamicznie. Niestety zdarza się, że w czasie pierwszej wizyty u lekarza chory ma już przerzuty. Mogą być wtedy obecne dodatkowe objawy świadczące o istnieniu rozsianego procesu nowotworowego, takie jak:
- utrata masy ciała,
- brak apetytu,
- nudności,
- kaszel,
- duszności
- krwioplucie.
Zobacz wideo: Znaczenie odpowiedniego żywienia
Żywienie jest ważne dla osób zdrowych, ale jeszcze ważniejsze dla chorych - mówi dietetyk Ewalina Bancerz-Poźniak.
Reklama
Nowotwory jąder - wizyta u lekarza i diagnostyka
Podczas wizyty lekarz zada pytania mające na celu wyjaśnienie pochodzenia dolegliwości, zapyta o początek, czas trwania i charakter dolegliwości, o urazy, współistniejące schorzenia, przebyte choroby, a także o występowanie nowotworów w rodzinie.
Następnie przeprowadzi badanie fizykalne, w szczególności moszny i jej zawartości, a więc jąder, najądrzy i powrózków nasiennych. Następnie lekarz zbada jamę brzuszną w celu stwierdzenia ewentualnego powiększenia zajętych węzłów chłonnych i narządów wewnętrznych. Kolejno zbada klatkę piersiową oraz węzły chłonne podobojczykowe, które mogą być powiększone.
W razie wątpliwości lekarz powinien wykonać USG moszny. Na podstawie tego badania może określić z bardzo dużym prawdopodobieństwem, czy zmiana w jądrze jest nowotworem. USG pozwala na wykluczenie innych schorzeń jąder, takich jak:
- zapalenie najądrza,
- wodniak jądra,
- torbiel nasienna,
- skręt jądra,
- przepuklina jądrowa.
Lekarz może zdecydować o konieczności przeprowadzenia dodatkowych badań. Może zlecić oznaczenie stężenia tzw. markerów nowotworowych, czyli substancji, których stężenie może zwiększać się w osoczu krwi w przypadku rozwoju zmian nowotworowych. Do najczęściej oznaczanych markerów należą:
- alfa-fetoproteina (AFP),
- beta-gonadotropina kosmówkowa (HCG),
- dehydrogenaza mleczanowa (LDH).
Konieczne może być wykonanie zdjęcia rentgenowskiego lub tomografii komputerowej w celu określenia, czy obecne są zmiany przerzutowe i wstępnego określenia rokowania.
Lekarz nie powinien zlecać biopsji jądra, ponieważ w przypadku podejrzenia guza jądra nie wykonuje się jej, istnieje bowiem ryzyko przeniesienia komórek nowotworowych na przestrzenie limfatyczne skóry moszny.
Reklama
Nowotwory jąder - leczenie
Leczenie nowotworów jąder polega zawsze w pierwszej kolejności na usunięciu całego jądra po stronie chorej. Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu ogólnym i trwa kilkadziesiąt minut. Do jądra dochodzi się przez cięcie w pachwinie. Usunięte jądro wysyłane jest do oceny patologicznej i na podstawie jej wyniku określane jest dalsze postępowanie. Różni się ono w zależności od typu nowotworu i stadium zaawansowania, a także od tego czy obecne są przerzuty.
Dalsze leczenie może polegać na:
- Chemioterapii wielolekowej - podawanie leków przeciwnowotworowych pozwala na uzyskanie całkowitego wyleczenia w niskim stadium zaawansowania guza. Leki te są jednak ogólnie toksyczne, mogą powodować rozwój innych nowotworów, choroby szpiku kostnego oraz włóknienie tkanki płucnej.
- Wycięciu pozaotrzewnowych węzłów chłonnych.
- Radioterapii - może być stosowana w różnych dawkach i kombinacjach wraz z chemioterapią.
Niezależnie od sposobu leczenia chorzy musza być monitorowani wykonując okresowo badania mające określić efekty leczenia oraz czy nie doszło do wznowy procesu nowotworowego. Do wykonywanych badań należą:
- tomografia komputerowa,
- zdjęcie rentgenowskie,
- badanie krwi na obecność markerów nowotworowych.
Należy pamiętać o tym, że w przypadku podejrzenia nowotworu jądra nie wykonuje się biopsji, ponieważ leczenie polega zawsze na usunięciu jądra i dopiero wtedy jest ono przesyłane do badania histopatologicznego. Niestety czasem zdarza się, że lekarz zleca wykonanie biopsji jądra. Wykonanie biopsji przed usunięciem jądra właściwie nie ma wpływu na postępowanie, a może jedynie zaszkodzić zwiększając ryzyko rozsiewu komórek nowotworowych.
Usunięcie jądra jest postępowaniem dosyć radykalnym i wielu chorych może mieć wątpliwości, czy jest to zabieg konieczny. Niestety nowotwory wstępujące w jądrze są często wysoko złośliwe i mogą szybko dawać przerzuty w węzłach chłonnych, dlatego konieczne jest wczesne usunięcie zajętego jądra.
Jądro odpowiada za produkcję plemników, czyli męskich komórek płciowych, stąd częste pytanie, czy usunięcie jednego jądra wpływa na płodność. Mężczyźni z jednym zdrowym jądrem najczęściej mają zachowaną płodność, ponieważ przejmuje ono funkcję jądra usuniętego. Przed zabiegiem mężczyźni chcący mieć w przyszłości potomstwo mogą również oddać nasienie do banku nasienia.
Po usunięciu jądra wielu mężczyzn ze względów estetycznych decyduje się na umieszczenie w mosznie silikonowej protezy jądra.
Reklama
Profilaktyka nowotworów jąder - samobadanie
Zalecane jest samobadanie jąder przez mężczyzn, podobnie jak kobiety przeprowadzają samobadanie piersi. Samokontrola ważna jest ze względu na szybki rozwój i przerzutowanie nowotworów jądra. W razie zmiany kształtu, wielkości, konsystencji jądra lub w przypadku pojawienia się innych nieprawidłowości, bólu, uczucia ciężkości w mosznie należy niezwłocznie udać się do lekarza.
Najlepiej zgłosić się do urologa, czyli specjalisty zajmującego się schorzeniami układu moczowego i męskich narządów płciowych. Opóźnienie wizyty u lekarza z powodu lekceważenia objawów lub odwlekanie wizyty może skutkować zmniejszeniem szansy na powodzenie leczenia. Samobadanie powinno być prowadzone możliwie często, minimum raz w miesiącu. Jądra są najlepiej dostępne badaniu, kiedy moszna jest wiotka, np. w czasie kąpieli.
