Zespół obturacyjnego bezdechu sennego - jakie ma objawy i powikłania?

Co to jest obturacyjny bezdech senny?

Obturacyjny bezdech senny to choroba, która polega na zablokowaniu przepływu powietrza przez górne drogi oddechowe podczas snu. Doprowadza to do przerw w oddychaniu, zwanych bezdechami, którym towarzyszy spadek utlenowania krwi. Bezdechem nazywana jest przerwa pomiędzy kolejnymi oddechami, która trwa > 10 s.

Podczas zasypiania znacznie spada częstość oddychania, fizjologią są też epizody bezdechów. Patologiczny jest dopiero wskaźnik >= 10 bezdechów na godzinę.

Zablokowanie przepływu powietrza jest spowodowane zapadaniem się dróg oddechowych na skutek zwiotczenia mięśni. Klatka piersiowa nadal unosi się i opada, gdyż czynność mięśni oddechowych jest zachowana. Nadmierna praca mięśni oddechowych powoduje częste, nieregularne chrapanie, budzenie się w nocy.

Rano osoba cierpiąca na obturacyjny bezdech senny budzi się niewyspana, a zmęczenie towarzyszy jej przez cały dzień. Około 80% osób spośród cierpiących na obturacyjny bezdech senny to ludzie otyli.

Inne stany chorobowe, które mają wpływ na wystąpienia choroby, to:

• przerost migdałków podniebiennych,
• skrzywienie przegrody nosa,
• język olbrzymi,
• cofnięcie żuchwy.

W ciągu dnia, podczas gdy stoisz lub siedzisz, wymienione choroby nie stanowią przeszkody w oddychaniu, natomiast w nocy, gdy leżysz, szczególnie na plecach, mogą zwężać drogi oddechowe, powodując bezdechy.

Jeśli wskaźnik osiąga < 20/h to nie stanowi zagrożenia życia, natomiast jeśli wskaźnik przekracza 20/h to stanowi duże zagrożenie życia chorego. 

Reklama

Obturacyjny bezdech senny - przyczyny

Przyczyną choroby jest zapadanie się dróg oddechowych, które uniemożliwia przepływ powietrza. Do stanów przyczyniających się do wystąpienia obturacyjnego bezdechu sennego zaliczamy:

• otyłość – około 80% ludzi z obturacyjnym bezdechem sennym,
• choroby nosa, gardła i krtani: przerost migdałków podniebiennych, skrzywienie przegrody nosa, język olbrzymi,
• cofnięcie żuchwy,
• nadużywanie alkoholu – działa depresyjnie na ośrodek oddechowy w mózgu,
• uzależnienie od nikotyny,
• nadużywanie leków uspokajających, nasennych i B-adrenolitycznych – nasilają bezdech.

Czynniki, które sprzyjają wystąpieniu choroby, można podzielić na takie, które da się zmodyfikować oraz takie, na które nie mamy wpływu.

Czynniki niemodyfikowalne:

• wiek – na obturacyjny bezdech senny cierpią najczęściej osoby w wieku >= 30 lat,
• płeć – choroba występuje częściej u mężczyzn,
• u kobiet wiek pomenopauzalny,
• obciążenie rodzinne,
• warunki etniczne – ludzie rasy czarnej częściej chorują na bezdech senny niż rasy białej,
• skrzywienia kręgosłupa – skolioza,
• zniekształcenia twarzoczaszki – osoby z zespołem Marfana i zespołem Downa mają zwiększone ryzyko wystąpienia choroby.

Czynniki, na które możesz mieć wpływ:

• otyłość (około 70% osób cierpiących na obturacyjny bezdech senny to ludzie otyli),
• choroby jamy ustnej, gardła, krtani,
• przerośnięte migdałki podniebienne, polipy nosa, język olbrzymi, cofnięcie żuchwy,
• nadużywanie alkoholu lub leków uspokajających,
• spanie na plecach,
• palenie papierosów – nikotyna rozkurcza mięśnie, które odpowiadają za utrzymanie drożności górnych dróg oddechowych,
• niewłaściwa higiena snu – nieregularny odpoczynek nocny,
• zaburzenia hormonalne, takie jak niedoczynność tarczycy czy akromegalia.

Reklama

Objawy zespołu obturacyjnego bezdechu sennego

Objawy bardzo charakterystyczne i konieczne do rozpoznania choroby:

• chrapanie głośne, nieregularne + przerwy w oddychaniu,
• uczucie zmęczenia, znużenia, skłonność do zasypiania w ciągu dnia (w czasie wykonywania monotonnych czynności) – niebezpieczeństwo powodowania wypadków.

Towarzyszące objawy:

• problemy z koncentracją uwagi,
• przewlekłe zmęczenie w ciągu dnia,
• skłonność do depresji,
• poranne bóle głowy i uczucie suchości w ustach,
• zgaga,
• obrzęki nóg,
• częste oddawanie moczu w nocy,
• pocenie się i ból w klatce piersiowej podczas snu,
• spadek potencji.

Choroba może doprowadzić do wystąpienia powikłań w postaci przewlekłego zmęczenia, zasypiania podczas wykonywania różnych czynności, np. podczas jedzenia, mówienia, prowadzenia samochodu – co jest szczególnie niebezpieczne i może być przyczyną wypadków!!

Przewlekły brak snu jest niebezpieczny, prowadzi do zaburzeń nastroju, depresji. Warto tez wspomnieć o tym, że obturacyjny bezdech senny może być przyczyną nadciśnienia tętniczego i płucnego – powikłaniem tych stanów mogą być: udar mózgu, choroby serca: zaburzenia rytmu, niewydolność serca, choroba niedokrwienna serca. Przewlekły obturacyjny bezdech senny może prowadzić do depresji.

Dzieci chorujące na obturacyjny bezdech senny mogą mieć problemy z oddychaniem podczas snu, prawie zawsze chrapią, mają sen przerywany, często się budzą. Senność podczas dnia charakterystyczna dla dorosłych może nie występować u dzieci. Często jedynym objawem u dzieci jest wolniejsze tempo wzrostu w porównaniu z populacją dzieci w tym samym wieku.

Reklama

Diagnostyka obturacyjnego bezdechu sennego

Podstawą rozpoznania choroby jest wywiad – również od rodziny. Zgłoś się do swojego lekarza rodzinnego, jeśli zauważysz u siebie objawy:

• stale towarzyszącego uczucia zmęczenia,
• niewyspania,
• senności w ciągu dnia,
• zasypiasz w ciągu dnia, np. podczas mówienia czy jedzenia,

a Twoi najbliżsi skarżą się na twoje:

• głośne chrapanie,
• zauważą u ciebie przerwy w oddychaniu, a następnie nagłe łapczywe oddechy.

Lekarz rodzinny zbierze dokładny wywiad z tobą i z twoją rodziną, zmierzy twoje ciśnienie krwi, zbada jamę ustną, gardło, obliczy wskaźnik masy ciała by potwierdzić lub wykluczyć otyłość. Ponadto może skierować cię do laryngologa, który wykona dokładniejsze badanie górnych dróg oddechowych w celu znalezienia ewentualnej przyczyny bezdechów.

Jeśli lekarz rodzinny stwierdzi, że chorujesz na obturacyjny bezdech senny, może skierować Cię do specjalisty, który zajmuje się leczeniem zaburzeń snu. Może to być pulmonolog lub neurolog. Lekarz specjalista może zlecić badanie w pracowni badania snu, żeby dokładniej zdiagnozować chorobę.

Po wykonaniu badań zadecyduje o dalszej diagnostyce lub terapii, np. zastosowaniu ciągłego pozytywnego ciśnienia w drogach oddechowych podczas snu.

Skala Senności Epworth (Epworth Sleepiness Scale)

W skali od 0 do 3 należy określić swoją tendencję do zasypiania lub zapadania w drzemkę w wymienionych sytuacjach, w przeciwieństwie do towarzyszącego tylko odczucia zmęczenia. 

• 0 – bez tendencji do drzemki,
• 1 – niewielka tendencja do drzemki,
• 2 – umiarkowana tendencja do drzemki,
• 3 – duża tendencja do drzemki.

Wynik określający poziom senności:

• 1-6 – oznacza właściwą ilość snu,
• 7-8 – oznacza przeciętny wynik,
• 9 i więcej – zgłoś się do lekarza z powodu zaburzeń snu.

Reklama

Badania przy bezdechu sennym

Badanie snu polega na rejestracji różnych parametrów podczas snu, ocenia się czynność oddechową, szmery oddechowe, przepływ powietrza przez nos i usta, częstość pracy serca, wysycenie krwi tlenem, czynność elektryczną mózgu, ruchy gałek ocznych, napięcie mięśni. Badanie wykonuje się w warunkach ambulatoryjnych lub w pracowni badania snu.

Dodatkowo sprawdza się morfologię krwi - głównie ocenę liczby erytrocytów – za wysoki poziom może oznaczać przewlekły stan niedotlenienia związany z obturacyjnym bezdechem sennym.

Inne badania pozwalające wykryć deformacje lub zmiany anatomiczne w czaszce lub tkankach dróg oddechowych, które mogą być przyczyną obturacji dróg oddechowych:

Tomografia komputerowa głowy

Badanie to pozwala na uzyskanie warstwowych zdjęć głowy. W uzyskanych obrazach można dokładnie ocenić wielkość struktur anatomicznych w obrębie głowy i szyi: zwraca się uwagę na język, tkanki miękkie szyi. Badanie pozwala również na lokalizację najwęższego odcinka dróg oddechowych.

Podobnie jak RTG wykorzystuje promieniowanie rentgenowskie. Aby wykonać tego typu obrazy, lampa rentgenowska oraz kaseta z kliszą rentgenowska są w zsynchronizowanym ruchu, podczas gdy pacjent pozostaje nieruchomy.

Opis badania: Tomograf komputerowy składa się ze stołu, na którym układany jest pacjent, obręczy (w której znajduje się lampa rentgenowska oraz detektory promieniowania) oraz konsoli programującej badanie. Wspomniana obręcz jest dużej średnicy i stosunkowo małej szerokości, dlatego osoby obawiające się małych przestrzeni nie powinny się czuć zaniepokojone.

Pacjent proszony jest o ułożenie się na stole, który podczas badania będzie przesuwał się w kierunku wnętrza obręczy. Podczas badania pacjent jest instruowany o sposobie zachowania się.

Przed badaniem należy zgłosić: ostatnio wykonywane zdjęcia rentgenowskie oraz w przypadku kobiet – ciążę. U kobiet będących w drugiej połowie cyklu miesiączkowego (po owulacji), u których zaistniała możliwość zapłodnienia, badanie nie powinno być wykonywane.

Fiberolaryngoskopia

Badanie polega na wprowadzeniu przez nos pacjenta cienkiego endoskopu zakończonego kamerą i źródłem światła.  Pozwala ocenić budowę tkanek miękkich gardła i krtani oraz drożność dróg oddechowych.

RTG głowy

Jest to badanie szybkie, niedrogie, niebolesne. Podczas badania wykorzystuje się promienie rentgenowskie. Wysyłane przez lampę promieniowanie X jest pochłaniane przez tkanki badanego i rzutowane na prostopadłą płaszczyznę z detektorem tych promieni.

Opis badania: Badania nie należy się obawiać, jest bezbolesne i szybkie. Technik ustawia pacjenta odpowiednio następnie wychodzi do sąsiedniego pomieszczenia. Podczas gdy pacjent pozostaje nieruchomy, następuje naświetlanie głowy promieniami rentgenowskimi, które są rzutowane na kliszę rentgenowską. Badanie pozwala ocenić anatomię kości budujących czaszkę i wykryć ewentualne anomalie.

Przed badaniem należy zgłosić: ostatnio wykonywane zdjęcia rentgenowskie oraz w przypadku kobiet – ciążę. U kobiet będących w drugiej połowie cyklu miesiączkowego (po owulacji), u których zaistniała możliwość zapłodnienia, badanie nie powinno być wykonywane.

Natomiast badania które pozwala na ocenę powikłań sercowych obturacyjnego bezdechu sennego:

EKG: elektrokardiografia

Polega na rejestracji i zapisie zmian potencjałów elektrycznych podczas pracy serca. Pozwala na wykrycie choroby niedokrwiennej serca, kardiomiopatii przerostowej, zaburzeń rytmu serca.

Zachowawcze:

• zmiana trybu życia,
• leczenie otyłości: konsultacja z dietetykiem, opracowanie planu leczenia, zaplanowanie odchudzania, pomoc w dobraniu odpowiednich posiłków, motywacja.
• dbanie o właściwa higienę snu – należy kłaść się spać regularnie o tej samej porze,
• unikanie spania na plecach – można naszyć kieszonkę na grzbietowej części piżamy i zaszyć w niej piłeczkę tenisową,
• unikanie alkoholu, nikotyny, leków uspokajających, które mogą obniżać napęd oddechowy, czyli powodować wolniejsze oddychanie,
• leczyć przeziębienia, grypę, zapalenia zatok, alergie – choroby powodujące niedrożność nosa i utrudniające oddychanie,
• spanie na małej poduszce, unoszącej jedynie głowę, w przeciwieństwie do powszechnie używanych poduszek unoszących głowę wraz z tułowiem.
• stosowanie różnych technik wentylacji:

Stosowanie ciągle pozytywnego ciśnienia w drogach oddechowych

(CPAP, continuous positive airway pressure) – metoda preferowana u pacjentów z umiarkowanym i ciężkim bezdechem sennym, polega na stosowaniu maski zakrywającej nos i usta podczas snu. Maska połączona jest z urządzeniem, które zapewnia utrzymanie ciągle pozytywnego ciśnienia w drogach oddechowych. Na początku możesz mieć trudności z zasypianiem, używając CPAP, należy starać się przyzwyczaić do urządzenia, a jeśli to nie będzie możliwe, porozmawiaj ze swoim lekarzem.

Wentylacja pod zwiększonym ciśnieniem

Zapobiega zapadaniu się dróg oddechowych, redukuje epizody bezdechu i poprawia utlenowanie krwi.

Istnieje też możliwość zastosowania doustnej wkładki, którą nakłada się na szczękę, co ma zapobiegać opadaniu żuchwy. Takie leczenie jest preferowane u osób, które źle tolerują metody sztucznej wentylacji. Metoda ta wymaga stosowania kontrolnych badań snu.

Reklama

Leczenie bezdechu sennego i zapobieganie

Istnieją zabiegi operacyjne pozwalające na korekcję przyczyn prowadzących do powstawania choroby, to m.in.:

• korekcja skrzywionej przegrody nosa,
• wycięcie migdałków,
• usunięcie polipów nosa,
• tracheotomia – jedynie w wyjątkowych przypadkach.

Najlepszą metodą zapobiegania chorobie jest unikanie czynników, które sprzyjają jej powstawaniu.

1. Duże znaczenie ma utrzymywanie należnej wagi ciała. Zmniejszenie wagi ciała zmniejsza wskaźnik bezdechu.
2. Należy leczyć choroby nosa, gardła i krtani, które mogą być powodem utrudnionego przepływu powietrza oraz zapadania się dróg oddechowych.
3. Zabiegi operacyjne, takie jak usunięcie polipów nosa, wycięcie przerośniętych migdałków podniebiennych czy korekcja skrzywionej przegrody nosa, pomogą pozbyć się choroby.
4. Należy też zwrócić uwagę na unikanie napojów alkoholowych, zaprzestanie palenia papierosów oraz unikanie leków mogących mieć wpływ na oddychanie: leków uspokajających, nasennych, B-blokerów.
5. Nie bez znaczenia jest również dbanie o odpowiednią higienę snu. Należy unikać wzmożonego wysiłku fizycznego oraz nie najadać się obficie tuż przed snem. Trzeba dbać o właściwą liczbę godzin nieprzerwanego snu.
6. Zalecane jest również spanie na boku.
7. Rzuć palenie!
8. Lecz przeziębienia, grypę, zapalenia zatok, alergie, gdyż te choroby powodują problemy z oddychaniem podczas snu.

Osoby z łagodną postacią bezdechu sennego =< 5 epizodów bezdechu na godzinę mogą żyć bez ograniczeń, stosować profilaktykę i leczenie domowe:

• schudnąć,
• nie nadużywać alkoholu,
• unikać stosowania leków uspokajających,
• dużo spać,
• spać na boku zamiast na plecach,
• używać poduszki podnoszącej jedynie głowę,
• stosować urządzenie zapewniające ciągłe pozytywne ciśnienie w drogach oddechowych podczas snu.

Poniższa tabela zawiera pytania, które mogą pomóc zdecydować, czy masz zaburzenia snu czy też nie i czy konieczna jest wizyta u lekarza.

 Jeśli na większość z powyższych pytań odpowiadasz twierdząco, konieczna jest wizyta u lekarza i dalsza diagnostyka w celu wykrycia przyczyny zaburzeń snu.

Poniższe pytania mogą pomóc w podjęciu decyzji o ewentualnej operacji korygującej:

• Czy stosowanie CPAP pomaga mi w leczeniu obturacyjnego bezdechu sennego?
• Czy stosowanie CPAP przeszkadza mi we śnie tak bardzo, że nie jestem w stanie go stosować lub robię to niezmiernie rzadko?
• Czy decyduję się na operację ze świadomością, że może ona nie przynieść rezultatu?
• Czy decyduję się na operację ze świadomością, że nawet po niej będę zmuszony/a używać CPAP?
• Czy jestem ekstremalnie otyły/a i chcę schudnąć?
• Czy jestem w stanie schudnąć stosując dietę i ćwiczenia fizyczne?
• Czy nie mam nic przeciwko temu, że po ewentualnej tracheostomii będę mieć otwór w tchawicy?

Podsumowując ankietę, trzeba być świadomym korzyści z leczenia operacyjnego, a także ryzyka związanego z interwencją chirurgiczną.

Czytaj też:

• Paraliż senny - co to jest, jakie są mechanizmy jego powstawania? 
• Bezdech u dziecka. Nie lekceważ objawów!
• Spanie na brzuchu - czy jest zdrowe?