Co to jest orbitopatia tarczycowa?
Orbitopatia tarczycowa, nazywana także oftalmopatią, jest zespołem objawów ocznych występujących u pacjentów cierpiących na chorobę Gravesa-Basedowa. Choroba Gravesa Basedowa (ChGB) to schorzenie autoimmunologiczne, którego istotą jest produkcja przeciwciał skierowanych przeciwko receptorowi TSH.
W przebiegu choroby tarczyca zostaje nadmiernie pobudzona do pracy. U pacjenta rozwija się nadczynność tarczycy oraz wole (przerost tarczycy).
Choroba Gravesa-Baseowa jest najczęstszą przyczyną nadczynności tarczycy, zaś orbitopatia tarczycowa jest jednym z najczęściej obserwowanych objawów tego schorzenia.
ChGB występuje u 0,5 proc. populacji, bez względu na wiek. Jednakże szczyt zachorowań przypada na 2. i 3. dekadę życia. Z badań epidemiologicznych wynika, że kobiety chorują częściej niż mężczyźni.
Reklama
Przyczyny orbitopatii tarczycowej
Bezpośrednią przyczyną orbitopatii tarczycowej jest zapalenie tarczycy spowodowane chorobą Gravesa-Basedowa. W jaki sposób dochodzi do rozwoju tego rzadkiego schorzenia? Etiopatogeneza choroby Gravesa i Basedowa nie jest do końca znana. Przypuszcza się jedynie, że schorzenie to ma podłoże autoimmunologicznie.
Zdaniem naukowców za jego rozwój w 80 proc. odpowiadają czynniki genetyczne, zaś w 20 proc. środowiskowe.
Czynniki zwiększające ryzyko ChGB to:
- infekcje bakteryjne i wirusowe,
- stres,
- niedobór selenu,
- palenie tytoniu,
- nadmiar jodu,
- alergiczny nieżyt nosa,
- niektóre leki (głównie immunomodulujące).
Reklama
Objawy oftalmopatii tarczycowej
Oftalmopatia tarczycowa w początkowym stadium charakteryzuje się poszerzeniem szpary ocznej na skutek skurczu mięśni Müllera. U pacjentów obserwuje się także niewielki obrzęk powiek oraz łzawienie oczu. W kolejnych stadiach może pojawić się wytrzeszcz oczu spowodowany naciekiem zapalnym oraz obrzękiem tkanek miękkich oczodołu.
W wyniku obrzęku dochodzi bowiem do przesuwania się gałki ocznej.
W wysuniętych gałkach ocznych może dojść do wzrostu ciśnienia śródgałkowego, utrudnionego odpływu żylnego, a także ucisku na nerwy wzrokowe. Przesuwanie się gałek ocznych może także skutkować niemożnością zamknięcia szpar powiekowych, a co za tym idzie ciężkim zapaleniem rogówki oka.
Natomiast przewlekła orbitopatia może prowadzić do zwłóknienia tkanki pozagałkowej, co może być przyczyną trwałego uszkodzenia narządu wzroku.
Warto podkreślić, że oftalmopatia zazwyczaj jest obustronna. U 15 proc. pacjentów obserwuje się nasilenie objawów w jednym oczodole, a u 5 proc. - wytrzeszcz jednostronny.
Reklama
Klasyfikacja oftalmopatii tarczycowej
W diagnostyce oftalmopatii tarczycowej oraz ocenie postępu choroby wykorzystuje się między innymi klasyfikację NO SPECS opracowaną przez American Thyroid Association (Amerykańskie Towarzystwo Tyreologiczne).
Klasyfikacja składa się z 6 klas określających stopień zaawansowania choroby:
- klasa 0 - to brak objawów klinicznych;
- klasa 1 - oznacza występowanie tylko oznak procesu chorobowego takich jak:
- objaw Graefego (nienadążanie górnej powieki za gałką oczną podczas jej ruchu ku dołowi),
- objaw Stellwaga - rzadkie mruganie,
- objaw Joffroya - niemożność zmarszczenia czoła przy patrzeniu ku górze,
- szeroka szpara oczna,
- retrakcja powiek;
- klasa 2 – to zajęcie tkanek miękkich charakteryzujące się obrzękiem powiek, obrzękiem spojówek oraz zamglonym widzeniem;
- klasa 3 - oznacza wytrzeszcz oczu;
- klasę 4 - przydziela się pacjentom z zauważalnym zajęciem mięśni ocznych, prowadzącym zwykle do ograniczenia ruchomości gałek ocznych i dwojeniem;
- klasa 5 - obejmuje zmiany w obrębie rogówki, takie jak zapalenie rogówki, odczuwanie piasku w oczach, światłowstręt;
- klasa 6 - oznacza uszkodzenie narządu wzroku, które manifestuje się spadkiem ostrości widzenia, ubytki w polu widzenia, a także utrudnionym widzeniu barw.
Reklama
Fazy oftalmopatii tarczycowej
W przebiegu klinicznym oftalmopatii wyróżnia się dwie fazy. W fazie aktywnej, trwającej przeciętnie od 6 miesięcy do 2 lat, postępuje stan zapalny, choć zazwyczaj jest on łagodny. Zwłaszcza u młodych kobiet.
U starszych mężczyzn, zwłaszcza palących papierosy, obserwuje się gwałtowne narastanie zmian gałek ocznych. Palenie zatem może być czynnikiem pogarszającym stan chorego.
Z czasem faza aktywna przechodzi w fazę włóknienia (nieaktywną), podczas której następuje pewna stabilizacja w postępie choroby, ale proces stłuszczenia i włóknienia nadal powoli zmniejsza pojemność oczodołu i ogranicza ruchomość mięśni zewnętrznych oka.
Reklama
Leczenie oftalmopatii tarczycowej
Oftalmopatia tarczycowa wymaga interdyscyplinarnego podejścia. Leczeniem choroby powinien zająć się zarówno okulista, jak i endokrynolog. W większości przypadków leczenie wprowadza się u pacjentów z wytrzeszczem oczu (klasa 3 w klasyfikacji NO SPECS).
W łagodnym stadium leczenie polega na doustnym przyjmowaniu sterydów, głównie prednizonu. Preparat przyjmuje się zazwyczaj przez 20 tygodni, stopniowo zmniejszając dawkę.
W poważniejszych stanach (obrzęk tkanek miękkich oczodołu) zalecana jest radioterapia. Natomiast w skrajnych postaciach choroby, charakteryzujących się zwłóknieniem tkanek, uszkodzeniem nerwów wzrokowych czy wrzodziejącym zapaleniem rogówki, zalecana jest chirurgiczna dekompresja oczodołów.
Zabieg zazwyczaj polega na usunięciu ściany kostnej oczodołu. Niekiedy przeprowadza się zabiegi na mięśniach gałki ocznej. W skrajnych przypadkach, kiedy wytrzeszcz jest na tyle duży, że uniemożliwia pacjentowi zamknięcie szpary powiekowej, rozważa się zszycie powiek.
Nieleczona orbitopatia tarczycowa jest niebezpieczna dla zdrowia. Jakie mogą być jej skutki?
W najcięższych postaciach może dojść do powikłań okulistycznych, które zawsze powodują obniżenie jakości życia. Istnieje nawet ryzyko utraty wzroku.
