Jak wygląda rak prącia?
Rak prącia jest nowotworem złośliwym wywodzącym się z komórek skóry i błon śluzowych penisa, zwykle zlokalizowanym na żołędzi lub napletku. Występuje rzadko. W krajach zachodnich stanowi 0,4-0,6 procent wszystkich męskich chorób onkologicznych, a szacowana zapadalność wynosi 1/100 000 osób. W Polsce rocznie jest diagnozowany u około 200 osób rocznie, a przeciętnie 100 pacjentów z jego powodu umiera (wszystkie dane: B. Itrych i inni/M. Hrab i inni).
Najczęstszą postacią histopatologiczną schorzenia jest rak płaskonabłonkowy, zwany też kolczystokomórkowym - jest on rozpoznawany w 90-95 procentach przypadków (dane: j.w.). Rozwija się z komórek nabłonka występujących na pograniczu skóry i błon śluzowych.
Zdecydowanie rzadziej rozpoznawany jest rak podstawnokomórkowy, który wywodzi się z nierogowaciejących komórek warstwy podstawnej naskórka. Sporadycznie zdarzają się też inne nowotwory złośliwe tej części ciała, a więc czerniaki i mięsaki, przy czym należy zaznaczyć, że są to raki. Rakami nie są też nowotwory prącia niezłośliwe oraz zmiany dermatologiczne występujące w tym miejscu ciała, takie jak rogowacenie białe (leukoplakia), liszaj twardzinowy, zanikowy i płaski.
Warto w tym miejscu przypomnieć ogólną zasadę: choć w potocznej mowie pojęcia te są używane zamiennie, w rzeczywistości nie każdy nowotwór to rak. Natomiast każdy rak jest nowotworem.
Tak jak wszystkie inne złośliwe schorzenia onkologiczne, rak penisa rozwija się stopniowo i może dawać przerzuty. Dlatego też w praktyce klinicznej oraz literaturze naukowej opisuje się stadia jego zaawansowania z wykorzystaniem standardowej klasyfikacji TNM.
Oceniane są trzy główne parametry, a więc wielkość i umiejscowienie guza (T), ilość i wielkość przerzutów do okolicznych węzłów chłonnych (N) oraz występowanie przerzutów do tkanek i narządów odległych (M).
W międzynarodowej klasyfikacji chorób i zaburzeń ICD-10 opisywany jest ogólnie nowotwór złośliwy prącia (kod C60) oraz kilka jego postaci wyróżnionych ze względu na lokalizację (napletek - C60.0, żołądź - C60.1, trzon C.60.2, a także zmiany przekraczające granice - C60.8). W nowszej wersji tego zestawienia, czyli ICD-11, schorzenia tego typu mają kod 2C81.
Rak prącia a inne nowotwory męskich narządów płciowych
Prącie nie jest bynajmniej jedynym narządem zaliczanym do męskiego układu rozrodczego, który jest narażony na zmiany nowotworowe. Oprócz tego występują też między innymi:
- Rak prostaty - nowotwór gruczołu krokowego, jedno z najczęściej diagnozowanych męskich złośliwych schorzeń onkologicznych (w Polsce stanowi 5,4 procent wszystkich przypadków i jest przyczyną 5 procent zgonów nowotworowych - dane R. Dadej i inni). Objawia się przede wszystkim w ostatnich dekadach życia.
- Rak jądra (nasieniak) - stanowi 1,6 procent wszystkich nowotworów złośliwych u mężczyzn, jednak wśród osób w przedziale wiekowym 24-40 lat odsetek ten wynosi około 25 procent (dane: A. Sugajska i inni). Cechą charakterystyczną jest bowiem występowanie w młodym wieku.
- Rak moszny, czyli skóry pokrywającej jądra - bardzo rzadki i współcześnie nieczęsto opisywany w literaturze fachowej. Tak jak nowotwór prącia, występuje w postaci raka płaskonabłonkowego lub podstawnokomórkowego. Jako swego rodzaju ciekawostkę podaje się, że już w 1775 roku został uznany w Anglii za chorobę zawodową kominiarzy - uważano wówczas, że powstaje on w wyniku narażenia na dym i sadzę.
Spotkać się można również z określeniami takimi, jak rak napletka czy żołędzi, de facto są to jednak różne odmiany nowotworu penisa wyodrębniane z uwagi na umiejscowienie zmian.
Reklama
Przyczyny raka prącia
Bezpośrednie przyczyny raka prącia nie są dobrze znane, wyróżnia się natomiast czynniki ryzyka, które predestynują do zapadnięcia na tę chorobę. W największym stopniu na ten rodzaj nowotworu są narażeni mężczyźni, którzy nie dbają właściwie o higienę miejsc intymnych, z powodu zarówno zwykłych zaniechań, jak też ograniczeń anatomicznych.
Zauważa się, że szczególnie duży odsetek zachorowań notowany jest u panów ze stulejką, a więc nieprawidłowym zwężeniem napletka, uniemożliwiającym jego swobodne zsuwanie z żołędzi. Defekt ten nie tylko komplikuje współżycie seksualne, ale też utrudnia dokładne mycie miejsc zlokalizowanych pod napletkiem, wskutek czego gromadzą się tam zabrudzenia, osady złuszczonego naskórka, resztki ejakulatu i moczu, bakterie i wirusy.
Inne czynniki ryzyka, to:
- zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (typ HPV 16),
- zakażenie ludzkim wirusem niedoboru odporności (HIV),
- przewlekłe stany zapalne miejsc intymnych,
- wczesny wiek inicjacji seksualnej,
- duża liczba partnerek seksualnych,
- palenie papierosów.
W jakim wieku można zachorować na raka prącia? W szczególności dotyka on mężczyzn między 50 a 70 rokiem życia, ale w ostatnich latach notuje się coraz więcej przypadków w młodszych grupach wiekowych. Współcześnie już co czwarty chory ma mniej niż 50 lat.
Wspomnieć należy, że chorobę w pełnej, złośliwej postaci często poprzedzają zmiany przednowotworowe, takie jak:
- erytroplazja Queyrata (rogowacenie czerwone) - rak przedinwazyjny błon śluzowych samej żołędzi;
- choroba Bowena - inna z odmian raka przedinwazyjnego ograniczająca się do błony podstawnej naskórka;
- grudkowatość bowenoidalna (bowenoid papulosis) - rzadka choroba błon śluzowych narządów rozrodczych objawiająca się zmianami grudkowymi.
Wszystkie one mogą być m.in. efektem zakażenia wirusem HPV. Dwie pierwsze przekształcają się w raka płaskonabłonkowego u około 10 procent pacjentów (dane: M. Hrab i inni).
Reklama
Objawy raka prącia
Choroba na wstępnym etapie może się rozwijać w sposób niezauważalny. Pierwsze objawy, jakie notuje się w jej przebiegu to z reguły niewielkie płaskie stwardnienia lub plamy na powierzchni żołędzi lub napletka, rzadziej na trzonie penisa. Wraz z upływem czasu zmiany te zaczynają się powiększać i uwypuklać, powstają kalafiorowate guzki. Możliwe są też owrzodzenia i krwawienia. Odczuwane jest również pieczenie w cewce w czasie oddawania moczu. Na tym etapie większość chorych zgłasza się do lekarza.
W dalszej kolejności rak atakuje kolejne struktury członka, w tym tzw. powięź Bucka oraz ciała jamiste. Ewentualny ból penisa świadczy o znacznym zaawansowaniu choroby.
Rak prącia daje szybkie przerzuty do sąsiednich pachwinowych węzłów chłonnych, najpierw powierzchniowych, potem głębokich. Objawem tego często jest guz w pachwinie. Atakowane są też węzły znajdujące się w miednicy oraz przestrzeni zaotrzewnowej.
Reklama
Jak rozpoznać raka prącia? Badania
Jak rozpoznać raka prącia? Wstępną diagnozę lekarz stawia już na podstawie występujących objawów i uwarunkowań. Oceniane są widoczne zmiany skórne, a także czynniki ryzyka (występowanie stulejki, przebyte zakażenie HPV i inne).
Aby wykonać różnicowanie nowotworu inwazyjnego ze stanami przedrakowymi czy innymi schorzeniami, wykonuje się biopsję gruboigłową lub wycinek chirurgiczny. Pobrany w ten sposób materiał poddawany jest analizie histologicznej pod mikroskopem.
Biopsję, tyle że cienkoigłową, lekarz może zlecić także w przypadku podejrzenia przerzutów do pachwinowych i biodrowych węzłów chłonnych. Węzły można też zobrazować podczas badania USG.
Przerzuty odległe wstępnie wyszukuje się za pomocą USG jamy brzusznej oraz RTG klatki piersiowej. Czasem, jeśli istnieje taka konieczność, niezbędna jest też tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny określonych narządów.
Reklama
Leczenie raka prącia
Czy rak prącia jest uleczalny? Tak. Jeśli zostanie wykryty na bardzo wczesnym etapie, prawdopodobieństwo tzw. 5-letniego przeżycia, które jest powszechnie stosowanym miernikiem skuteczności terapii, szacuje się na wysokim poziomie (szczegóły odnośnie rokowań poniżej).
Leczenie raka prącia zależne jest przede wszystkim od stopnia zaawansowania. Współcześnie dostępnych jest wiele metod, w tym:
- Operacja chirurgiczna - jest to podstawowe działanie polegające na wycięciu guza, a często też częściowej lub całkowitej amputacji zewnętrznych narządów rozrodczych. Współcześnie uważa się, że leczenie oszczędzające struktury penisa i ograniczające się wyłącznie do zmian rakowych wiąże się z większym ryzkiem nawrotu. Dlatego często zalecana jest radykalna chirurgia powierzchni żołędzi wraz z obrzezaniem napletka. Co więcej, w bardziej zaawansowanych stadiach niezbędne może być odjęcie całego penisa a nawet całościowa emaskulacja (amputacja członka oraz moszny ze znajdującymi się w niej jądrami). Dodatkowo konieczna często jest limfadenektomia. Jest to chirurgiczne leczenie z wyboru u pacjentów z przerzutami do węzłów chłonnych pachwinowych, polegające na wycięciu tych struktur.
- Radioterapia - napromieniowanie zmian rakowych można wykonać na dwa sposoby. Pierwszym z nich jest tradycyjne naświetlanie wiązką zewnętrzną. Drugim jest tak zwana brachyterapia, polegająca na wykorzystaniu energii izotopu umieszczonego wewnątrz guza lub w jego bezpośrednim sąsiedztwie (napromieniowanie wewnętrzne). W przypadku tego schorzenia częściej stosuje się brachyterapię, która wykazuje znaczną skuteczność, w szczególności z mniej zaawansowanych stadiach.
- Chemioterapia - zalecana u pacjentów, u których z różnych względów nie jest możliwe wykonanie operacji, a także jako uzupełnienie metod chirurgicznych. W szczególności jest ona zasadna w przypadku stwierdzenia przerzutów, zarówno do węzłów pachwinowych i biodrowych, jak też dalszych narządów.
Reklama
Rak prącia u dzieci i nastolatków
Rak prącia u dzieci i nastolatków praktycznie nie występuje - literatura naukowa w ogóle nie opisuje tego typu przypadków. Choć schorzenie to coraz częściej notuje się osób poniżej 50 roku życia, z reguły dotyczy to czterdziestolatków, czasem trzydziestolatków, nie młodszych.
Jedna z analiz wykonanych na potrzeby rozprawy doktorskiej przygotowywanej w Narodowym Instytucie Onkologii wykazała, że wśród 117 pacjentów leczonych w latach 1980 - 2005 w krakowskim centrum onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie, średnia wieku wyniosła 57,4 roku. Zaś najmłodszy z pacjentów miał w chwili rozpoczęcia terapii 31 lat.
Reklama
Rokowania przy raku prącia
Czy rak prącia jest groźny? Tak. Choć schorzenie to jest rzadkie i z tego powodu nie budzi powszechnych obaw, charakteryzuje się ono wysoką śmiertelnością. Prognostyka w tej materii jest utrudniona ze względu na stosunkowo niewielką ilość przypadków poddających się statystycznym analizom. Wiadomo jednak, że większość nieleczonych mężczyzn umiera w ciągu 2 lat. Natomiast wczesne rozpoznanie i wdrożenie leczenia z reguły wiąże się z dłuższym przeżyciem.
Podkreślić należy, że rokowania przy raku prącia zależą przede wszystkim od wielkości zmian oraz zakresu ewentualnych przerzutów, których ryzyko rośnie z każdym tygodniem trwania choroby. Portal onkologia.org.pl podaje, że przeciętna pięcioletnia przeżywalność wynosi:
- 85 procent w sytuacji, gdy zmiany nowotworowe ograniczają się wyłącznie do tkanek prącia;
- 59 procent, gdy nowotwór nacieka wyłącznie na sąsiednie tkanki lub okoliczne węzły chłonne;
- 11 procent w przypadku przerzutów odległych.
Dane te jasno wskazują na konieczność błyskawicznej diagnostyki. Każda chwila zwłoki może być zaniechaniem na wagę życia.
Profilaktyka raka prącia
Ze względu na wspomniane wyżej czynniki ryzyka, profilaktyka raka prącia może polegać na takich działaniach, jak:
- obrzezanie, a więc chirurgiczne usunięcie całego lub części napletka - w wielu kręgach cywilizacyjnych zabieg ten wykonywany jest rutynowo ze względów religijnych, w Polsce natomiast jest to procedura medyczna, której z reguły poddawani są chłopcy mający stulejkę. Istnieje wiele naukowych opracowań wskazujących na mniejsze ryzyko nowotworu penisa i mężczyzn obrzezanych;
- dbałość o prawidłową higienę prącia - penis należy regularnie myć ciepłą wodą i mydłem, nie zaniedbując zakamarków kryjących się pod napletkiem, skutecznie usuwając wszelkie zalegające tam osady i wydzieliny;
- unikanie przypadkowych kontaktów seksualnych, wierność partnerska, stosowanie prezerwatyw.
- wykonywanie regularnych badań kontrolnych u urologa, pozwalających na wykrycie niepokojących zmian przedrakowych lub raka na bardzo wczesnym etapie.
